Çevre Eğitimi Dersinde Sosyobilimsel Konularla İnsan Hakları Eğitimi

Problem Durumu: İnsan hakları eğitimi küresel bağlamda temel hak ve özgürlüklere ilişkin anlayış ve saygının oluşturulması için gerekli bilgi, beceri ve tutumun kazandırılması sürecidir. Demokratik toplumlar için büyük önem taşıyan ve barış kültürünün oluşturulmasına önemli katılar sağlayan insan hakları eğitiminin etkili bir şekilde gerçekleştirilmesinde öğretmenlere önemli görevler düşmektedir. Öğretmenlerin insan hakları eğitimini etkili bir biçimde gerçekleştirilmesi için ise öncelikle kendilerinin insan haklarıyla ilgili derinlemesine bir anlayışa sahip olmaları gerekmektedir. Bu durum, öğretmen yetiştirme programlarında insan hakları eğitimi için düzenlemeler yapılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Öğretmen yetiştirme programlarında insan hakları eğitimi için bağlantı kurulabilecek derslerden biri de çevre eğitimi dersidir. Küresel ısınma ve iklim değişikliği, sürdürülebilir çevre, nükleer enerji santralleri, alternatif enerji kaynakları, zararlı peptisitler, asit yağmurları, geri dönüşüm gibi çevresel birçok konunun insan hakları üzerinde etkisi bulunmaktadır. İnsan hakları üzerinde etkisi olduğu belirtilen bu durumlarfen ve teknolojideki gelişmelerin ürün ve sürecine bağlı olarak ortaya çıkmakta olup sosyobilimsel konular olarak adlandırılmaktadır. Bu doğrultuda, çevre eğitimi derslerinde insan hakları eğitimini gerçekleştirmek için uygun bağlamlardan birinin sosyobilimsel konular olabileceği söylenebilir. Bununla birlikte, ilgili alan yazın incelendiğinde çevre eğitimi ve sosyobilimsel konular bağlamında gerçekleştirilen çalışmaların ise insan hakları eğitimine değil vatandaşlık eğitimi ve sosyobilimsel konulara ilişkin bilgi, risk algısı, görüşler, karar verme becerisi, argümantasyon becerisivb. üzerine odaklandığı görülmektedir. Böyle bir çalışmanın, insan haklarına ilişkin bilgi ve tutum kazandırmanın yanı sıra; fen ve teknolojideki gelişmelerin beraberinde getirdiği birçok problemin çevresel olduğu kadar temel hak ve özgürlükler için de sorun olduğu bilincinin kazandırılması için de önem taşıdığı söylenebilir. Evrensel bir insan hakları kültürünün oluşturulması amacıyla gerçekleştirilen çalışmaların önemli odaklarından birinin ilkokul sistemleri olduğu düşünüldüğünde, sınıf öğretmen adaylarına insan hakları ile ilgili bilgi ve tutum kazandırılması için çalışmalar yapılmasının önem kazandığı söylenebilir.Araştırmanın Amacı: Bu çalışmada, sınıf öğretmen adayları için “Çevre Eğitimi Dersinde Sosyobilimsel Konular Temelli İnsan Hakları Eğitimi Programı’nın (ÇSİHEP’in) geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu ana amaç doğrultusunda şu sorulara yanıt aranmıştır: ÇSİHEP’in sınıf öğretmen adaylarının insan haklarına ilişkin bilgi ve tutum gelişimi üzerine etkisi nasıldır? Sınıf öğretmen adayları, ÇSİHEP’in etkililiğini ve insan haklarına ilişkin bireysel gelişimlerini nasıl değerlendirmektedir?Yöntem: Eşdeğer olmayan ön-test son-test kontrol gruplu yarı deneysel desen olarak tasarlanan araştırmanın katılımcılarını, deney grubunda 38 ve kontrol grubunda 39 olmak üzere toplam 77 sınıf öğretmeni adayı oluşturmuştur. Araştırma kapsamında, 14 hafta uygulama gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, deney grubuna ÇSİHEP uygulanmış, kontrol grubuna ise deneysel herhangi bir işlem uygulanmamıştır. Çalışmada, araştırmacı tarafından geliştirilen Yetişkinler için İnsan Haklarına İlişkin Tutum Ölçeği (YİHTÖ) ve İnsan Haklarına İlişkin Bilgi Testi (İHBT) deney ve kontrol