Sovyet Rus Kültür Politikası ve Türkistan Asâr-ı Atikasının Akıbeti

Öz Bolşevikler Ekim İhtilâli’nin hemen ardından Çarlığın mirasını devralarak gayr-i Rus halklar üzerinde egemen oldular ve Karl Marx’ın devrim sonrası yeni bir ulusun inşası fikrini uygulamaya koyarak, Sovyetlere bağlı halklar üzerinde büyük bir dönüşüm hareketi başlattılar. Bu dönüşüm muhaceret siyaseti, yerlileştirme, toprak meselesi ve iktisadî alanla birlikte en fazla eğitim, din ve kültürel sahada kendisini gösterdi. Türk kültürü üzerine egemen kültür olarak Rus kültürü inşa edilmeye başlandı ve böylece Türkistan’da bir Rus Türkistanı yaratmak ana hedef haline getirildi. Bu çerçevede bir medeniyet beşiği olan Türkistan’da Ruslarla olan mücadeleler esnasında tarihi şehirlerin büyük kısmı tahrip edildi. Diğer taraftan Türkistan’daki mescit ve medreselerin çoğu zamanla ortadan kaldırıldı. Türkistan’a ait arkeolojik ve etnografik tarihi malzeme, Moskova başta olmak üzere Rusya’nın büyük kentlerindeki müzelere taşındı. Bu çalışmada Sovyet Rusya’nın takip ettiği kültür politikası çerçevesinde, Türkistan’ın âsâr-ı atikasının akıbeti hakkında tespitlerde bulunulması düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Sovyet Rusya, Türkistan, Sovyet Rus Kültür Politikası, Tarihi Eserler.

PDF

___

BAYUR Y. H., Türk İnkılâbı Tarihi. C. III, Kısım 4. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
BENINGSEN, A.-C. Lemercier-Quelquejay, Stepte Ezan Sesleri, (Çev. Nezih Uzel), İstanbul: İrfan Yayınevi, 1981.
CEBECİ A., “Türkistan’da Basmacılık (Millî Kurtuluş Hareketi)”, Töre, sy. 51 (1975): 28-45.
ÇELEBİ E., Türkistan Millî Mücadelesi (Yaş Türkistan Dergisine Göre). İstanbul: Hiperlink Yayınevi, 2018.
ÇELEBİ E., “Bolşeviklerin Nazarında İslâm Dini Ve Onun Zuhûru”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 8, sy. 2 (2019): 2033-2041.
ÇELEBİ E., “Sovyet Kazakistanı'nda Eğitimin Genel Durumu (1930-1940)”, Tarih ve Gelecek, c. 5, sy. 1 (2019): 23-37.
ÇELEBİ E., “Sovyet Türkmenistanı’nda Eğitimin Genel Durumu (1930-1940)”, İdil-Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi, c. I, sy. 1 (2019): 68-82.
ÇELEBİ E., “Stalin Döneminde Özbekistan’da Eğitimin Genel Durumu”, I. Milletlerarası Türkiye-Özbekistan Münasebetleri Sempozyumu (Kastamonu/8-10 Kasım 2018), 2018, 64-77.
ÇELEBİ E., “8 Temmuz 1916 Tarihli Çar II. Nikola Fermanı Ve Türkistan'da 1916 Yılı Genel Ayaklanması”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sy. 144 (2003): 183-195.
ÇELEBİ E., “Türkistan da Rus Sömürü İdaresine Karşı İsyanlar Abtabaçı Abdurrahman Bek ve Dükçi İşan İsyanları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sy. 146 (2003): 181-188.
ÇELEBİ E., “Gayr-i Rus Halkların Devlet İdarelerine İştiraki Ve Yerlileştirme Meselesi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sy. 141 (2002): 139-146.
ÇELEBİ E., “Türkistan Millî Mücadelesi: Sovyet Tarih Görüşü Bakımından Bir Değerlendirme”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, c. 6, sy. 4 (2019): 1916-1940.
ERER T., Enver Paşanın Türkistan Kurtuluş Savaşı, İstanbul: Mayataş Yayınları, 1971.
GÜRKAN Ü., “S.S.C.B Siyasî Rejiminin Ana Hatları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. 21, sy. 1 (1964): 155-198.
HAYİT B., Türkistan Rusya ile Çin Arasında, İstanbul: Otağ Yayınları, 1975.
HAYİT B., Sovyetler Birliği’ndeki Türklüğün ve İslam’ın Bazı Meseleleri, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1987.
HAYİT B., “Türkistan Terimi Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sy. 53 (1988): 23-34.
ÖZKAN N., “Türk Dili Ve Latin Alfabesi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sy. 203 (2013): 351-363.
ROY O., Yeni Orta Asya Ya da Ulusların İmal Edilişi, (Çev: Mehmet Moralı). İstanbul: Metis Yayıncılık, 2000.
SARAY M. Türkistan Türkleri, Rusya ve Çin İdaresi Altında Yaşayan Türklerin Millî Mücadele Tarihleri, İstanbul: Veli Yayınları, 1984.
TEKİNER S., “Sovyetler Birliğinde Milletler Problemi”, Dergi, sy. 58 (1969): 56-65.
TOGAN Z. V., Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi. İstanbul: Enderun Yayınları, 1981