HALK TARAFINDAN SEÇİLEN DEVLET BAŞKANLARININ YÜRÜTME YETKİLERİ (KARŞILAŞTIRMALI ANAYASA İNCELEMESİ)

Devletin yasama, yürütme ve yargıdan oluşan üç fonksiyonu bulunmaktadır. Hiç kuşkusuz devlet yönetiminin ulusal ve uluslararası zeminde en aktif öğesini yürütme organı oluşturmaktadır. Çağdaş devlet yapılanmalarında devlet başkanları ya halk tarafından seçilmekte ya da parlamentolar bu yetkiyi kullanmaktadır. Halk tarafından seçilen devlet başkanlarının yürütmeye ilişkin yetkilerinin, parlamentolar tarafından seçilen devlet başkanlarına nazaran daha geniş olduğu görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren meclis tarafından seçilen devlet başkanı modelini uygulanmaktayken, 2014 yılında “çok adaylı halk tarafından seçilen devlet başkanı modeline” geçiş yapmıştır. Devlet başkanlarının halk tarafından seçilmeleri beraberinde hukuki ve de facto olarak daha geniş görev, yetki, sorumluluklar getirmektedir. Dünya genelinde uygulanmakta olan benzer modellerin incelenmesi, Türkiye’nin devlet başkanının karşılaştırmalı anayasa hukukuna göre konumunun belirlenmesi açısından faydalı olacaktır. Başkanlık ve Yarı Başkanlık hükümet sistemlerinin ayırt edici özelliği devlet başkanlarının halk tarafından seçilmesidir. Dünya genelinde oldukça fazla uygulaması olan bahse konu modelin tüm örneklerinin incelenmesi çalışmanın kapsamını aşacaktır. Konunun yeterli seviyede anlaşılması için emsal modeller olarak belirginleşen ABD, Fransa ve Rusya Devlet Başkanlarının görev ve yetkilerinin incelenmesi karşılaştırmalı anayasa incelememizin çerçevesini oluşturmaktadır. Anılan devletlerin anayasalarında mevcut olan devlet başkanına daha geniş çerçevede yürütme organına ilişkin düzenlemeler temel inceleme konumuzu oluşturmaktadır. Karşılaştırmalı olarak devlet başkanlarının seçilme süre ve yöntemleri, tarafsızlıkları, görev ve yetkileri, hukuki sorumlulukları ele alınarak modellerin olumlu özellikleri belirlenmeye çalışılacaktır. Yapılan tespitler ışığında Türkiye için anayasal yönden bir değerlendirme yapılması araştırmanın nihai amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

ABD-Rusya-Fransa Devlet Başkanları, Halk Tarafından Seçilen Başkan, Yürütme Organı, Yürütme Sistemi Sorunları

Executive Powers of the Presidents Elected by the Public (Comparative Constitutional Review)

The state has three functions, namely legislative, executive and judicial. Undoubtedly, the most active element of a state administration on national and international grounds is the executive body. If the traditional monarchy is left aside, the heads of state are elected by the public or the parliaments use this authority in contemporary State structures. It is seen that the powers of the head of state elected by the people are much wider than the presidents elected by the parliaments. The Republic of Turkey has been implementing the President model chosen by parliament since its establishment, and for the first time in 2014, it has switched to the “multi-candidate presidential model chosen by the public” in this year. The election of heads of state by the public brings along broader duties, powers and responsibilities in the legal and de facto context. Investigation of similar models being implemented all over the world, according to comparative constitutional law determining the position of the president of Turkey will be useful in statutory analysis. The distinguishing feature of the Presidential and Semi-Presidential government systems is the electing of heads of state by the people. As the examination of all these models, which have a lot of application in the world, is not suitable for the purpose and scope of the study, the consideration of the basic peers seems to be sufficient and necessary for the understanding of the subject (omni et solis definitum). So, it is a necessity to work on the US Constitution, which includes the oldest regulation of the election of the heads of state by the people. In addition of this, France is a part of Continental European Law System and is a unitary state, because of these similarities with Turkey, examining to the French Presidency model will be useful. The examination of the duties and powers of the Russian President in the constitutional context, which is similar in another respect because it is endowed with broad powers, constitutes the framework of our comparative analysis. The main subject of the study is the legal arrangements related to the executive body due to the presidents of the constitutions of the mentioned states. It will be tried to determine the positive aspects of the executive models by taking into consideration the duration and methods of the election of presidents, their impartiality, duties and powers, their legal responsibilities. Offering several recommendations for Turkey's constitutional aspect within the framework of investigations is the objective of the research carried out.