grubuna ön-test ve son-test olarak uygulanmıştır. ÇSİHEP’in Etkililiğini ve Bireysel Gelişimi Değerlendirme Formu (ÇEBDF) ise yalnızca deney grubuna son ölçüm olarak uygulanmıştır. Araştırmada, nicel verilerinin istatistiksel analizi için önce Kovaryans analizi sonra Bağımsız gruplar t testi ön sayıltıları kontrol edilmiştir. Bu işlem sonrasında, YİHTÖ ön test puanı, İHBT ön-test ve son-test puanları analizleri için Mann Whitney U testi, YİHTÖ son-test puanı ise Bağımsız gruplar T testi yapılarak analiz edilmiştir. ÇEBDF verileri ise içerik analizi yapılarak çözümlenmiştir. Bu analiz sonucunda, iki tema ve beş kategoriye ulaşılmıştır. Nitel verilerin analizinde güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Bulgular: Araştırma bulguları, deney ve kontrol grubunda yer alan öğretmen adaylarının YİHTÖ ön-test puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığını [U= 722, p >.05]; YİHTÖ son-test puanları arasında deney grubu lehine istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğunu göstermiştir [t(75) =19,32, p<.05]. Yine araştırma bulguları deney ve kontrol grubu İHBT ön-test puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığını [U=703,50, p >.05]; İHBT son-test puanları arasında istatistiksel olarak deney grubunun lehine anlamlı bir fark olduğunu göstermiştir [U=.00, p >.05]. Bu bulgular, uygulamalar sonrasında deney grubu öğretmen adaylarının insan haklarına ilişkin bilgi ve tutumlarının kontrol grubu öğretmen adaylarınınkine göre anlamlı olarak daha yüksek olduğunu göstermiştir. ÇEBDF bulguları ise ÇSİHEP’in etkililiğine ilişkin değerlendirmeler ve insan haklarıyla ilgili bireysel kazanımlar olmak üzere iki tema altında toplanmıştır. ÇSİHEP’in etkililiğine ilişkin değerlendirmeler kapsamında bulgular iki kategoride toplanmıştır. Bunlardan ÇSİHEP’in gerekliliği ve önemine ilişkin görüşler kategorisi kapsamında; uygulamaların temel hak ve özgürlüklerin farkında bireyler yetiştirmek, hak ve özgürlükleri korumanın önemini kavratmak, çevre ve insan hakları ile ilgili tartışmalara katılım için bilgi ve beceri sağlamak, çevresel problemler ve hak ihlalleri arasındaki ilişkinin anlaşılmasını sağlamak, çevre ve insan haklarına duyarlı vatandaş sorumluluğu kazandırmak için gerekli ve önemli bulunduğu belirlenmiştir. ÇSİHEP’in sağladığı faydalara ilişkin görüşler kategorisi kapsamında ise uygulamaların mesleki gelişim için kazanım sağlamak, insan hakları eğitiminin gerekliliğini ve önemini kavratmak, gerçek hayat durumları üzerinden hak ve hak ihlalleri için farkındalık ve bilgi kazandırmak, çevre ve insan hakları ilişkisini kavratmak, çevre ve insan haklarını korumak için sorumluluk bilinci oluşturmak için faydalı görüldüğü saptanmıştır. İnsan haklarıyla ilgili bireysel kazanımlar temasına ilişkin görüşler ise anlayış ve bilgi oluşumu, tutum ve davranış gelişimi olmak üzere üç kategoride toplanmıştır. Anlayış ve bilgi oluşumu kapsamında temel hak ve özgürlükler, hak ihlalleri, hak ihlallerinin önlenmesi, evrensel bir değer olarak insan hakları için bilgi kazanımının gerçekleştiği belirtilmiştir. Ayrıca, haklarla ilgili anlamlı öğrenmeye, çevre ve insan hakları arasındaki ilişki ile vatandaş ve devlet sorumluluklarını anlamaya, bilgi sahibi olunan hak sayısında artışa vurguda bulunulmuştur. Tutum gelişimi bağlamında ise öğretmen adayları insan hakları ile ilgi bilgi kazanımının, yaygınlaştırma ve korumanın, hak ihlallerinin önlenmesinin önemini vurgulamış, insan haklarıyla ilgili çalışmaların yapılmasını gerekli bulduklarını ve bu çalışmalara destek vermeye istekli olduklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, insan haklarıyla ilgili yayınları takip etmeye ve hakların korunması için sorumluluk almaya istekli olduklarını da ifade etmişlerdir. Davranış gelişimi ile ilgili olarak ise öğretmen adayları insan haklarına uygun davranmaya çalışma, ilgili yayınları takip etme ve çalışmalara katılma davranışlarını gerçekleştirdiklerini belirtmişlerdir. Sonuç ve Öneriler: Araştırma sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde ÇSİHEP’in; insan haklarına ilişkin bilgi, tutum ve davranış kazandırdığı, hak ihlallerine ilişkin farkındalık oluşturduğu ve çevre ile insan hakları arasındaki ilişkinin anlaşılmasını sağladığı söylenebilir. Bu doğrultuda, sınıf öğretmen adaylarına, çevre ile insan hakları arasındaki ilişkiye yönelik bütüncül bir anlayış kazandırılması ve insan hakları eğitimi için çevre eğitimi derslerinde sosyobilimsel konularla insan hakları bağlantısının kurulması; farklı eğitim kademelerinde çevre derslerinde çalışmalar yapılarak duruma ilişkin kapsamlı bilgi sağlanması önerilebilir.

Human Rights Education with Socioscientific Issues through the Environmental Education Courses

Purpose: Human rights education is vital for democratic societies. For an effective human rights education, teachers need to have an in-depth comprehension regarding human rights in the first place. Accordingly, this study aimed to develop, implement and evaluate the Human Rights Curriculum Based on Socioscientific issues as Part of the Environmental Education Course (HRCSEC) for pre-service primary school teachers (PPSTs). Method: This study was designed as a quasi-experimental study with non-equivalent pre-test/post-test control group. The participants of the study include 77 PSPTs38 of whom were included in the experimental group and 39 of whom were included in the control group. The implementation lasted for 14 weeks within the scope of the study. Results: The study results showed that following the implementation the experimental group pre-service teachers had significantly higher knowledge and attitudes regarding human rights compared to the control group pre-service teachers. In addition, the experimental group pre-service teachers were equipped with various acquisitions, in addition to knowledge and attitude development regarding human rights, such as, the relationship between environment and human rights and knowledge development. Implications for Research and Practice: According to the results of the research, it can be suggested to establish a human rights connection with SSI in environmental education courses for PSPTs to gain a holistic understanding of environment and human rights and in order to gain knowledge and attitude about human rights. For comprehensive information on the situation, studies can be conducted in environmental courses at different levels of education.

Keywords:

human rights education, socioscientific issues, curriculum development, environmental education teacher training,

PDF

___

Akyuz, E. (2015a). Cevre sorunları ve insan hakları iliskisi [The relationship between the environmental issues and human rights]. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(5), 427-436.
Akyuz, E. (2015b). How do environmental issues threaten basic human rights? The case of the Chernobyl Nuclear Disaster in Ukraine. Usak Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 85-98.
Anees, A. (2014). Teacher education and human rights. International Journal of Academic Research in Education and Review, 2(9), 206-210.
