Neoliberal Politikaların Küresel Düzeyde Sağlık Üzerindeki Etkileri

Öz Neoliberal politikalar ve sağlık arasındaki ilişki tartışılırken sağlık sıklıkla sağlık politikalarına indirgenmekte, neoliberal politikaların etkisi de küresel düzeyde sağlık sistemlerinde yaşanan dönüşüm çerçevesinde değerlendirilmektedir. Halbuki sağlık, biyolojik faktörler ve sağlık sistemlerinin yapısının yanı sıra yaşama, çalışma, barınma ve beslenme koşulları gibi çok sayıda ekonomik, sosyal ve politik faktör tarafından da şekillendirilmektedir. Bu çalışma, dünya genelinde neoliberal politikaların sağlıkla ilgili sonuçları üzerine yapılış araştırmaların bir derlemesine dayanmaktadır. Çalışmanın amacı mevcut literatürdeki bulguları ilişkilendirerek toplum sağlığının sadece sağlık sistemlerindeki dönüşümle değil, çalışma ve yaşama koşullarındaki dönüşüm ve eşitsizlikle ilişkili olduğunu vurgulamaktır. Diğer bir deyişle çalışma, neoliberal politikaların sağlıkla ilişkili sonuçlarını farklı boyutlar açısından ele alarak neoliberalizmin sağlık üzerindeki etkilerini sağlık sistemlerinin dönüşümüne indirgemeksizin bütünlüklü, ilişkisel ve eleştirel bir bakış açısı içinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma Türkiye’ye odaklanmamakta, neoliberal politikaların küresel düzeyde toplum sağlığını hangi boyutlar üzerinden etkilediğini ortaya koymaya çalışmaktadır. Çalışmanın sonucuna göre mevcut literatürdeki ampirik bulgular, neoliberalizmin sağlık üzerindeki etkisinin sadece sağlık sistemlerinin dönüşümüyle sınırlı olmadığını göstermektedir. İşsizliğin artması, çalışma koşullarının kötüleşmesi, çevre, tarım ve gıda güvenliği, kentleşme ve beslenme konularında mevzuatın esnekleştirilmesi, sağlığa zarar verecek şekilde işleyen kapitalist işletmeler üzerinde devlet denetiminin zayıflaması ve toplumsal eşitsizliklerin derinleşmesi, neoliberal politikaların toplum sağlığını olumsuz yönde etkileyen diğer boyutları arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık Sosyolojisi, Sosyoloji

PDF

___

Ağartan, T. (2007). Sağlıkta Reform Salgını. N. Üs- tündağ, T. Ağartan ve Ç. Yoltar (Ed.), Avrupa’da ve Türkiye’de Sağlık Politikaları içinde (s.37-54). İstan- bul: İletişim.
Akdağ, R., Aydın, S. ve Demirel, H. (Ed.). (2008). İler- leme Raporu: Sağlıkta Dönüşüm Programı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı (Yayın no.749).
Aksakoğlu, G. (2003). Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Politikalarında Değişim. Sol, 199, 41-5.
Albritton, R. (2011). Obezite ile açlık arasında: Kapita- list gıda endüstrisi. L. Panitch ve C. Leys (Ed.), Kapi- talizm: Sağlık Sağlıksızlık Semptomları içinde (s.205- 218). Çeviren: Umut Haskan. İstanbul: Yordam.
Alfranca, O. , Rama, R., Tunzelmann, N. (2003). Technological fields and concentration of inno- vation among food and beverage multinationals. International Food and Agribusiness Management Review, 5(2) http://www.ifama.org/files/rama.PDF (Erişim: 10.12.2014)
Anderson., J.W. (2006). Coal. Dirty Cheap Energy. W.E. Oates (Ed), The RFF Reader in Environmen- tal and Resource Policy içinde (s.181-3). 2nd Edt., Washington: RFF.
Arslan, E. ve Durukanoğlu, Ç. (2008). Tuzla Tersa- neler Bölgesi Gerçeği. Metalurji.150, 27- 30. www. metalurji.org.tr/dergi/dergi150/d150_2730.pdf (Erişim: 08.10.2010).
