Osmanlı Sonrası Bosna Hersek’te Para Vakıfları / Cash Waqfs in Bosnia Herzegovina

Saraybosna başta olmak üzere Gornji Vakuf, Donji Vakuf, Varcar Vakuf gibi yerleşim birimlerin, vakıflar sayesinde şehir haline geldikleri malumdur. Para vakıfları ise üretim ve ticareti destekleyerek ekonominin sağlıklı ve verimli olmasına katkıda bulunmuşlardır. Osmanlı idaresi sonrası Bosna-Hersek Müslümanlarının yaşadıkları maddî ve manevî sarsıntının atlatılması noktasında vakıfların çok önemli bir rol oynadıkları görülmüştür. Nitekim Avusturya-Macaristan imparatorluğunun Bosna’yı işgali başlangıcında, yeni idare ile Bosnalı Müslümanlar arasındaki en büyük mücadele bu alanda olmuştur. Zira Avusturya-Macaristan idaresi vakıfların Müslümanlar için hayatî önemini anlamış ve özellikle bu kurumu zayıflatarak yok etmeye çalışmıştır. Zira Müslümanların dinî, sosyal, ekonomik ve eğitim durumu tamamıyla vakıflara bağlı olduğu açıktı. Bu sebepten dolayı Müslümanların direnişi vakıf kurumu ekseninde olmuştur. Halkın bu zorlu şartlarda mevcut vakıflara sahip çıkmaya çalışmakla birlikte, yeni vakıflar kurarak konuyu canlı tutmaya gayret etmiştir. Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nde bulunan vakfiyelere göre 1878-1940 yılları arasında Bosna-Hersek’te kurulan vakfın sayısı 488 olmuştur. Bu rakam, halkın vakıflara sahip çıktığını açıkça ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı sonrası, Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek, vakıf, para vakıfları

Cash Waqfs in Bosnia Herzegovina

It is known that settlements such as Gornji Vakuf, Donji Vakuf and Varcar Vakuf and especially Sarajevo, have become cities thanks to the waqfs. Cash waqfs helped the economy to be healthy and efficient by supporting production and commerce. It has been seen that the waqfs have played a very important role in order to overcome the material and spiritual depressions experienced by the Muslims of Bosnia and Herzegovina. In fact, at the beginning of the occupation of the Austro-Hungarian Empire in Bosnia, the greatest struggle between the new administration and Bosnian Muslims was in this area of waqfs. Because the Austrian-Hungarian administration understood the vital importance of waqfs for Muslims and tried to destroy this institution by weakening them. It was clear that the religious, social, economic and educational status of the Muslims was entirely dependent on the waqfs. For this reason, the resistance of Muslims was focused particularly on the protection of the institutions of waqf. Although the people tried to protect the existing waqfs in these difficult conditions, they tried to keep the issue alive by establishing new waqfs. The number of waqfs established in Bosnia and Herzegovina between 1878 and 1940 was 488 according to the waqfiyya of the Sarajevo Gazi Husrev Beg Library. This number clearly demonstrates that the people embraced the waqfs.

Keywords:

After Ottomans, Austria-Hungary, Bosnia and Herzegovina, waqf, money waqfs,

PDF

___

Durmişeviç, Enes “Vakufi u razlicitim politickim sistemima”, Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini, İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo 2011, s. 113.
Feyziç -Çengiç, Fahira “Vakufi i mediji”, Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini, İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo 2011, s. 107.
Furat, Ayşe Zişan Berlin Antlaşması Sonrasında Balkanlar’da Cemaat-i İslamiyelerin Teşekkülü (1878-1918), OTAM, 33/Bahar 2013), (63-93).
http://vakuf.ba/aktuelnosti/historijat-vakufa-u-bih-trenutno-stanje-i-perspektive/279 (Bosna Hersek Vakıflar Müdürlüğü Resmi Web Sayfası, 12.07.2017)
Kaleşi, Hasan “15. Yüzyıldan 17. Yüzyılın Sonuna Kadar Yugoslav Ülkelerindeki Doğu Kültürü”, Avrupa’da türk İdaresi ve Tesirleri, Çekoslovak-Yugoslav Tarih Komitesinin Kasım 1975’te Brno’da Düzenledikleri Ortak Konferansta Sunulmuş Olan Bildiriler, Çev. Ahmet Hamdi Taşlıca, Sistem Ofset Yayıncılık, Ankara 2014, s. 317.
Kariç, Enes “Ulema i vakufi”, Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini, İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo 2011, s. 51.
Ljevakoviç, Enes “İnstitucija vakufa u savremenim fetvama”, Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini, İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo 2011, 82-83.
Mahmutović, Suad “Višedecenijsko uništavanje vakufa u Bosni Hercegovini”, Novi Muallm, br-32, Sarajevo 29. Decembar 2007, s.27.
Mijatoviç, Bosko “Zamena Austrisjskıh Kruna za dinare 1920. Godine”, İstorija dvadesetog veka 2014-1, İnstitut za savremenu istoriju, broj 1, Beograd, 2014, s.28.
Paradzik, Irena i Zidar Şmic, Vanja Ekonomske razlike u prvoj Jugoslaviji, Popovic, Aleksandre Balkanlarda İslam, Türkçesi: Komisyon, İnsan Yayınları, İstanbul 1995.
http://euroclio.eu/wp-ontent/uploads/educational_resources/2014%20Once%20Upon%20a%20Time...We%20Lived%20Together/Croatian/3.%20Ekonomske%20razlike%20u%20p (12.07.2017)
Şukriç Nijaz, “Gazi Husrev-begova medresa u vrijeme vladavine Austro-ugarske uprave (1878-1918), 450 godina Gazi Husrevbegove medrese u Sarajevu, Sarajevon 1988.
Salkiç, Muhamed “İslamska zajednica i vakufi”, Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini, İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo 2011, s. 28-29.
Zlatar, Behija “Znacaj izvora za izucavanje historije institucija vakufa”, Zbornik radova Naucni skup Vakufi u Bosni i Hercegovini, İslamska zajednica u Bosni i Hercegovini, Vakufska direkcija Sarajevo, Sarajevo 2011.