Atabey, N., & Topcu, S. (2018). The effects of socioscientific issues based instruction on middle school students' argumentation quality. Journal of Education and Practice, 8(36), 61-71
Atasoy, E. (2015). İnsan-doga etkilesimi ve cevre icin egitim [Human-nature interaction and education for the environment]. Bursa: Sentez Yayinlari.
Ayaz, E., Karakas, H., & Sarikaya, R. (2016). Sinif ogretmeni adaylarinin nukleer enerji kavramina yonelik dusunceleri: Bagimsiz kelime ilişkilendirme örnegi [Class teacher candidates’ opinions on the concept of nuclear power: the sample of independent word association test]. Cumhuriyet Universitesi Fen Fakultesi Fen Bilimleri Dergisi, 37, 42-54.
Banks, D.N. (2002). Human rights education at the dawn of the 21st century. Social Science Docket, 20-26. Retrieved from https://archive.org/stream/ERIC_ED466987#page/n23/mode/2up
Benz, E. (2013). Lessons from Fukushima: Strengthening the international regulation of nuclear energy. William & Mary Environmental Law & Policy Review, 37(3), 845-883.
Bossér, U. (2018). Exploring the complexities of integrating socioscientific issues in science teaching (Unpublished doctoral dissertation). Linnaeus University Department of Chemistry and Biomedical Sciences, Kalmar. Retrieved from https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1167677/FULLTEXT01.pdf
Brander, P., Oliveira, B., Gomes, R., Ondrackova, J., Keen, E., Surian, A., … Suslova, O. (2002). Compass a manual on human right education with young people. Germany: Council of Europe.
Calik, M., & Coll, R. K. (2012). Investigating socioscientific issues via scientific habits of mind: Development and validation of the scientific habits of mind survey. International Journal of Science Education, 34(12), 1909- 1930.
Caney, S. (2008). Human rights, climate change, and discounting. Environmental Politics, 17(4), 536-555.
Cao, B. (2015). Environment and citizenship. Abingdon, Oxon: Routledge.
Chang-Rundgren, S. N., & Rundgren, C. J. (2010). SEE-SEP: From a separate to a holistic view of socioscientific issues. Asia-Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 11(1), 1-24.
Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2011). Research methods, design, and analysis. Boston, MA: Allyn & Bacon/Pearson. Clark, D., & Sampson, V. (2008). Assessing dialogic argumentation in online environments to relate structure, grounds, and conceptual quality. Journal of Research in Science Teaching, 45(3), 293-321
Clarke, M. E. (2010). Climate change and human rights: A case study of the unit and global warming in Canadian Arctic (Unpublished master’s thesis). Retrieved from ProQuest Digital Dissertations (UMI No. MR72545)
Colakoglu, E. (2010). Haklar soyleminde cevre egitiminin yeri ve Turkiye’de cevre egitiminin anayasal dayanaklari [The rights discourse of environmental education place and constitutional basis of environmental education in Turkey]. Turkiye Barolar Birligi Dergisi, 88, 151-171.
Council of Higher Education. (2018). Sinif ogretmenligi lisans programi [Classroom teacher undergraduate program]. Retrieved from http://www.yok.gov.tr/documents/10279/41805112/Sinif_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf
D’sa, B. (2004). A study of preservice teachers’ attitudes toward human rights and unfair labour conditions: A comparison of the influence of two teaching methods. (Unpublished doctoral dissertation). Utah State University Interdepartmental Education Program, Logan.
Darder, A. (2009). An eco-pedagogy in the pursuit of social justice and peace. In J. Andrzejewski, M. Baltodano, & L. Symcox (Ed.), Social justice, peace, and environmental education: Transformative standards. New York: Routledge.
Davies, K., Adelman, S., Grear, A., Magallanes, C. L., Kerns, T., & Rajan, S. R. (2017). The Declaration on Human Rights and Climate Change: A new legal tool for global policy change. Journal of Human Rights and the Environment, 8(2), 217-253.