Aslan, D. ve Şengelen, M. (2010). Farklı Boyutlarıyla Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. Ankara: Ankara Tabip Odası
Aydın, U, Gökçek Karaca, N., Canbey Özgüler, V. ve Karaca, E. (2013). İş Sağlığı Ve Güvenliği Eği- timinin İş Kazaları Ve Meslek Hastalıklarının Ön- lenmesindeki Rolü. Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası Dergisi, 27(4), 24-45.
Bartley, M. (1994). Unemployment and ill health: un- derstanding the relationship. Journal of Epidemio- logy & Community Health, 48(4), 333-7.
Beaglehole, R. ve Bonita, R. (1997). Public Health at the Crossroads: Achievements and Prospects. Cambrid- ge: Cambridge University.
Beck U. (1992). Risk Society: Towards a new modernity. London: Sage.
Bernstein, R. S., Meurer, L. N., Plumb, E. J. ve Jackson, J.L. (2015) Diabetes and Hypertension Prevalence in Homeless Adults in the United States: A Syste- matic Review and Meta-Analysis. American Jour- nal of Public Health, 105(2), 46-60.
Bevan, A. (1952).In Place of Fear A Free Health Service. http://www.sochealth.co.uk/resour- ces/national-health-service/the-sma-and-the- foundation-of-the-national-health-service-dr- leslie-hilliard-1980/aneurin-bevan-and-the- foundation-of-the-nhs/in-place-of-fear-a-free- health-service-1952/ (Erişim: 17.11.2014)
Böckerman, P. ve Ilmakunnas, P. (2009). Unemploy- ment and self-assessed health: evidence from panel data. Health Economics, 18(2), 161-179.
Braveman, P. (2006). Health disparities and health equity: concepts and measurement. Annual Review of Public Health, 27, 167-94.
Bray, G.A. (2011). A Guide to Obesity and the Metabo- lic Syndrome. Florida: CRC.
Breman, A. ve Shelton, C. (2001). Structural Adjust- ment and Health: A literature review of the debate, its role-players and presented empirical evidence. Commission on Macroeconomics and Health Working Paper Series No.WG6:6. Geneva: WHO.
Burgard, S. A., Brand, J.E. ve House, J.S. (2007). To- ward a Better Estimation of the Effect of Job Loss on Health. Journal of Health and Social Behavior, 48(4), 369-84.
Candansayar, S. (2009). Taşeron Bilim, İşçi Doktor ve Denek Yoksul Ülkeler. Türkiye Psikiyatri Derneği Bülteni, 12(2), 6-10.
Catalano, R., Goldman-Mellor, S., Saxton, K., Mar- gerison-Zilko, C., Subbaraman, M., LeWinn, K. ve Anderson, E. (2011) The health effects of econo- mic decline. The Annual Review of Public Health, 32, 431-450
Classen, T.J. ve Dunn, R.A. (2012). The effect of job loss and unemployment duration on suicide risk in the United States: a new look using mass-layoffs and unemployment duration. Health Economics, 21(3), 338-50.
Crawford, R. (1984), A Cultural Account of Health: Control, Release, and the Social Body. J. McKinlay (Ed.), Issues in the Political Economy of Health Care içinde (60-103). London: Tavistock.
Cumhuriyet. (2014, 30 Ekim) ‘Tehlike var’ dedi ko- vuldu. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/tur- kiye/135853/_Tehlike_var__dedi_kovuldu.html, (Erişim: 19.12.2014).
Cylus, J., Glymour, M. M. ve Avendano, M. (2015) Health Effects of Unemployment Benefit Program Generosity. American Journal of Public Health. 105(2), 317-323.
Dahlgren, G. ve Whitehead, M. (1992). Policies And Strategies To Promote Social Equity in Health. WHO Regional Office for Europe, Kopenhagen. http://whqlibdoc.who.int/euro/-1993/EUR_ICP_ RPD414(2).pdf (Erişim 11.07.2011)
Daily Mail. (2010, 13 Kasım). McDonald’s, KFC and Pepsi to help write government policy on obesity and diet-related disease (http://www.dailymail. co.uk/news/article-1329395/McDonalds-KFC- Pepsi-help-set-government-health-policy-obesity. html) (Erişim: 10.12.2014).
Delibaş, K. (2013). Sağlığa ilişkin korkular: güven erozyonu bağlamında sağlık korkularını anlam- landırmak. Osman Elbek (Ed). Kapitalizm Sağlığa Zararlıdır içinde (s.101-112). İstanbul: Hayy.
