Kur’ân-ı Kerimde “Mütref” Kavramı ve İlişkili Olduğu Diğer Kavramlar

Bu makalede, Kur’ân-ı Kerim’de geçen “Mütref” kavramı ile sebep-sonuç veya anlam yakınlığı bakımından ilişkili olduğu diğer kavramların öncelikle semantik ve terminolojik analizi yapılarak ne gibi anlamlar içerdikleri açıklığa kavuşturulacak, ardından, bu kavramın, diğer kavramlarla olan bağlantıları tespit edilmeye çalışılacaktır. Elde edilen bulguları, tefsir kaynaklarındaki değişik yorumlar, Sünnetteki açıklamalar ve bazen Kitab-ı Mukaddes’teki karşılığıyla karşılaştırıp, değerlendirmekle bu kavramın, daha iyi anlaşılmasına ve bunun üzerinden verilmek istenen mesajın netlik kazanmasına katkı sağlayacağımızı umuyorum. Bu amaçla, çalışmamızda, Tefsir alanında; Taberî’n Cami‘u’l-Beyan’ı, İbn Kesir’in Tefsir’i, er-Razî’nin Mefatihu’l-Gayb’ı ve ez-Zemahşerî’nin elKeşşaf’ı; hadis alanında Buharî’nin Sahih’i ile Müslim’in Sahih’i, Tirmizî’nin Sünen’i ile Beyhakî’nin Sünen’i, kelâm alnında; Gazalî’nin el-Münkızü mimedDelal’i ile eş-Şehristanî’nin el-İkdam fi ilmi’l-Kelâm’ı; Dil ve Edebiyat alanında ise, İbn Manzur’un Lisan’l-Arb’ı, ez-Zübeydî’nin Tacü’l-Arus’u ve elCevherî’nin es-Sihah’ı gibi eserler, esas alınacaktır

Anahtar Kelimeler:

Mütref, Kibir, Küfür, Kizb, Batar. Eşir, ‘Utüll

The concept of mutraf and related terms as highlighted in the Qur’an is studied. The aim of this article is to describe the hermeneutic and semantic analysis of these terms. For this purpose, the essential tafsirs such as Tabari, Zamakhshari, Ibn Kathir, Razi are in detail examined. In addition, the sacred texts of the Monotheists religions, namely Torah and Gospel are surveyed. I hope this work contributes to our understanding of the concept of mutraf and related terms in comparative perspectives.

Keywords:

Mutraf Kıbr/Arrogance, Kufr/Unbelieving, Kızb/lie, Batar, Ashir, ’ ‘Utull,

PDF

___

ABDÜ’L-FETTAH ‘Aşur, Menhecü’l-Kur’ân fi Terbiyeti’l-Müctema‘, et- tab‘atü’l-ulâ. Kahire: Mektebetü’l-hanci, 1979.

el-ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed el-Cerrahî, Keşfü’l-hafa ve müzîlü’l- libas’an mâ iştehere mine’l-ahâdîsi ‘alâ elsineti’n-nasi. Beyrut: Darü İh- yai’t-Türasi’l-Ârabî, 1351 .

el-ALÛSÎ, Şihabü’d-Din, Mahmud b. Abdillah, Rûhu’l-Me‘ânî fi Tefsîr- ri’l-Kur’âni’l-Azîm ves-Seb‘u’l-Mesanî, Beyrut 1985.

el-BEĞAVÎ, Ebu Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd, Me‘alimü’t-Tenzîl, thk. Abdü’r-Rezzak el-Mehdî, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai’t- Türasi’l-‘Arabî, 1420 h.

el-BEYDAVÎ Nasirü’d-Din Ebu Abdillah, Envarü’t-Tenzîl ve Esrarü’t- Te’vîl, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darüİhayai Türasi’l-‘Arabî, 1418 h.

el-BEYHAKÎ, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali el-Horasanî, es- Sünenü’l-Kübrâ, et-Tab‘atü’s-Sâlise. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmyye, 2003.

el-BUHARÎ, Muhammed b. İsmail Ebu Abdillah, el-Cami‘us-Sahih, Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, et-Tabatü’l-Ûlâ. Bty. Darü Tavki’n-Necat, 1422.

EBÜ’L-A‘LÂ el-Mevdudî, Tehîmü’l-Kur’ân, Trc. Muhammed Han Ka

Said Havva, Terbiyetüna’t-Ruhiyye, c.I, (at-Tab‘atü’l-ulâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1979), s. 28. yanî, Yusuf Karaca İkinci Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul, 1991.