Demirdelen, O., & Odman M. T. (2017). Kuresel isinmanin yol actigi sorunlardan biri: Iklim multecilerinin hukuki statusu [One of the problems caused by global warming: The legal status of climate refugees]. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13), 470–497.
Doganay, A., & Ozturk, A. (2017). Developing attitudes towards human rights through socioscientific issues in science courses: An action research. Multidisciplinary Journal of Educational Research, 7(3), 253-286. doi: 10.17583/remie.2017.2873
Dolan, T. J., Nichols, B. H., & Zeidler, D. L. (2009). Using socioscientific issues in primary classrooms. Journal of Elementary Science Education, 21(3), 1-12.
Domac, G. G. (2011). Biyoloji egitiminde toplumbilimsel konularin ogrenilmesinde argumantasyon tabanli ogrenme surecinin etkisi [The effect of the argumentation based learnings in terms socioscientific issues in biology education] (Unpublished master’s thesis). Gazi Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, Ankara.
Evren-Yapicioglu, A. (2018). Advantages and disadvantages of socioscientific issue-based instruction in science classrooms. International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 5(2), 361-374. Retrieved from http://iojet.org/index.php/IOJET/article/view/327/240
Flowers, N., Bernbaum, M., Rudelius-Palmer, K., & Tolman, J. (2000). The human rights education handbook: Effective practices for learning, action, and change. Minneapolis: University of Minnesota. Retrieved from http://hrlibrary.umn.edu/edumat/pdf/hreh.pdf
Flowers, N., Brederode-Santos, M. E., Claeys, J., Fazah, R., Schneider, A., & Szelényi, Z. (2009). Compass: Manual on human rights education for children. Budapeste: Council of Europe Retrieved from http://www.eycb.coe.int/compasito/pdf/Compasito%20EN.pdf
Francis, J. C. (2012). Designing teacher education programs for human rights. Journal of Peace Education and Social Justice, 6(1), 36-50 Hammarberg, T. (Ed.). (2011). Human rights in Europe: no grounds for complacency. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
Harris, I. (2004). Peace education theory. Journal of Peace Education, 1(1), 5-20
Hung, R. (2007). Is ecological sustainability consonant or dissonant with human rights? Identifying theoretical issues in peace education. Journal of Peace Education, 4(1), 39-55.
Iseri, B. (2012). Fen ve teknoloji ogretmen adaylarinin nukleer enerjinin riskleri ve faydalari hakkindaki dusuncelerine farkli bilgi kaynaklarinin etkileri [Student science teachers’ ideas of about risks and benefits of nuclear energy effects the different sources of knowledge (Unpublished master’s thesis). Ahi Evran Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu, Kirsehir.
Jennings, T. (2006). Human rights education standards for teachers and teacher education. Teaching Education, 17(4), 287-298.
Kadioglu, M. (2008). Kuresel iklim degisimi ve etik [Climate change and ethics]. TMMOB Iklim Degisimi Sempozyumu(pp.393-424), Ankara, Turkey. Retrieved from https://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/871bd64012152bf_ek.pdf
Karagozoglu, N. (2017). Insan haklari egitiminde gazetelerden yararlanma [Using newspapers in human rights education]. Kirsehir Egitim Fakultesi Dergisi, 18(3), 64-79
Karakus, M. H. (2018). Cocuk edebiyati eserleriyle insan haklari egitimi programinin gelistirilmesi, uygulanmasi ve değerlendirilmesi [Development, implementation and evaluation of human rights education program with works of children’s literature] (Unpublished master’s thesis). Gaziantep Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, Gaziantep.
Kilinc, A., Boyes, E., & Stanisstreet, M. (2011). Turkish school students and global warming: Beliefs and willingness to act. Eurasia Journal of Mathematics, Science, & Technology Education, 7(2), 121-134.
Kilinc, A., Boyes, E., & Stanisstreet, M. (2012). Exploring students’ ideas about risks and benefits of nuclear power using risk perception theories. Journal of Science Education and Technology, 22(3), 252-266.
Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modelling. New York: Guilford.
Kolstø, S. D. (2001). Scientific literacy for citizenship: Tools for dealing with the science dimensions of controversial socio-scientific issues. Science Education, 85, 291-310.
Mapping, M., & Johnson, E. A. (Eds.) (2005). Environmental education and advocacy. Cambridge. UK: Cambridge University Press.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks & London: Sage Publication.
Ministry of National Education. (2017). Ogretmenlik meslegi genel yeterlilikleri [General qualifications of teaching profession]. Retrieved from https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_ 12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf Moro, L. N. (2002). Refugee education in a changing global climate: The case of Sudanese in Egypt. 46th Annual Meeting of Comparative and International Education Society. Orlando, FL. Retrieved from https://eric.ed.gov/?id=ED479095
Mulvaney, D. (2011). Environment and citizenship. Environmental Ethics, 33(3), 323-324.
Osler, A., & Starkey, H. (1994). Fundamental issues in teacher education for human rights: A European perspective. Journal of Moral Education, 23(3), 349-359.
Osler, A., & Starkey, H. (2010). Teachers and human rights education. Stoke-on-Trent, UK: Trentham Books.
Ozdemir, N., & Cobanoglu, E. O. (2008). Turkiye’de nukleer santrallerin kurulmasi ve nukleer enerji kullanimi konusundaki ögretmen adaylarinin tutumlari. [Prospective teachers’ attitudes towards the use of nuclear energy and the construction of nuclear plants in Turkey]. Hacettepe Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 34, 218-232
Ozdemir, O. (2007). Yeni bir cevre egitimi perspektifi: Surdurulebilir gelisme amacli egitim [A new environmental education perspective: Education for sustainable development]. Egitim ve Bilim, 32(145), 23-39.
Ozden, M. (2011). 4. ve 5. siniflar fen ve teknoloji dersinin vatandaslik egitimi bakimindan islevselligi [The function of science and technology courses in 4th and 5th grades in terms of citizenship education] (Unpublished doctoral thesis). Anadolu Universitesi Egitim Bilimleri Enstitusu, Eskisehir.
Ozturk, S., & Leblebicioglu, G. (2015). Sosyo-bilimsel bir konu olan hidroelektrik santraller (HES) hakkinda karar verilirken kullanilan irdeleme sekillerinin incelenmesi [Investigation of reasoning modes in making a decision about hydroelectric power plants which is a socioscientific issue]. Necatibey Egitim Fakultesi Elektronik Fen ve Matematik Egitimi Dergisi, 9(2), 1-33.
Rademacher, A. C. (2010). Climate change and indigenous people in Latin America (Unpublished master’s thesis). University of Denver, Denver, Colorado. Retrieved from https://digitalcommons.du.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1531&context=etd
Ramamurthy, S. (2011). Towards a human rights compatible nuclear liability regime: some human rights reflections from India. The International Journal of Human Rights, 15(8), 1234–1248
Ratcliffe, M., & Grace, M. (2003). Science education for citizenship. Maidenhead, UK: Open University Press.
Reardon, B. (1995). Educating for human dignity. Learning about rights and responsibilities. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Sadler, T. D., Foulk, J. A., & Friedrichsen, P. J. (2017). Evolution of a model for socioscientific issue teaching and learning. International Journal of Education in Mathematics, Science and Technology, 5(2), 75-87. DOI:10.18404/ijemst.55999
Sadler, T.D., & Zeidler, D. L. (2005a). The significance of content knowledge for informal reasoning regarding socioscientific issues: Applying genetics knowledge to genetic engineering issues. Science Education, 89, 71-93.https://doi.org/10.1002/sce.20023
Sadler, T. D., & Zeidler, D. L. (2005b). Patterns of informal reasoning in the context of socioscientific decision making. Journal of Research in Science Teaching, 42, 112–138.https://doi.org/10.1002/tea.20042
Saglam, H. I. (2017). Ilkokulda insan haklari ve yurttaslik ve demokrasi egitimi [Human rights and civic and democracy education in primary school]. In R. Turan (Ed.), Ogretmen adaylari icin insan haklari ve demokrasi egitimi [Human rights and democracy education for prospective teachers] (pp. 219-229). Ankara: Pegem Yayincilik.