Deniz, K. ve Soysal, A. (2013). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. Ankara: Halk Sağlığı Uzmanla- rı Derneği. http://halksagligiokulu.org/anasayfa/ components/com_booklibrary/ebooks/GDO_ HASUDER%202013.pdf (Erişim: 10.12.2014)
DİSK (2014). Kamu İstihdam Bülteni. http://www. genel-is.org.tr/wp-content/uploads/2014/08/RA- POR.pdf (Erişim: (Erişim: 12.01.2015).
Dizdar, Y. (2013). Yemezler: Bilimsel Verilerle Gıda- Hastalık İlişkisi. İstanbul: Hayy.
Dussault, G. ve Sheiham, A. (1982). Medical Theories and Professional Development. Social Science and Medicine, 16(15), 1405-12.
EIA (U.S. Energy Information and Administration). (2014). Anaysis & Projections. http://www.eia.gov/ electricity/monthly/ (Erişim: 12.01.2015).
Elbek, O. (2009). Sağlıkta dönüşüm ve sol siyaset. Biri- kim. 246, 68-78.
Elbek, O. (2013). He-Kimliğin Dönüşümü. O. Elbek (Ed.), Kapitalizm Sağlığa Zararlıdır içinde (s.219- 233). İstanbul: Hayy.
Engels, F. (1997) İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu. (Çev.: Yurdakul Fincancı) Ankara: Sol. (Özgün eser 1845 tarihlidir)
Enwegbara, B. (2001). Toxic Colonialism. The Tech. 121(16), 7. http://tech.mit.edu/V121/N16/ col16guest.16c.html (Erişim: 09.12.2014).
Eurofound (2012), Health and well-being at work: A report based on the fifth European Working Con- ditions Survey, Dublin. http://eurofound.europa. eu/sites/default/files/ef_files/pubdocs/2013/02/ en/1/EF1302EN.pdf (Erişim: 10.12.2014)
Evans, B. (1997). Going for the gold: the redistributi- ve agenda behind marketbased healthcare reform. Journal of Health Politics, Policy and Law. 22(2), 427-65.
FAO (Food and Agriculture Organization of the Uni- ted Nations). (1996). An introduction to the basic concepts of food security. http://www.fao.org/doc- rep/013/al936e/al936e00.pdf (Erişim: 10.12.2014).
FAO (Food and Agriculture Organization of the Uni- ted Nations). (2010). Global hunger declining, but still unacceptably high. http://www.fao.org/doc- rep/012/al390e/al390e00.pdf (Erişim: 10.12.2014).
FAO (Food and Agriculture Organization of the Uni- ted Nations). (2014). State of Food Insecurity in the World. http://www.fao.org/publications/sofi/2014/ en/ (Erişim: 10.12.2014).
Ferrie, J. E., Shipley, M. J., Marmot, M. G., Stansfeld, S. ve Smith, G. D. (1995). Health effects of antici- pation of job change and non-employment: lon- gitudinal data from the Whitehall II study. British Medical Journal. 311(7015), 1264-1269. (Erişim: 19.12.2014).
Goetzel, R.Z., Anderson, D.R., Whitmer, R.W., Oz- minkowski, R.J., Dunn, R.L. ve Wasserman, J. (1998). The relationship between modifiable health risks and health care expenditures: an analysis of the multi-employer HERO health risk and cost da- tabase. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 40(10), 843-54. (Erişim: 21.01.2015).
Guthman, J. (2011). Weighing In: Obesity, Food Justice, and the Limits of Capitalism. California: University of California.
Hammarstrom, A. ve Janlert, U. (2005). An agenda for unemployment research: a challenge for public he- alth. International Journal of Health Services, 35(4), 765-77.
Haq, S.A. (2011). Urban Green Spaces and an Integra- tive Approach to Sustainable Environment. Journal of Environmental Protection, 2(5), 601-608.
Harrington, J. M. (2001). Health effects of shift work and extended hours of work. Journal of Occupatio- nal and Environmental Medicine; 58(1), 68-72.
