İZMİR’DE “İLK KURŞUN” HADİSESİNE DAİR BAZI TANIKLIKLAR

1972 yılında İzmir Gazeteciler Cemiyeti tarafından Hasan Tahsin adına bir “ilk kurşun” anıtı dikilmesi için başlatılan kampanya ülke genelinde bir kaç itiraz dışında topyekûn destek bulur. İki yıl içinde tamamlanan anıtın, açılışını 15 Mayıs 1974 günü bizzat dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk gerçekleştirir. Paul Connerton’un belirttiği gibi anıtlar, yalnızca bazı şeylerin hatırlanmasına izin verirken, bir çeşit ayrımcılıkla diğerlerinin de unutulmasına neden olmaktadır. Başka bir deyişle anıtlar geçmişi hatırlamamızı sağladığı kadar aynı zamanda onu saklamaktadır1 . “İlk kurşun” anıtı; zamanla bu konudaki farklı anlatıları, görüşleri ve itirazları unutturarak, “Hasan Tahsin’in ilk kurşunu atarak milli mücadeleyi başlattığı” tezini, “kesin” ve “keskin” bir tarihsel doğruya dönüştürmüştür. Bu çalışma; herhangi tarihsel bir olay üzerine çeşitli nedenlerden dolayı bir çok farklı tanıklıklar olabileceği gerçeğinden hareketle, 15 Mayıs 1919 günü İzmir’de atılan “ilk kurşuna” dair farklı tanıklıklara ve anlatılara dayanmaktadır. “İlk kurşunu kim veya kimler attı?” sorusuna cevap aramaktan ziyade, hiç bir ön kabule yaslanmadan nesnel bir yaklaşımla hadiseyi, çeşitli tanıklıklar üzerinden bütün boyutları ile ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İzmir, İlk Kurşun, Milli Mücadele, Hatırat, Tanıklar

SOME TESTIMONIES IN RELATION TO THE ISSUE OF “THE FIRST BULLET” IN IZMIR

A campaign launched by Izmir Journalists Association (IGC) in the year of 1972 to erect a “The First Bullet” monument on behalf of Hasan Tahsin has been approved throughout the country except for some objections. The opening of the monument, which was completed within 2 years, was made by the then President of the Republic of Turkey Fahri Korutürk himself on May 15, 1974. As Paul Connerton points out, monuments allow only certain things to be remembered, while they cause the others to be forgotten through a kind of discrimination. In other saying, monuments lead us to remember our past, however they hide it at the same time. “The First Bullet” monument has transformed the thesis that “Hasan Tahsin initiated the national struggle by being the first to open fire” into a “certain” and “accurate” historical fact by causing different narratives, opinions and objections to be forgotten. With reference to the reality that there might be lots of different testimonies owing to various reasons, this study is based on different testimonies and narratives with regard to “the first bullet” in Izmir on May 15, 1919. It aims to reveal all the dimensions related to the issue objectively through various testimonies without predicating on any premises, rather than seeking an answer to the question “who was the first to open fire”.

Keywords:

Izmir, The First Bullet, National Struggle, Memoirs, Witnesses,

PDF

___

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi

Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM. EK), 66/12.

Anadolu’da Yenigün

Cumhuriyet

Çınaraltı

Ege Ekonomi

Islahat

İleri

Yön

Ali Orhan İlkkurşun’un Kaleminden İlk Kurşun ve Sonrası, Yayına Hazırlayan Engin Berber-Taner Bulut-Tülay Gül, Ödemiş Belediyesi Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi Yay., İzmir, 2013.

ALPKAYA, Şükrü Oğuz, Yörük Ali Efe, Derleyen Atilla Oral, Demkar Yay., İstanbul, 2009.

APAK, Rahmi, Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Güven Basımevi, İstanbul, 1942.

ATAK, Sadık, İki Üniversitelinin Macerası, Divan Matbaası, Ankara, 1970.

BAYAR, Celal, Ben De Yazdım, Cilt 6, Sabah Kitapları, İstanbul, 1997.

