Peyami Safa’nın Hikâyelerinde Çingeneler

Çingeneler tarih boyunca dikkatleri üzerine çekmişlerdir. Onların fiziksel görünümleri, farklı yaşam tarzları, dilleri, meslekleri, hayata bakışları ilgiyi üzerlerine toplamış, bu da Çingenelerin farklı disiplinler tarafından incelenmesine sebebiyet vermiştir. Bu ilgi edebi eserlere de yansımıştır. Kimi Türk yazarlar, Çingeneleri yaşantıları, meslekleri, dış görünüşleri ile edebiyat sahasına dahil etmişlerdir. Çingeneler birer parçası oldukları toplumlar tarafından ve yer aldıkları edebi eserlerde bazen kötü, çirkin, uğursuz gibi olumsuz sıfatlar ile anılırken bazen de maharetleri, güzel olmaları gibi olumlu nitelikleri ile anılmışlardır. Adını edebiyat kamuoyuna hikâyeleri ile duyuran Peyami Safa için bu hikâyeleri romana geçişinde bir durak olması bakımından önemlidir. Peyami Safa, 1919’da ağabeyi İsmail Safa ile birlikte çıkardıkları Yirminci Asır Gazetesi’nde “Asrın Hikâyeleri” başlığı altında otuz kadar hikâyesini imzasız olarak yayımlar. Hatta bu hikâyelerinden bir kısmı da gazete ilavesi olarak verilir. Söz konusu hikâyelerinin çoğu içerik itibarıyla kadın-erkek ilişkilerine odaklanır. Yazar, “Asrın Hikâyeleri”nde yer alan “Çingeneler Cazibelidir” ve “Çirkin Aşk” isimli hikâyelerinde de kadın-erkek ilişkilerini ele almış, bunu da Çingeneleri kurgusunun merkezine yerleştirerek yapmıştır. Bu çalışmanın amacı da tarih boyunca farklı kültürlerde ve toplumlarda görünür olan Çingenelerin, adı anılan iki metinde – “Çingeneler Cazibelidir” ve “Çirkin Aşk” – nasıl ve hangi yönleriyle işlendiğini ortaya koymak olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Peyami Safa, hikâye, Çingene

The Gypsies in Peyami Safa's Stories

Throughout history, the physical appearance, different lifestyles, languages, occupations, and perspectives on life of the Gypsy community have drawn attention and led to their examination by various disciplines. This interest has also been reflected in literary works. Some Turkish writers have included Gypsies in the field of literature with their lifestyles, occupations, and appearances. While Gypsies are sometimes referred to with negative attributes such as bad, ugly, or unlucky by the societies they belong to and in literary works they appear in, they are also sometimes referred to with positive qualities such as their talents and beauty. For Peyami Safa, who became known in the literary community for his stories, they were important as a stepping stone in his transition from stories to novels. In 1919, Peyami Safa published around thirty stories, unsigned, under the title "Asrın Hikayeleri" (“Stories of the Century”) in the newspaper Yirminci Asır Gazetesi (Twentieth Century Newspaper) which he co-published with his brother İsmail Safa. Some of these stories were also published as newspaper supplements. Most of these stories focused on male-female relationships in terms of their content. In "Asrın Hikayeleri", the author also addressed male-female relationships in his stories "Çingeneler Cazibelidir" (“Gypsies are Charming”) and "Çirkin Aşk" (“Ugly Love”), placing Gypsies at the center of their plot. The aim of this study is to investigate how Gypsies, who have been present in various cultures and societies throughout history, are portrayed in the two works mentioned - "Çingeneler Cazibelidir" and "Çirkin Aşk" - and in what aspects they are addressed.