Harvey, D. (2012). Yaratıcı Yıkım Olarak Neolibera- lizm. Atılım Sosyal Bilimler Dergisi. 2(2), 67-88,
HEAL (The Health and Environment Alliance). (2013). The Unpaid Health Bill: How Coal Power Plants Make Us Sick. http://www.env-health.org/ IMG/pdf/heal_report_the_unpaid_health_bill_ how_coal_power_plants_make_us_sick_final.pdf (Erişim: 12.01.2015).
Herzele V. ve Wiedeman, T. (2003). A Monitoring Tool for the Provision for Accessible and Attractive Gre- en Spaces. Landscape and Urban Planning, 63(2), 109-126.
ILO (International Labour Organization). (2011). ILO Introductory Report: Global Trends And Challenges On Occupational Safety And Health. Report of XIX World Congress on Safety and Health at Work. http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@ed_ protect/@protrav/@safework/documents/publica- tion/wcms_162662.pdf (Erişim: 19.12.2014)
ILO (International Labour Organization). 2014. Global Employment Trends 2014. http://www.ilo.org/glo- bal/research/global-reports/global-employment- trends/2014/WCMS_233936/lang--en/index.htm (Erişim: 19.12.2014)
İBB (İstanbul Büyükşehir Belediyesi). (2010). İstatis- tikler. http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/BilgiHizmet- leri/Istatistikler/Documents/bldhizmetleri/2010/ parkvebahceler_mud_2004-%202010.pdf (Erişim: 21.12.2014).
Johnson, J., Pecquet, G. ve Taylor, L. (2007). Potential Gains From Trade in Dirty Industries: Revisiting Lawrence Summers’ Memo. Cato, 27(3), 397-410.
Kapusuz, N. (2008). Türkiye’de İş Kazaları ve Üç Ayrı Raporun Bize Söyledikleri. http://bianet.org/bianet/ emek/105928-turkiye-de-is-kazalari-ve-uc-ayri- raporun-bize-soyledikleri--2 (Erişim: 26.10.2010).
Keshavjee, S. (2004). Medicine and money: the ethical transformation of medical practice. Medical Edu- cation, 38(3), 271-275.
Klein, R. (1993). Health care reform: the global search for Utopia. British Medical Journal. 307(6907), 752.
Laaksonen, M.; Rahkonen, O.; Martikainen, P. ve La- helma, E. (2006). Associations of working conditi- ons with self-rated general health ve mental health among municipal employees. International Arc- hives of Occupational and Environmental Health. 79(3), 205–212.
Labonte, R. (1998). World Trade and Investment Agre- ements: Implications for Public Health. Canadian Journal of Public Health. 89(1), 10-12.
Leigh, A., Jencks, C. ve Smeeting, T.M. (2009). Health and Economic Inequality. W. Salverda, B. Nolan ve T. Smeeding (Ed.), The Oxford Handbook of Econo- mic Inequality içinde (s.384-404). Oxford: Oxford University.
Leys, C. (2007). Piyasa ile politika arasında sağlık hiz- metlerinin konumu. N. Üstündağ, T. Ağartan ve Ç. Yoltar (Ed.), Avrupa’da ve Türkiye’de Sağlık Politika- ları içinde (s.95-110). İstanbul: İletişim.
Liptak, K. (2011). Is atypical typical? – Atypical emp- loyment in Central Eastern European countries. Journal for Employment and Economy in Central and Eastern Europe. (1), 1-13.
Lister, J. ve Labonte, R. (2011). Küreselleşme ve Sağlık Sistemleri Değişimi. R.Labonte, T. Schrecker, C. Packer ve V. Runnels (Ed.), Küreselleşme ve Sağlık: Süreç, Kanıtlar ve Politika içinde (s.200-233). İstan- bul: İnsev.
Lockwood, A.H., Welker-Hood, K., Rauch, M. ve Gottlieb, B. (2009) Coal’s Assault on Human Health: A Report From Physicians For Social Responsibility. http://www.psr.org/assets/pdfs/psr-coal-fullreport. pdf (Erişim: 12.01.2015).
Marmot, M. (2004). Status Syndrome: How your Social Standing Directly Affects your Health and Your Life Expectancy. London: Bloomsbury.
Marmot, M. ve Wilkinson, R.G (Ed). (1999). Social Determinants of Health. Oxford: Oxford University.