BAYKARA, Tuncer, Atatürk ve XX. Yüzyıl Türk Tarihi Araştırmaları, IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2005.

BÜYÜKARKIN, Bekir, Bozkırdaki Sabah, Hakan Kitapevi, 2. Baskı, İstanbul,

CONNERTON, Paul, Modernite Nasıl Unutturur, Sel Yay., 2. Baskı, İstanbul, 2014.

CULUM, Mehmet, Azab Ağa Bir Ege Hikayesi, Bulut Yay., İstanbul, 2004.

ÇELEBİ, Mevlüt, Ahenk ve Halk Gazetelerinde İşgal Hatıraları (1919-1922), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2015.

ÇETİNKAYA, Ali Askerlik Hayatım 1914-1922, Yayına Hazırlayanlar: Oktay Şimşek Zeki Dilek, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.

DİNAMO, Hasan İzzettin, Kutsal İsyan Milli Kurtuluş Savaşının Gerçek Hikayesi 1, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1986.

EDİZ, İsmail, Diploması ve Savaş İngiliz Belgelerinde Batı Anadolu’da Yunan İşgali, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2015.

GÖKBEL, Asaf, Milli Mücadele’de Aydın, Kolalı Matbaası, Aydın, 2005.

GÖNENÇ, Volkan, Küllerin Altındaki İzmir (1909-1930), Çatı Kitapları, İstanbul, 2012,

İzmir Aydın Ayvalık ve Havalisi Yunan İşgali Hakkında Makamat-ı Askeriyeden Mevrud Raporlar, İkinci Kitap, Matbaa-i Askeriye, Dersaadet, 1335.

İzmir Fecayii, “1 İzmir’in Suret-i İşgali, Harbiye Nezareti ve Umum Jandarma Kumandanlığına Gelen Raporlar ve sair Vesikalar”, b.y., t.y.

KOZANOĞLU, Zeynel, Anıt Adam Osman Nevres, “Hasan Tahsin”, İzmir Gazeteciler Cemiyeti Yayını, İzmir.

OKURER, Mehmet, İzmir Kuruluştan Kurtuluşa, Ticaret Matbacılık, İzmir, 1970.

ONAY, Ahmet Talat, Milli Mücadele Yazıları, Hazırlayan Cemal Kurnaz-Şefika Kurnaz, MEB Yayınları, 2. Baskı, 2004, İstanbul, s. 57.

RODAS, Mihail, I Ellada Stin Mikran Asia (1918-1922), Tipografeia: Kleisouni, 1950.

TAÇALAN, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Bilgi Yay., Ankara, 2007.

Tarih IV Kemalist eğitiminin Tarih Dersleri (1931-1941), Kaynak Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2004.

UMAR, Bilge, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2. Baskı, İzmir, 2011.

İNAL, Buğra, “Bir İngiliz Subayının Gözünden İzmir’in İşgali ve Yaşananlar”, Büyük Taarruzun 90. Yıldönümünde Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Cilt II, Ankara, 2014.

KARAYAMAN, Mehmet, “İzmir Valisi İzzet Bey’in Kaleminden İzmir’in İşgali”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VI/15, Güz /2007.

KOCAGÖZ, Samim,“Sömürgeciliğe Atılan İlk Bomba”, Yön, Sayı 74, 15 Mayıs 1963.

ORTAÇ, Yusuf Ziya, “Hasan Tahsin”, Çınaraltı, Sayı 50, C. 2, 6 Eylül 1942.

Sabitzade Emin Süreyya, “Tarihi Bir Şahadet Vali İzzet Beyefendi Hakkında”, Islahat, 27 Mayıs 1919.

URAL Selçuk - OKUR, Mehmet, “Vali İzzet Bey’in Kaleminden İzmir’in İşgali”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 17, Erzurum, 2001.

ÖKLEM, Necdet, “H. Tahsin Evinde Öldürülmüştür”, Ege Ekonomi, 24 Ocak 1973.