Shiman, D. (1999). Economic and social justice: A human rights perspective. Minneapolis: Human Rights Resource Centre, University of Minnesota.
Smith, M. J., & Pangsapa, P. (2008). Environment and citizenship: Integrating justice, responsibility and civic engagement. London: Zed books.
Sousa, C. (2017). Integrating bioethics in sciences’ curricula using values in science and socio-scientific issues. Multidisciplinary Journal for Education, Social and Technological Sciences, 4(1), 122-134. https://doi.org/10.4995/muse.2017.6481
Spreen, C. A., & Monaghan, C. (2017). Leveraging diversity to become a global citizen: Lessons for human rights education. In M. Bajaj (Ed.), Human rights education: Theory, research, praxis. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basic of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Newbury Park, CA: Sage Tarrow, N. (1990). Human rights education: A Comparison of Canadian and U.S. approaches. Educational Research Quarterly, 12(49), 12-22.
Terada, C. (2012). Recycling electronic wastes in Nigeria: Putting environmental and human rights at risk. North-western Journal of International Human Rights, 10(3), 154-172.
Tibbitts, F. (1996). On human dignity: A renewed call for human rights education. Social Education, 60(7), 428-431.
Topcu, M. S., & Atabey, N. (2017). Sosyobilimsel konu icerikli alan gezilerinin ilkogretim ogrencilerinin argumantasyon nitelikleri uzerine etkisi [The effect of socioscientific issues based field trips on elementary school students’ argumentation quality]. Bartin Universitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 6(1), 68-84.
Topcu, M. S., Sadler, T. D., & Yilmaz-Tuzun, O. (2010). Preservice science teachers’ informal reasoning about SSI: The influence of issues context. International Journal of Science Education, 32(18), 2475-2495
UNEP compendium on human rights and the environment: Selected international legal materials and cases. (2014). Retrieved from https://www.ciel.org/wp-content/uploads/2015/03/UNEP_Compendium_HRE_Mar2014.pdf
Yardimoglu, M., Atas, H., Fidan, A., & Karadag, U. (2014). Temiz enerji ve insan sagligi [Clean energy and human health]. International Energy and Securıty Congress Programme, Turkey. Retrieved from
http://akademikpersonel.kocaeli.edu.tr/melda/bildiri/melda13.11.2014_13.18.33bildiri.pdf
Yavuz Topaloglu, M., & Balkan Kiyici, F. (2017). Ortaokul ogrencilerin hidroelektrik santrali hakkindaki gorusleri [Middle school students’ opinions about hydroelectric power plants]. Ahi Evran Universitesi Kırsehir Egitim Fakultesi Dergisi (KEFAD), 18, 159-179.
Zajda, J., & Ozdowski, S. (2017). Globalisation and human rights education: Emerging issues. In J. Zajda & S. Ozdowski (Ed.), Globalisation, human rights education & reform (pp.1-15). Netherlands: Springer.
Zeidler, D. L., & Keefer, M. (2003). The role of moral reasoning and the status of socioscientific issues in science education: Philosophical, psychological and pedagogical considerations. In D. L. Zeidler (Ed.), The role of moral reasoning on socioscientific issues and discourse in science education (pp. 7-38). The Netherlands: Kluwer Academic Press
Ziya, O. (2012). Multeci gocmen belirsizliginde iklim multecileri [Climate refugees in the uncertainty of being a refugee or migrant]. Turkiye Barolar Birligi Dergisi, 99, 230-240. Retrieved from http://portal.ubap.org.tr/App_Themes/Dergi/2012-99-1156.pdf