FRANSIZ EPİDEMİYOLOG ANTOINE FAUVEL’YE GÖRE 1849’DA KARADENİZ KARANTİNALARI

Osmanlı ülkesinde karantina uygulaması ilk olarak 1831’de İstanbul’da başlamış ve başkentte kamu sağlığını korumaya yönelik kurumsallaşma sağlandıktan sonra Anadolu’da pek çok yerde karantina idareleri tesis edilmişti. Ancak bu kurumlar veba ve kolera görülmediği zamanlarda kapatılmış ve sadece sahil karantina idareleri çalışır halde tutularak diğerleri lağvedilmişti. Fakat bu sahil karantinalarının işleyişinde de pek çok eksiklik vardı. 1838’de tesis edilen Meclis-i Tahaffuz’un en önemli görevi bu karantina birimlerinin işleyişini takip etmekti. Bu bağlamda Şubat 1848’den itibaren Meclis-i Tahaffuz’un Fransa delegesi olan Antoine Fauvel’nin Temmuz 1849’da Osmanlı sınırları içindeki karantinaları denetlemekle görevli olan Avusturya Sağlık Komisyonu ile Karadeniz’deki karantinaların teftişi sonrasında hazırladığı rapor bu eksiklikleri göstermesi açısından önemli bilgiler vermektedir. Fauvel İstanbul’un sıhhi güvenliği için çok önemli olan Sinop, Samsun, Trabzon ve Batum karantinaları üzerinden Osmanlı karantina birimlerinin durumuna ve işleyişine ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Meclis-i Tahaffuz, Karantina teşkilatı, Fauvel

QUARANTINE STATIONS IN THE BLACK SEA IN 1849 ACCORDING TO FRENCH EPIDEMIOLOGIST ANTOINE FAUVEL

The first practice of quarantine in the Ottoman Empire started in 1831 in Istanbul after the establishment of institutionalization to protect public health in the capital, quarantine administrations were founded in many places throughout Anatolia. However, these institutions were closed when plague and cholera disappeared, and only coastal quarantine administrations were kept active and others were abolished. But there were many drawbacks in the operation of these coastal quarantines. The most important task of the Quarantine Council started in 1838 was to monitor the efficiency of these quarantine stations. In this context, Antoine Fauvel, a French delegate in this council by February 1849, prepared a report after his examination with the Austrian Health Commission, which was accountable for supervising the quarantine within the borders of the Ottoman Empire. This report presents significant information about these deficiencies. Fauvel sheds light on the state and efficiency of Ottoman quarantine units through the quarantines in Sinop, Samsun, Trabzon and Batum, crucial spots for the sanitary security of Istanbul.

Keywords:

Quarantine Council, Quarantine organization, Fauvel,

PDF

___

KAYNAKLAR
1. Arşiv Belgeleri a.Archives du ministère des Affaires étrangères (AMAE) (Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Fransa) b) Centre des Archives diplomatiques de Nantes (CADN), Archives des Postes Diplomatiques (APD): Constantinople (Ambassade): Série D: Trébizonde, Tome 5; Série E, Tome 464 (Question Sanitaires).
2. Diğer Kaynaklar “Sulpice Antoine Fauvel (1813-1884) French epidemiologist” The Journal of American Medical Association, C: 214, S: 3, 1970, ss. 585-586.
AKTAŞ, Esat. Erzurum ve Trabzon Vilayetlerinde Salgın Hastalıklar (1838-1914), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2015.
AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform, Eren Yayınevi, İstanbul 1993.
ATABEK, Emine Melek, 1851’de Paris’te Toplanan I. Milletlerarası Sağlık Konferansı ve Türkler, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1974.
AYDIN, Erdem. “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması”, OTAM, S: 15 (2004), ss. 185-207.
BAY, Abdullah, “Limanı Olan Bir Kasabadan Liman Kentine: Batum Şehri (1830-1905)”, Türkiyat Mecmuası, 26/1 (2016), ss. 61-80.
Candidature à l'Académie de médecine. Titres et travaux scientifiques du Dr. A. Sulpice Fauvel, Impr. de E. Martinet, Paris 1867.
FAUVEL, Antoine, Recueil det travaux du Comité d'hygiène publique en France, Tome II, Paris 1882.
MURRAY, John, A Hand-book for Travellers in the Ionian Islands, Greece, Turkey, Asia Minor, and Constantinople, John Murray, London 1840.
______. A Handbook for Travellers in Turkey: Describing Constantinople, European Turkey, Asia Minor, Armenia, and Mesopotamia, With New Travelling Maps, And Plans. John Murray, London 1854.
PANZAC, Daniel, “Politique sanitaire et fixation des frontières L'exemple Ottoman (XVIIIe-XIXe siècles)”, Turcica, 31(1999), ss. 87-108. ______. “Vingt ans au service de la médecine turque: le Dr Fauvel à Istanbul (1847-1867)”, Santé, médecine et société dans le monde arabe, dir. E. Longuenesse, Harmattan, Paris 1995, ss. 165-181.
______. Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), Çev. Serap Yılmaz, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1997.
Sarıyıldız, Gülden, “Karantina Meclisleri’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Belleten, C: LVII/222 (1994), ss. 329-376.
______. Hicaz Karantina Teşkilâtı (1865-1914), TTK, Ankara 1996.
______. “Osmanlı Sıhhiye Rüsum Tarifesi ve Muhtelit Sıhhiye Rüsum Tarifesi Komisyonları: Kapitülasyona Giden Bir Süreç”, Osmanlıdan Cumhuriyete Sosyo-Kültürel-Siyasi Yansımalar Prof. Dr. Ali İhsan Gencer Anısına, Derin Yayınları, İstanbul 2015, ss. 271-318.
ŞEHSUVAROĞLU, Bedi N., “Tarihi Kolera Salgınları ve Osmanlı Türkleri”, İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası, 17/2 (1954), ss. 282-299.
______. “Türkiye Karantina Tarihine Bir Bakış”, Sağlık Dergisi, 2/25 (1951), s. 1-4. ÜNVER, A. Süheyl, “Osmanlı Tababeti ve Tanzimat Hakkında Notlar”, Tanzimat, C: II, MEB Yayınevi, İstanbul 1999, ss. 933-966.
VERROLLOT, Marie Pierre, Du Choléra-morbus en 1845, 1846 et 1847, avec une carte indiquant sa marche pendant ces trois années, Imprimerie du Journal de Constantinople, Constantinople 1849.
YALÇINKAYA, Mehmet Alaaddin, “John Murray’ın Seyahat Rehberlerine Göre Trabzon’u İç Kısımlara Bağlayan Seyahat Güzergâhları”, Yabancı Seyahatnamelerde Türkiye, Ed. M. Çağatay Özdemir ve Y. Emre Tekinsoy, Türk Yurdu, Ankara 2016, ss. 149-173.
YAŞAYANLAR, İsmail, Sinop, Samsun ve Trabzon’da Kolera Salgınları, Karantina Teşkilatı ve Kamu Sağlığı Hizmetleri (1879-1914). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2015.
______, “Osmanlı Döneminde Uygulanan Deniz Karantinasına İlişkin Bazı Bilgiler”, Âb-ı Hayât'ı Aramak: Gönül Tekin'e Armağan, Haz. Ozan Kolbaş-Orçun Üçer, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2018, ss. 737-761.
YILDIRIM, Nuran, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C: V, İletişim Yayınları, İstanbul 1986, ss. 1320-1338.
______. A History of Healthcare in İstanbul, Düzey Matbaacılık, İstanbul 2010.
YILMAZ, Özgür, Tanzimat Döneminde Trabzon, Libra, İstanbul 2014. ______.“1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasındaki Etkileri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, C: VI/ 1, (2017), ss. 23-55.
______.“Fransız Epidemiyolog Antoine Sulpice Fauvel’in Osmanlı Devleti’ndeki Çalışmaları (1947-1867)”, Uluslararası Katılımlı Osmanlı Bilim ve Düşünce Tarihi Sempozyumu 08-10 Mayıs 2014, Bildiriler Kitabı, Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Ankara 2014, ss. 190-206.
______. “Osmanlı-Fransız İlişkilerinde Pek Az Bilinen Bir Arşiv: Nantes Diplomatik Arşivi-Fransa”, Diplomasi ve Dış Politika Araştırmalarında Arşivlerin Rolü, Haz. Duygu Türker Çelik- Aslı Akdoğanbulut İnsan, ATAM, Ankara 2017, ss. 109-149.
______.“Veba, Kolera ve Salgınlar: Trabzon’da Halk Sağlığı ve Sağlık Kurumları (1804-1895)”, Mavi Atlas, C: V/1 (2017), s. 172-200.
______, “XIX. Yüzyıl Trabzon’unda Buharlı Gemi Taşımacılığı ve Deniz Ticareti”, IV. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu, Doğu Karadeniz Bildiriler Kitabı, Haz. E. Başar ve diğerleri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012, ss. 285-306.