Marsh, L.C., Fleming, A.G. ve Blackler, C.F. (1938) Health And Unemployment. Some Studies of their Relationships. New York: Oxford University.
Mayhew, H. (1861). London Labour and the London Poor: Cyclopedia of the Condition and Earnings. Lon- don: Griffin, Bohnd and Company. https://archive. org/stream/londonlabourand01mayhgoog#page/ n192/mode/2up (Erişim: 07.12.2014).
McCulloch, J. ve Tweedale, G. (2007). Science is not sufficient: Irving J. Selikoff and the asbestos tra- gedy. New Solutions, 17(4): 293-310.
McLoone, P. ve Boddy, F. (1994). Deprivation and mortality in Scotland, 1981 and 1991. British Me- dical Journal, 309(6967), 1465-70.
Meseri, R. (2008). Beslenme ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. TAF Preventive Medicine Bulletin, 7(5), 455-460.
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) Morbidity and Mortality Weekly Report. http://www. cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00036609. htm (Erişim:11.01.2015).
Mooney, G. (2013). Ulusların Sağlığı: Yeni Bir Eko- nomi Politiğe Doğru. (Çev.: Cem Terzi). İstanbul: Yordam.
Moyers, B. (2014). The Relentless Attack on Cli- mate Scientist Ben Santer. http://billmoyers. com/2014/05/16/the-relentless-attack-of-climate- scientist-ben-santer/ (Erişim: 12.01.2015).
Moynihan, R. ve Cassels, A. (2006). Satılık Hastalık- lar. (Çeviren: Gökçesu Tamer ve Evren Yıldırım). İstanbul: Hayy.
Navarro, V. (1998). Neoliberalism, “globalization,” unemployment, inequalities, and the welfare sta- te. International Journal of Health Services, 28(4), 607-82.
Navarro, V. (2002). A historical review (1965-1997) of studies on class, health, and quality of life: A perso- nal account. V.Navarro (Ed.) The Political Economy of Social Inequalities: Consequences for Health and Quality of Life içinde (s.13-30). New York: Baywood.
Navarro, V. (2008). Neoliberalism and its consequen- ces: The world health situation since Alma Ata. Global Social Policy, 8(2), 152-155.
Navarro, V. ve Mutaner, C. (2004). Political and Econo- mic Determinants of Population Health and Well- Being: Controversies and Developments. New York: Baywood.
Oberoi, S., Barchowsky, A. ve Wu, F. (2014). The global burden of disease for skin, lung, and bladder can- cer caused by arsenic in food. Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention, 23(7), 1187-94.
Ong, E. ve Glantz, S.A. (2000). Hirayama’s work has stood the test of time. Bulletin of the World Health Organization, 78 (7), 938-9.
Prudham, S. (2004). Poisoning the well: neoliberalism and the contamination of municipal water in Wal- kerton, Ontario. Geoforum, 35(3), 275-283.
Prüss-Üstün, A. ve Corvalan, C. (2006). Preventing Disease Through Healthy Environments. Geneva: World Health Organization. http://www.who.int/ quantifying_ehimpacts/publications/preventing- disease.pdf, (Erişim: 11.01.2015).
Quinlan, M. ve Bohle, P. (2009). Overstretched and unreciprocated commitment: reviewing research on the occupational health and safety effects of downsizing and job insecurity. International Jour- nal of Health Services, 39(1), 1-44.
Rantanen, J. (2010). Grand Challenges for Occupatio- nal Health from Globalization. Journal of Occupa- tional Safety and Health, 18, 167-171.
Reichert, A. ve Tauchmann, H. (2011). The Causal Im- pact of Fear of Unemployment on Psychological Health. Ruhr-Universitat Bochum Department of Economics Working Paper No. 266. http://dx.doi. org/10.2139/ssrn.1880938 (Erişim: 09.12.2014).
Sanwald, A. ve Theurl, E. (2014). Atypical Employment and Health: A Meta-analysis. University of Inns- bruck Working Papers in Economics and Statistics. http://eeecon.uibk.ac.at/wopec2/repec/inn/wpa- per/2014-15.pdf
Scambler, G. ve Higgs, P. (1999). Stratification, Class and Health: Class Relations and Health Inequali- ties in High Modernity. Sociology, 33(2), 275-296.