Keywords:

Presidents of US-Russia-France, Popularly Elected President, Executive Body, Execution System Issues,

PDF

___

Cheibub, J.A. ve Chernykh, S., (2009), “Are Semi-Presidential Constitutions Bad for Democratic Performance?”, Constitutional Political Economy, Volume 20, Number 3-4, s.202-229. Ayrıca bkz: https://www.doi.org/10.1007/s10602-008-9072-2, (Erişim Tarihi 25.04.2019).

Commission Nationale de Contrôle de la Campagne Électorale (Ulusal Seçim Denetim Komisyonu) için bkz.: http://www.cnccep.fr/index.html, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

Constitution of France, 4 October 1958 (Fransa Anayasası) için bkz.: https://www.conseil-constitutionnel.fr/en/constitution-of-4-october-1958 , (Erişim Tarihi 26.04.2019).

Constitution of Russian Federation (Rusya Federasyonu Anayasası) için bkz.:http://www.ksrf.ru/en/Info/LegalBases/ConstitutionRF/Pages/default.aspx, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

Çınar, M.F., (2018), “Hükümet Sistemlerinin Tarihsel Gelişimleri Işığında Türkiye İçin Anayasal Önermeler” Dokuz Eylül Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.

Durgun, Ş. ve Aykaç, B. (2015), Çağdaş Siyasal Sistemler, Alter Yayıncılık, Ankara.

Eroğul, C. (2016), Çağdaş Devlet Düzenleri, 10’uncu Basım, İmaj Yayınevi, Ankara.

Gouvernement de la France (Fransız Hükümeti) için bkz.:http://www.gouvernement.fr/en/news, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

Government of the Russian Federation (Rusya Federasyonu Hükümeti) için bkz.: http://government.ru/en/structure/, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

Gözler, K. (2001), Devlet Başkanları, 1.Baskı, Hünkar Ofset, Bursa.

Independent Regulatory Commissions (Bağımsız Düzenleme/Denetleme Komisyonları) için bkz.: https://www.foreffectivegov.org/node/2593, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

Linz, J.J. (1990), “The Perils of Presidentialism”, Journal of Democracy, Volume 1, Number 1. İnternet erişimi için bkz.: https://scholar.harvard.edu/levitsky/files/1.1linz.pdf, (Erişim Tarihi 14.03.2019).

Présidence de la République Française (Fransa Cumhurbaşkanlığı) için bkz.: http://www.elysee.fr, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

President of Russia, (Rusya Federasyonu Başkanı) için bkz.: http://en.kremlin.ru, (Erişim Tarihi 15.03.2019).

Resmî Gazete, 4 Kasım 2016 Tarihli ve 29878 Sayılı, Anayasa Mahkemesinin 12.10.2016 tarih ve E. 2016/167, K. 2016/160 sayılı kararı.

The Constitution-Articles (Amerika Birleşik Devletleri’nin Anayasası Maddeleri) için bkz.: https://www.archives.gov/founding-docs/constitution-transcript, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

The White House (Beyaz Ev [Saray] ve ABD Başkanı) için bkz.: https://www.whitehouse.gov, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

Türe, İlknur (1999), “Türk Kamu Yönetiminde Başbakanlık Kurumu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanakları, www.tbmm.gov.tr/develop/owa/Tutanak_B_SD.birlesim_baslangic?P4=22781&P5=H&page1=73&page2=73, (Erişim Tarihi 07.05.2019).

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası için bkz.: https://goo.gl/PeHYsD, (Erişim Tarihi 26.04.2019).

United States Government (ABD Hükümeti-Yönetimi) için bkz.: https://www.usa.gov, (Erişim Tarihi, 26.04.2019).