Afyonkarahisar Müzesi’nden İmparatorluk Dönemi’ne Ait İki Yeni Yazıt

Makalede Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi’nden Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait iki yeni mezar steli tanıtılmaktadır. Yazıtlı steller şu anda Müzenin bahçesinde teşhir edilmektedir. Her ikisi de beyaz mermerden yapılmıştır. Steller, form olarak birbirlerine oldukça benzemektedirler. Stellerin ortasında bir çocuk büstü (Yazıt No 1) ve bir kadın kabartması (Yazıt No 2) vardır. Yazıtlar bu kabartmaların hemen altına kazınmıştır. 1 nolu stel oldukça iyi korunmuş, günümüze sağlam bir şekilde ulaşabilmiştir. Bu stel Synnada’da bulunmuştur. 8 yaşında ölen Athenion’un mezar taşıdır. Bu yazıtı ilginç kılan ise baba Athenion’un imparatorun kölesi olarak a commentariis ofisinde çalışıyor olmasıdır. Bilindiği üzere imparatora ait mülkler, procurator unvanına sahip – genel olarak – imparatorun kölesi ya da azatlısı tarafından yönetiliyordu. Synnada’nın hemen yakınında Dokimeion’da imparator adına işletilen mermer ocakları vardı. Bu ocağın işletilmesinden sorumlu procurator ve finansal çalışmaları yapan memurlar Synnada’da ikamet etmekteydiler. Finansal işler ve kontroller a commentariis ofisinde çalışan imparatorun köleleri ya da azatlıları tarafından yapılmaktaydı. Athenion’un da imparatorun kölesi olarak Synnada’da bulunma nedeni olasılıkla imparator mülkü sayılan mermer ocaklarının işletilmesiyle ilgili olmalıdır. 2 nolu stel Philemon, Elpis ve Athenion’un mezar taşıdır. Stelin ortasında bir kadın kabartması vardır, Fakat maalesef stel kabartmanın göğüs hizasından kırılmıştır. Günümüze kırılan alt kısmı ulaşabilmiştir. Her iki stel, form bakımından benzerdir. Makalede ele alınan mezar stelleri, epigrafik ve stilistik açılardan incelenmiştir. MS 2. yüzyıla ait olan stellerin üzerinde yer alan yazıtların tercümeleri şu şekildedir:1. İmparatorun kölesi, a commentariis, Athenion, 8 yıl yaşayan çok tatlı merhum Athenion’a anısı vesilesiyle (yaptı). 2. Flavia Primilla, kocası Philemon, kızı Flavia Elpis ve kuzeni Athenion için (bu steli yaptı). Selam olsun!

Anahtar Kelimeler:

Phrygia, a commentariis, mezar yazıtları, stel, kabartma

Two New Roman Inscriptions from the Museum of Afyonkarahisar

In this article, two new inscribed funerary steles of the Imperial period, which are today exhibited in the garden of the archaeological museum of Afyonkarahisar, are introduced. The steles are of marble and are similar to each other. On stele No. 1 is carved the bust of a child (No. 1) and a relief of a woman is carved on No. 2. The inscriptions are carved beneath these reliefs. Stele No.1 was found at Synnada and is very well preserved. It is the gravestone of Athenion, who died aged eight. His father worked in the office of a commentariis as a slave of the Emperor. The imperial estates were usually managed by imperial slaves or freedmen with the title of procurator. There were marble quarries operated in behalf of the Emperor at Dokimeion near Synnada. The procurator and his office, responsible for financial affairs, resided at Synnada. This financial affairs and controls were fulfilled by imperial slaves and freedmen working in the office of a commentariis. The reason for the slave Athenion’s presence in Synnada was most probably associated with the marble quarrying at the quarries belonging to the emperor. Stele No. 2 is the gravestone of Philemon, Elpis and Athenion. There is a relief of a woman carved in the middle of the stele, but the upper half of the relief is broken. The translations of these two inscriptions are as follow:No. 1: Athenion, slave of the emperor, a commentariis, and Thallousa (erected this stele) for the sweetest Athenion, the departed, in his memory. No. 2. Flavia Primilla (erected this stele) for her husband Philemon, his daughter Flavia Elpis and his cousin Athenion. Farewell!