Sen A. (2001). Economic progress and health. D.Leon ve G.Walt (Ed.) Poverty, Inequality and Health için- de (s.333-346). Oxford: Oxford University.
SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu). (2012). SGK İstatis- tik Yıllığı 2012.
Shanon, J. (2014). Food deserts: Governing obesity in the neoliberal city. Progress in Human Geography, 38(2) 248-266.
Spronk, S. (2010). Water and Sanitation Utilities in the Global South: Re-centering the Debate on “Effici- ency”. Review of Radical Political Economics, 42(2), 156–174.
Stellman, S.D. ve Resnicow, K. (1997). Tobacco Smo- king, Cancer and Social Class. M. Kogevinas, N. Pearce, M. Susser ve P. Boffetta (Ed.), Social Ine- qualities and Cancer içinde (s.229-50). Lyon: IARC Scientific.
Stuckler, D. ve Nestle, M. (2012.) Big Food, Food Systems, and Global Health. Plos Medicine, 9(6), http://www.alames.org/documentos/bigfood.pdf (Erişim: 18.12.2014).
Sullivan, D. ve von Wachter, T. (2009). Job displace- ment and mortality: an analysis using administra- tive data. Quarterly Journal of Economics, 124(3), 1265-1306.
Süyür, H. (2009). Polivinil klorür maruziyetinin pulmo- ner sisteme etkileri. Yayınlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
Tahaoğlu, K., Kongar, N., Elbek, O., Tümer, Ö. ve Kılı- çaslan, Z. (2012). Türk Tabipleri Birliği Tüberküloz Raporu. Ankara: Türk Tabipleri Birliği.
Terzi, C. (2010). Hekimler Geçerli ve Güvenilir Bilgi için Tıbbi Literaüre Güvenemezler. Toplum ve He- kim, 25(5), 346-379.
Terzi, C. (2013). Şarlatan. C. Terzi, E.Yuvayapan, E. Be- şer (Ed.), Kapitalizmin Kıskacında Doğa, Toplum ve Bilim: Onur Hamzaoğlu Olayı içinde (s.33-41). İs- tanbul: Yordam.
The Wall Street Journal. (1996, 25 Haziran). Letters to the Editor: No Deception in Global Warming Re- port. http://stephenschneider.stanford.edu/Pub- lications/PDF_Papers/WSJ_June25.pdf (Erişim: 20.12.2014).
Thomson, J., Lin, M., Halliday, L., Preston, G., McInt- yre, P. ve Gidding, H. (1998). Australia’s Notifiable Disease Status 1998 - Annual report of the Natio- nal Notifiable Diseases Surveillance System. Com- municable Diseases Intelligence, 23, 277-305.
TMMOB (Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birli- ği). (2008). Tuzla Tersaneler Bölgesi’ndeki Çalışma Koşulları ve Önlenebilir Seri İş Kazaları Hakkında Rapor. İstanbul: TMMOB.
TTB (Türk Tabipleri Birliği). (2009). Hekimlerin De- ğerlendirmesi ile Performansa Dayalı Ödeme. An- kara: TTB. http://www.ttb.org.tr/kutuphane/per- formansadayaliodeme.pdf (Erişim: 12.04.2010)
U.S. Bureau of Labor Statisitics. (2013). A Profile of the Working Poor 2010, http://www.bls.gov/cps/ cpswp2010.pdf (Erişim: 12.12.2014).
UNDP (United Nations Development Program- me). (2014). Press Releases. Launching of the Green Roof at the Central Bank main branch in Hamra. Press Releases. http://www.lb.undp.org/ content/lebanon/en/home/presscenter/pressrele- ases/2014/06/30/launching-of-the-green-roof-at- the-central-bank-main-branch-in-hamra/ (Eri- şim: 20.12.2014).
UNDP (United Nations Development Programme). (2014b). United Nations World Food Programme Hunger Statistics. http://www.wfp.org/hunger/ stats (Erişim: 10.12.2014).
Üstündağ, N. ve Yoltar, Ç. (2007) Türkiye’de Sağlık Sisteminin Dönüşümü: Bir Devlet Etnografisi. N. Üstündağ, T. Ağartan ve Ç. Yoltar (Ed.), Avrupa’da ve Türkiye’de Sağlık Politikaları içinde (s.55-94). İs- tanbul: İletişim.
