Cem OĞUZ, Fikret TÜRKER, Niyazi Uğur KOÇKAL

Andriake Limanında Roma, Bizans ve Selçuklu Dönemi Harçların Özellikleri

Bu çalışmada Antalya ili içerisinde yer alan Andriake Limanı’nda Roma, Bizans ve Selçuklu döneminde inşa edilmiş olan tarihi yapılarda kullanılan harçların fiziksel, kimyasal, mekanik ve mikro yapı özellikleri incelenmiştir. Numuneler genel olarak, yapının değişik dönemleri hakkında bilgi verecek olan bölgelerden alınmıştır. Laboratuar ortamında bu tarihi yapılardan alınan harçlar üzerinde parlatılmış yüzeylerinde stereo mikroskopla petrografik değerlendirme yapılmıştır. XRD, SEM/EDX, TG/DTA, XRF, birim hacim kütle, kütlece su emme, hacimce su emme, özgül kütle, kompasite, porozite, asit kaybı ve elek analizi, tuz analizleri, pH, protein, yağ, puzolanik aktivite-iletkenlik analizleri ve nokta yükleme deneyi uygulanmış, elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir. Yapılan analizler sonucu, farklı dönemlerde inşa edilen yapılarda kullanılan Roma, Bizans, Selçuklu dönemi harç malzemesi bölgede dağılım sunan kayaçlardan üretilmiş olmasından dolayı fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikleri açısından dönemler arasında bir farklılık gözlenmemiştir

Anahtar Kelimeler:

Tarihi yapı, karakterizasyon, mikroyapı, harç

-

Properties of Roman, Byzantine and Seljuk Period Mortar in Andriake Harbour In this study, the physical, chemical, mechanical and micro-structural properties of mortars in historic constructions built during Roman, Byzantine and Seljuk periods in Andriake Harbour, Antalya were investigated. Samples were generally taken from the regions to provide information about the different periods of the structure. Petrographic evaluation on the polished surfaces of the samples collected from the historic constructions was performed with stereo microscope in laboratory environment. XRD, SEM/EDX, TG/DTA, XRF, unit weight, water absorption by weight, water absorption by volume, specific mass, compactness, porosity, acid loss, sieve, salt, pH, protein, fat, pozzolanic activityconductivity analyses together with point load tests were applied and the results were evaluated. Due to analysis results, a significant difference was not observed among the structures built in Roman, Byzantine, Seljuk periods in terms of physical, chemical and mechanical properties, although they were produced from the rocks with certain distributive properties

Keywords:

Historical building, characterization, microstructural, mortar,

PDF

___

Çevik, N., Myra ve Limanı Andriake Kazılar Başlarken Ön Düşünceler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 134:53-82, 2010.
Çevik, N. ve Bulut, S., İkinci Kazı Sezonunda Myra ve Limanı Andriake. Ed. N. Çevik, Arkeolojisinden Doğasına Myra /Demre ve Çevresi, 25 -118, 2010.
Duggan, T. M. P. ve Aygün, Ç.A., Myra'nın Ortaçağ ve Sonrasındaki Limanı Taşdibi- Stamira. Ed. N. Çevik, Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi, 161 -168, 2010.
Akman, M. S. Yapı Malzemeleri. İTÜ İnşaat Fakültesi Yayınları ikinci baskı, Ders Kitabı, İstanbul, 162, 1990.
Böke, H., Akkurt, S. ve İpekoğlu, B. Tarihi Yapılarda Kullanılan Horasan Harcı ve Sıvalarının Özellikleri. Yapı Dergisi, 269: 90-95, 2004.
Akman, M. S., Güner, A. ve Aksoy, İ. H. Horasan harcı ve betonun tarihi ve teknik özellikleri. 2. Uluslararası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, İstanbul, 1986.
Akbulut-Ekşi, D. Tarihi yapıların onarımında kullanılacak harçların seçimine yönelik bir öneri. Doktora Tezi, YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 178, 2006.
Stefanidou, M. and Papayianni, I. The role of aggregates on the structure and properties of lime mortars. Cement and Concrete Composites, 27:914-919, 2005.
Moropoulou, A., Bakolas, A. and Anagnostopoulou, S. Composite Materials in Ancient Structures. Cement&Concrete Composites. 27: 295-300, 2005.
Kahraman, G. Erken Bizans dönemi horasan harçlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 156, 2008.
Ulukaya, S., Yüzer, N. ve Yoruç-Hazar, A. B. Kireç Harçlarının Tanımlanmasında Uygulanan Deney Yöntemlerinin Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Yapı Örneklerinde İrdelenmesi. 4. Tarihi Yapıların Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu. 27-29 Kasım, İstanbul, 289-300, 2013.
Schueremans, L., Cizer, O., Janssens, E., Serré, G. and Van Balen, K. Characterization of Repair Mortars for the Assessment of Their Compatibility in Restoration Projects: Research and Practice, Construction and Building Materials, Vol. 25, pp. 4338-4350, 2011.
Güleç, A., Acun, S. and Ersen, A., A characterization method for the fifthcentury traditional mortars in the Land Walls of Constantinople, Yedikule. Studies in Conservation, 50: 295-306, 2004.
Sağın Uğurlu, E. ve Böke, H., Koruma Amaçlı Üretilecek Horasan Harç ve Sıvalarda Kullanılacak Kirecin ve Tuğlaların Özellikleri. 5. Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve Sergisi, İstanbul, 385-396, 2010.
Luxán , M.P., Madruga, F., and. Saavedra, J., Rapid evaluation of pozzolanic activity of natural products of conductivity measurement”, Cement and Concrete Research,, 19:63-68, 1989.
TS EN 1936, Doğal taşlar deney metotları: Gerçek yoğunluk, görünür yoğunluk, toplam ve açık gözeneklilik tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 2001.
Franzini, M., Leoni, L. and Lezzerini, M., A procedure for determining the chemical composition of binder and aggregate in ancient mortars: its application to mortars from some medieval buildings in Pisa. Journal of Cultural Heritage,1:365–373, 2000.
Kahraman-Altaş, G., Acun-Özgünler, S. ve Güldal, E., İstanbul’daki Roma dönemi saray yapılarındaki horasan harçlarının incelenmesi. Vakıf Restorasyon Yıllığı, 4:41- 49, 2012.
Kozlu, H. H., Kayseri yöresindeki tarihi harçların karakterizasyonu ve onarım harçlarının özellikleri. Doktora Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 335, 2010.
Oğuz, C., Türker, F. ve Koçkal, N.U., Construction Materials Used in the Historical Roman Era Bath in Myra. The Scientific World Journal, 2014:1-9, 2014.
Gürdal, E., Altaş, G.K. ve Özgünler, S.A., İstanbul’da Bulunan Erken Bizans Dönemi Dini Yapılarında Kullanılan Horasan Harçların Özelliklerinin İncelenmesi, Restorasyon-Konservasyon-Arkeoloji ve Sanat Tarihi Yıllığı, T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, İstanbul I. Bölge Müdürlüğü, 2:63-72, 2011.
Pekmezci, I.P., Çukurova Bölgesindeki (Kilikya) Bazı Tarihi Yapılarda Kullanılan Harçların Karakterizasyonu ve Onarım Harçları İçin Öneriler, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2012.
Ulukaya, S., Yüzer, N., Selçuk, M.E. ve Yıldırım, M., Tarihi Kireç Harçlarının Tanımlanmasında Uygulanan Deney Yöntemlerinin İrdelenmesi, Mühendisliğinde 100. Yıl Teknik Kongresi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 22-24 Kasım, İstanbul, 2012. İnşaat
Tunçoku, S. S. and Caner-Saltık, E. N., Opal-A Rich Additives Used in Ancient Lime Mortars. Cement and Concrete Research. 36:1886-1893, 2006.
Özkaya-Aslan, Ö. and Böke, H., Properties of Roman Bricks and Mortars Used in Serapis Temple in The City of Pergamon. Materials Characterization. 60: 995-1000, 2009.
Genestar, C. and Pons, C., Ancient covering plaster mortars from several convents and Islamic and Gothic palaces in Palma de Mallorca (Spain) analytical characterisation. Journal of Cultural Heritage. 291-298, 2003.
Arıkan, B., Patara Hurmalık Hamamı Antik Yapı Malzemelerinin Mikroanaliz Teknikleri ve Spektroskopik Yöntemlerle Karakterizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 117 s., 2009.