1960 ASKERİ MÜDAHALE ÖNCESİ TİRELİ DEMOKRATLARIN ÇEKMİŞ OLDUĞU TELGRAFLAR VE 1961 HALK OYLAMASINDA TİRE SONUÇLARI

Küçük Menderes nehrinin geçtiği verimli ovada sahip olduğu coğrafi konumuyla geçmişten günümüze sosyo-ekonomik açıdan önemli bir yerleşim merkezi olan Tire’nin tarihi antik döneme kadar gitmektedir. Tarih boyunca sosyal ve ekonomik zenginliğinin yanında halk arasında aktif siyasetin de mevcut olduğu bir yerleşim yeridir. Bu durumun yaşanmasında etkili olan nedenlerden biri, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Tire’nin siyasi suçluların sürgün yeri olmasıdır. Cumhuriyet döneminde de Tire bölgenin önemli siyasi merkezlerinden biri olma özelliğini korudu. Çok partili demokrasiye geçildikten sonra da Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti’nin ilçe teşkilatları kamuoyu üzerinde oldukça etkiliydiler. Cumhuriyet dönemi Türk siyasi tarihinin ilk halk oylaması 1961 yılı askeri müdahalesi sonrası hazırlanan anayasanın oylanması için uygulanmıştır. Halk oylamaları ile vatandaşların ülke yönetimindeki önemli gelişmeler üzerinde doğrudan söz sahibi olmaları mümkün olmaktadır. Bu çalışma ile Tireli demokratların çekmiş olduğu telgraflarda görülen siyasi atmosferin Osmanlı’dan cumhuriyete bölgenin önemli bir merkezi olan Tire’de 27 Mayıs Askeri Müdahalesi sonrasında hazırlanan anayasanın Türk siyasi hayatında ilk kez halk oylamasına sunulması süreci ve sonuçlarına yansıması etüt edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

1961 Anayasası, İzmir, Tire, Anayasa, Halk Oylaması

THE REFERENDUM AFTER 1960 MİLİTARY COUP AND TELEGRAMS OF DEMOKRATES FROM TİRE

Tire, whose history goes back to ancient antiquity, is a socio-economically important settlement from past to present thanks to its geographical position with its efficient meadow hosting the Little Meander (Küçük Menderes) River. Throughout history, it had the feature of having social and economic prosperity as well as being a settlement in which people were concerned with politics. One of the reasons for this is the fact that during the Ottoman Empire, Tire was the place of exile of political prisoners. In the Republican period, Tire maintained the characteristic of being one of the significant centers of the region. After the implementation of multi-party democracy, the district organizations of the Republican People's Party and the Democratic Party were quite influential on the public opinion.The first referendum of the Turkish political history of the Republican period was applied for the voting of the Constitution prepared after the revolution in 1961. Via referendum, citizens have the opportunity to have a direct voice in the major developments in the country’s governance. The purpose of this study is to analyze the results and evaluate the first referendum process in Turkish political history for the Constitution prepared after the military coup of May 27 in Tire, which is a remarkable center of the region from the Ottoman Empire to Republican period.

Keywords:

Constitution of 1961, Izmir, Tire, Constitution, Public referendum,

PDF

___

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı
Halk Oylaması Sonuçları 2007, 1988, 1987, 1982, 1961,Türkiye İstatistik Kurumu, Yayın No 3156, Ankara 2008.
Demokrat İzmir 1961
Yeni Asır 1961
FEROZ Ahmad, Bir Kimlik Peşinde Türkiye, Çev. Sedat Cem Karadeli, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2006.
FEROZ Ahmad, Bedia Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1976.
EROĞUL Cem, Demokrat Parti tarihi ve İdeolojisi, Ankara İmge Kitapevi 1998.
KARPAT Kemal H., Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset, Timaş yayınları, İstanbul 2010.
KUBALI Hüseyin Nail, Anayasa Hukuku, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1971.
LEWİS Bernard, Demokrasinin Türkiye Serüveni, Çevirenler: Hamdi AydoğanEsra Ermert, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
TANÖR Bülent, İki Anayasa 1961-1982, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1994.
WİLLİAM Hale, Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Türkçesi Ahmet Fethi, İstanbul, Hil Yayınları 1996.
ŞENGÜL Gülay, “1961 Anayasasının Hazırlanmasındaki Tarihsel Süreç”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, 2011.
BAŞYİĞİT Türkan, “Demirköprü Barajının Kurulması”, Salihli Sempozyum Bildirileri, Salihli Belediyesi Kültür Yayınları, İzmir 2003.
GÖZLER Kemal, “Halkoylamasının Değeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1988, Cilt XL, Sayı:1–4.
KARA Nilgün Nurhan, “1960 Askeri Müdahalesi ve İzmir Basınında İlk Günleri”, Uluslararası Darbe Sempozyumu, Cilt 3, Aydın 2017.
KARAKARTAL Bener, “Bir Siyasal Katılma Türü Olarak Referandum ve 1961 Türk Anayasa Referandumu”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 38, sayı.3-4, Yıl 1984,
SİNEM Birol, “ 1961 Anayasasında İfade Özgürlüğü”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2012/II, 43
YEŞİLORMAN Mehtap, “Halkın İradesi Bağlamında Halkoylamaları: Bir Hukuk Sosyolojisi Denemesi”, Sosyoloji Konferansları, 2011, Sayı: 43, ss:191-220.