WB (World Bank). (2004). Making Services Work For The Poor: World Development Report 2004. Was- hington: World Bank. https://openknowledge. worldbank.org/bitstream/handle/10986/5986/ WDR%202004%20-%20English.pdf?sequence=1 (Erişim: 11.12.2014).
WHES (World Hunger Education Service). (2014). 2014 World Hunger and Poverty Facts and Statis- tics. http://www.worldhunger.org/articles/Learn/ world%20hunger%20facts%202002.htm#Does_ the_world_produce_enough_food_to_feed_ever- yone (Erişim: 19.12.2014).
WHF (World Heart Federation). (2012). Urbanization and Cardiovascular Disease. http://www.world- heart-federation.org/fileadmin/user_upload/ documents/Fact_sheets/2012/Urbanization_and_ CVD.pdf (Erişim: 21.12.2014).
White, K. (2002). An Introduction to the Sociology of Health and Illness. London: Sage.
WHO (World Health Organization). (1978). Declarati- on of Alma-Ata. http://www.who.int/publications/ almaata_declaration_en.pdf (Erişim: 21.04.2014)
WHO (World Health Organization). (2009) Global Health Risks. Mortality and burden of disease attri- butable to selected major risks. http://www.who.int/ healthinfo/global_burden_disease/GlobalHealt- hRisks_report_full.pdf (Erişim: 12.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2010a). WHO Bulletin 88(4). http://www.who.int/bulletin/volu- mes/88/4/10-010410/en/ (Erişim: 21.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2010b). Ur- ban Health. http://www.who.int/worldhealt- hday/2010/media/whd2010faq.pdf?ua=1 (Erişim: 22.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014a). Work- related ill health and occupational disease. http:// www.hse.gov.uk/Statistics/causdis/index.htm (Eri- şim: 18.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014b) Clolera. Fact Sheet No.107. http://www.who.int/mediacent- re/factsheets/fs107/en/ (Erişim: 16.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014c) Global Alert and Response (GAR): Cholera outbreak, South Sudan http://www.who.int/csr/don/2014_05_30/ en/ (Erişim: 16.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014d) 10 Facts On Cholera. http://www.who.int/features/factfiles/ cholera/en/ (Erişim: 16.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014e) Investing in Water And Sanitation: Incre- asing Access, Reducing Inequalities. GLA- AS Report. http://apps.who.int/iris/bitstre- am/10665/139735/1/9789241508087_eng.pdf (Erişim: 18.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014f) Cancer. Fact Sheet No:297. http://www.who.int/media- centre/factsheets/fs297/en/ (Erişim: 18.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014g). 7 milli- on premature deaths annually linked to air polluti- on. News Releases. http://www.who.int/mediacent- re/news/releases/2014/air-pollution/en/ (Erişim: 12.01.2015).
WHO (World Health Organization). (2014h). Pre- venting waterborne disease.
WHO Preventing environmental health-related disease in health care and other settings. http://www.who.int/phe/ events/wha_66/flyer_wsh_water_borne_disease. pdf?ua=1 (Erişim: 16.12.2014).
WHO (World Health Organization). (2014i). Types of Healthy Settings: Healthy Cities. http://www. who.int/healthy_settings/types/cities/en/ (Erişim: 14.01.2015).
WHO (World Health Organization). (2014j). Obesity and overweight. Fact Sheet No:311. http://www. who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/ (Erişim: 12.01.2015).
Wilkinson, R.G. (1996). Unhealthy Societies: The Afflic- tions of Inequality. London: Routledge.
Wilkinson, R.G. (2000). Mind the Gap: Hierarchies, Health and Human Evolution. London: Weidenfeld and Nicolson.
Yavuz, M. (2010). Sağlıkta dönüşüm ve genel sağlık sigortası: Finansmanda yaşanan sorunlar. TES-İŞ Dergisi, Nisan, 94-101.
Yüksel, İ. (2003). İşsizliğin psiko-sosyal sonuçlarının incelenmesi:Ankara örneği. Cumhuriyet Üniversi- tesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2), 21-38.
Zwi, A.B., Forjuoh, S., Murugusampillay, S. Odero, W. ve Watts, C. (1996). Injuries in developing count- ries: policy response needed now. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, 90(6), 593–95.