EBU DAVUD Süleyman b. Eş‘as es-Sicistanî, Sünenü Ebi Davûd, bsy. İs- tanbul: Çağrı Yayınları, 1992.

EBÜ’L-HASAN Mükatil b. Süleyman, Tefsîrü-Mükatil b. Süleyman, et- Tab‘atül-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai’t-Türasi’l-Ârabî, 1423 h.

EBU ‘UBEYD Abdullah b. Asdi’l-Azîz el-Bekrî el-Endülüsî, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, Bsy.byy.: Darü’l-Garb el-İslâmî, 1992.

Bsy.byy.: Darü’l-Garb el-İlâmî, 1992.

el-HAKİM Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah, en-Nisaburî, el- Müstedrek, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990 .

el-HAZİN Ebu Hasan Ali b. Muhammed, Lübabü’t-Te’vîl fi M’âni’t- Tenzîl, et-Tab‘atü’l-Ûlâ, Matbaatü’l-İstikame, Kahire 1955.

İBN-Ü KESÎR, Ebü’l-Fida İsmail, b. Ömer, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm,. et- Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü ihyai’t-Türasi’l-Arabî, 1969.

İBN-Ü MANZÛR, Lisanü’l-Arab, et-Tab‘atü’s-Salise. Beyrut: Darün Sa- dir h. 1414

İBRAHİM Mustafa, ez-ZEYYAT Ahmed, el-Mu‘cemü’-Vesît, bsy. Kahire: Darü’d-Da‘ve, bty.

el-KURTUBÎ, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî, el-Cami‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân, et-Tab’atü’s-Salise. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1967 .

el-KUŞEYRÎ, Abdü’l-Kerim b. Hevazin, Tesîrü’l-Kuşeyrî, Tah. İbrahim Besyûnî, et-Tab‘atü’s-salise. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, bty.

MÜSLİM Ebu Hüseyin, Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Cami‘us-Sahih, bsy. İstanbul: Çağrı Yayınları, , 1992.

NURSÎ, Bediüzzaman Said. İşaratü’l-icaz, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001

er-RAZÎ, Fahrü’d-Din Muhammed b. Ziyaü’d-Din, Mefatihu’l-Gayb, et- Tab‘atü’s-Salise. Beyrut: Darü-İhyyai’t-Türasi’l-‘Arabi, 1420 h.

es-SÂBÛNÎ, Muhmmed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. et-Tab‘atül-ula. Kahire: Darüs-Sabûnî, 1997.

es-SA‘LEBÎ, Ebu İshak, Ahmed b. Muhammed, el-Keşfü ve’l-Beyan, ‘An-Tefsîri’l-Kur’ân, tah.İbn ‘Aşûr, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai Tü- rasi’l-‘Arabî, 2002.

SAİD HAVVA, Terbiyetü’r-Ruhiyye. et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Dimaşk: Darü’l- Kütübi’l-Arabiyye.1979.

es-SEMERKANDÎ, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahrü’l-‘Ulûm, bsy., byy., bty.

SEYYİD KUTUB. İbrahim Huseyn eş-Şaribî, fi Zilâli’l-Kur’ân, et- Tab’atü’s-Sabi‘ate ‘aşer. El-Kahire: Darü’ş-Şürûk, 1412. es-SÜYUTÎ Celâlü’d-Din b. Abdurrahman b. Ebî Bekir, ed- Dürrü’Mensur fiTefsîr bi’l-Me’sûr, bsy. Beyrut: Sarü’l-Marife, ts. et-TABERANÎ, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu‘cemü’l-Kebir, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü Türas’l-‘Arabî, 1985. et-TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir Cami‘u’l-Beyan ‘an Te’vili’l- Kur’ân, bsy. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Babî el-Halebî 1986. et-TİRMİZÎ, Muhammed b. İsa Ebu İsa, Sünenü’t-Tirmizî, bsy. Beyrut: Darü’l-Fikir, 1994.

YAZIR Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, bsy. İstanbul: Eser Yay. 1979

ez-ZEBİDÎ, Muammed Murtza el-Huseynî, Tacü’l-‘Arus, Min Cevâhiri’l- Kamus, Kahire: Darü’l-Hidaye, bty.

Ez-ZEMAHŞERÎ, Caru’llah Mahmud b. Ömer, el-Keşşaf, et-Tab‘atü’s- Saniye. Kahire: Darü’l-Mushaf, 1977.