Keywords:

Peyami Safa, story, Gypsy,

PDF

___

Ali, S. (2020). Değirmen. Yapı Kredi Yayınları.
Ayvazoğlu, B. (1999).Peyami: Hayatı, sanatı, felsefesi, dramı. Ötüken Yayınları.
Aslan Cobutoğlu, S. (2021). Türk roman ve hikâyesinde Çingene mahalleleri. Şerife Çağın& Özlem Nemutlu (Ed.),Çingeneler edebiyata girince (1. Baskı s. 258-312). Dergâh Yayınları.
Çağın, Ş. (2021). Evlerini sırtlarında taşıyanlar: Göçebe Çingenelerde gündelik hayat ve Çingene kadınları. Şerife Çağın& Özlem Nemutlu (Ed.), Çingeneler edebiyata girince, (1. Baskı s.219-257). Dergâh Yayınları.
Durgun, H. H. (2021). Türk hikâye ve romanlarında Çingenelerle evlilik ve evlenme niyeti/ birlikteliği. Şerife Çağın& Özlem Nemutlu (Ed.), Çingeneler edebiyata girince (1. Baskı, s.437- 470). Dergâh Yayınları.
Gökçek, F. (2021). Modern Türk Edebiyatında Çingene kimliği. Şerife Çağın& Özlem Nemutlu (Ed.), Çingeneler edebiyata girince (1. Baskı s.59-91). Dergâh Yayınları.
Göze, E. (1993). Peyami Safa. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Harmancı, A. (2010). Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın öyküleri ve öykücülüğü (Tez No. 254031) [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=NtBAevXNhYaNqJFoAcdBdt2o0eLzmPTtxQV-Lxif1o_tklsn2lZl2i-KKnERphY0
Kelkit, N. (2013). Refik Halit Karay'ın hikâyelerinde yapı ve tema (Tez No. 344327) [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=iTkOhwevEenJZ3onUvs52nrGeG9kW9SRISs15O5-twfohFhQEzBYxrLhCB0tuUjb
Kiracı, A. Ö. (2019). Yeni Türk Edebiyatı tahkiyeli metinlerinde çingeneler (Tez No. 613717) [Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=4J_FzTwlrMCH4qBROpXPHxtIUuBZQfkZ_PpyZ4kSAAmG6kY7kaJktWYj8gaUIRwQ
Kol, M. (2022). Prosper Mérimée'nin kaleminde mitleşen ve "karşı konulmaz" bir kadın karakter: Carmen. International Journal of Filologia, 5 (7), 56-69.
Küçük, S. (2004). Türk atasözü ve deyimlerinde halk ve topluluk İsimleri. Bilig, (28), 31-42.
Öztürkmen, E. U. (2021). Çingenenin ötekisi/ ötekinin Çingenesi: Halk anlatılarında karşılaştırmalı imge çözümlemesi. Şerife Çağın& Özlem Nemutlu (Ed.), Çingeneler edebiyata girince (1. Baskı s.149- 171). Dergâh Yayınları.
Safa, P. (2019). Hikâyeler. Haz. Halil Açıkgöz. Ötüken Yayınları.
Safa, P. (2018). İstanbul hikâyeleri. Haz. Serhat Hamişoğlu. Ötüken Yayınları.
Sal, A. (2009). Türkiye'de yaşayan Çingenelerin sanatsal olarak ele alınışı (Tez No. 241106) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=CwVIqqBuz1VkysVpueogAYlVQA9jmlpHTqoEFrM98i-5zBX4A_DobfD-znxWUiQC
Şahin, A. G. (2021). Edebiyatımızda Çingenelerin geçim kaynakları. Şerife Çağın& Özlem Nemutlu (Ed.), Çingeneler edebiyata girince (1. Baskı s.382-424). Dergâh Yayınları.
Şengül, A. (2007). Edebiyatta ötekilik meselesi ve Türk edebiyatında öteki. Karadeniz Araştırmaları, 15 (15). 97-116.
Türk Dil Kurumu. (t,y). Öteki. İçinde Güncel Türkçe sözlük. Erişim tarihi: Mart 24, 2023, https://sozluk.gov.tr Ünaldı, H. (2012). Türkiye’de yaşayan kültürel bir farklılık: Çingeneler. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (1), 615-626.
Yıldız, H. (2007). Türkçede Çingeneler için kullanılan kelimeler ve bunların etimolojileri. Dil Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 61-88 .
Yiğitler, Ş. Ş. (2018). Çingene konulu bazı eserlerde toplumsal eşitlik kavramı. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi. (1). 7-36.