Keywords:

Phrygia, a commentariis, funerary inscriptions, stele, relief,

PDF

___

M. Avi-Yonah, Abbreviations in Greek Inscriptions (The Near East, 200 B.C. – A.D. 1100), Jerusalem 1940.
A. Balland, Fouilles de Xanthos VII. Inscriptions d’époque impériale du Létôon, Paris 1981.
A. Berger, Encyklopedic Dictionary of Roman Law (Transactions of the American Philosophical Society), New York 1953.
G. Boulvert, Esclaves et affranchis impériaux sous le Haut-Empire Romain, Neapel 1970.
H. Bresslau, Die Commentarii der römischen Kaiser und die Registerbücher der Päpste, ZRG 6, 1885, 242-260.
M. Christol, – Th. Drew-Bear, De Lepcis Magna à Aizanoi: Hesperus procurateur de Phrygie et l’administration des carrières de marbre, in: J. Desmulliez, Chr. Hoët-van Cauwenberghe (eds.), Le monde romain à travers l’épigraphie: méthodes et pratiques (Lille, 8–10 novembre 2001), Lille 2005, 189-216.
G. Dagron – D. Feissel, Inscriptions de Cilicie, Paris 1987.
Th. Drew-Bear – W. Eck, Kaiser-, Militär- und Steinbruchinschriften aus Phrygien, Chiron 6, 1976, 289-318.
Th. Drew-Bear – G. Sacco, Epigrammi agonistici et notabili di Synnada, Annali di archeologia e storia antica (Dipartimento di studi del mondo classico e del Mediterraneo antico, Università degli Studi di Napoli («L’Orientale») N. S. 13-14, 2006-2007, 253-281.
Th. Drew-Bear – A. Lubotsky – M. Üyümez, Three New Phrygian Inscriptions, Kadmos 47, 2008, 109-116.
E. Dickey, The Greek Address System of the Roman Period and its Relationship to Latin, ClQ 54, 2004, 494-527.
J. C. Fant, Cavum antrum Phrygiae. The organization and operations of the Roman imperial marble quarries in Phrygia, Oxford 1989.
J. Fejfer, Roman Portraits in Contex (Image & Context Volume 2), Berlin 2008.
R. Haensch, Das Statthalterarchiv, ZRG 109, 1992, 209-317.
R. Haensch, A commentariis und commentariensis: Geschichte und Aufgaben eines Amtes im Spiegel seiner Titulaturen, in: Y. Le Bohec (ed.), La hiérarchie (Rangordnung) de l’armée romaine sous le Haut-Empire. Actes du Congrès de Lyon (15-18 septembre 1994), Paris 1995, 267-284.
R. Haensch, Capita Provinciarum. Statthaltersitze und Provinzialverwaltung in der römischen Kaiserzeit (Kölner Forschungen Band 7), Mainz 1997.
C. H. E. Haspels, The Highlands of Phrygia. Sites and Monuments, Volume I, Princeton University, Princeton 1971.
A. M. Hirt, Imperial Mines and Quarries in the Roman World, Oxford 2010.
A. M. Hirt, The Encyklopedia of Ancient History IV, 2013, 1690-1691.
R. Hirzel, Der Name. Ein Beitrag zu seiner Geschichte im Altertum und besonders bei den Griechen (Abh. der Sächs. Akad. der Wissenschaften, Phil.-Hist. Kl., 36 II), Leipzig 1927.
T. Lochman, Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votivreliefs aus Phrygien, Basel 2003.
O. Masson, Noms grecs de femmes formés sur des participes (Type Θάλλουσα), Tyche 2, 1987, 107-112 (= ders., Onomastica Graeca Selecta 2, Paris o.J., 587-592).
O. Masson, Nouvelles notes d’anthroponymie grecque. 5. Baucis et Philémon, ZPE 102, 1994, 174-177.
P. Niewöhner, Phrygian marble and stonemasonry as markers of regional distinctiveness in Late Antiquity. in: P. Thonemann (Hrsg.), Roman Phrygia: Culture and Society, Cambridge 2013, 215-248.
J. Oulhen, HPOΠYΘΟΣ. Une pousse printanière pour Elaine Matthews?, in: R. W. V. Catling – F. Marchand, Onomatologos. Studies in Greek Personal Names presented to E. Matthews, Oxford 2010, 628-645.
E. Pfuhl – H. Möbius, Die Ostgriechischen Grabreliefs I, Mainz am Rhein 1977.
A. von Premerstein, RE IV 1, 1900, s.v. a commentariiis, 759-768.
L. Robert, Hellenica XIII: D’Aphrodisias à la Lycaonie, Paris 1965.
P. Thonemann, The Maeander Valley: A Historical Geography from Antiquity to Byzantium, Cambridge 2011.
R. Wachter, Griechisch χαῖρε: Vorgeschichte eines Grusswortes, MH 55, 1998, 65-75.
M. Waelkens, Dokimeion. Die Werkstatt der repräsentiven kleinasiatischen Sarkophage. Chronologie und Typologie ihrer Produktion (AF 11), Berlin 1982.
M. Waelkens, Die kleinasiatischen Türsteine: Typologische und epigraphische Untersuchungen der kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheintür, Mainz am Rhein 1986.
P. R. C. Weaver, Familia Caesaris. A Social Study of the Emperor’s Freedmen and Slaves, Cambridge 1972.