Türk Toplumunda Geleneksel Dinî Yaşam ve Halk İnançları: Taşrada Yaşayan İnsanlar Arasında Uygulamalı Bir Çalışma

Bu makalede, taşrada yaşayan insanların geleneksel dinî yaşantısı ve halk inançları incelenmiştir. Araştırma, İskilip ilçesinde yaşayan insanlardan 430 kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda, deneklerin yüksek düzeyde geleneksel dinî tutumlara ve halk inançlarına sahip olduğu görülmüştür. Folk/popüler inanış ve uygulamalar, halkın gündelik yaşam tarzı ve kültürü ile fonksiyonel biçimde bütünleşerek Türk toplumunda canlılığını korumaktadır. Özellikle bu durum kırsal kesimde daha belirgin olarak hissedilmektedir. Araştırma sonuçları göstermektedir ki, taşra insanının dinî yaşantısında folk/popüler inanış ve uygulamaların önemli bir yeri vardır.

Anahtar Kelimeler:

Geleneksel Dinî Yaşam, Halk İnançları, Yaygın İnanışlar, Taşra

Traditional Religious Life and Folk Beliefs in Turkish Society: An Applied Inquiry among Countrymen

This paper examines folk beliefs and traditional religious life of people who live in the countryside. A research was conducted among 430 people in a town called Iskilip in Turkey. Results suggest that the samples have traditional religious attitudes and folk beliefs at high level. Folk/popular beliefs and practices have continued their significance in Turkish society and become functional as a united whole in people’s daily life and culture. Especially this situation is perceived much more in the countryside. The findings suggest that folk/popular beliefs and practices have made an impact in the countryman’s religious life.

Keywords:

Traditional Religious Life, Folk Beliefs, Common Beliefs, The Countryside.,

PDF

___

Abdulkadiroğlu, A. (1986). Dinî folklor veya dinî-manevi halk inançlarıyla ilgili bir sınıflandırma denemesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Mill î Folklor Araştırma Dairesi içinde(s. 7-19), Ankara: Gazi Üniversitesi Basın Yayın Meslek Yüksek Okulu Yayınları.

Acıpayamlı, O. (1962). Anadolu’da nazarla ilgili bazı adet ve inanmalar. Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 20 (1-2), 1-33.

Altıntaş, A. (1987). Eski Türk kültüründe hayat ağacı ve ölümsüzlük otu. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 51, 143-156.

Anthony, P. (1998). Popular Catholicism and social change in St. Lucia. Social Compass, 45, 555-574.

Arslan, M. (1997). Anadolu’nun bir taşra ilçesindeki insanların dindarlık boyutları üzerinesosyolojik bir araştırma: İskilip Örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, On dokuzMayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.

Arslan, M. (2002). Türk popüler dindarlığı üzerine sosyolojik bir araştırma: Çorum örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.

Azamat, N. & Bayramoğlu, F. (1992). Bayramiye. Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (V, s. 269-273). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.

Babinger, F. & Köprülü, F. (1996). Anadolu’da İslâmiyet (çev. R. Hulusi), İstanbul: İnsan Yayınları.

Barutçu, S. (1982). Eski Türk inanç sisteminde ağaç kültü ve Çankırı’daki izleri. Türk Dünyası Araştırmaları, 16, 155-162.

Christian JR, W. A. (1987). Folk Religion. In M. Eliade (ed.), The Encyclopedia of Religion, (vol. 5, pp. 370-71), New York: Macmillan, De Oliveira, P. A. R. (1994). The political ambivalence of popular religion. Social Compass, 41 (4), 513-523.

Dictionary of Beliefs & Religions. (1995). R. Goring (Ed.). Edinburgh: Wordsworth Reference, W & R Chambers Ltd.

Duara, P. (1991). Knowledge and power in the discourse of modernity: The campaigns against popular religion in early twentieth-century China. Journal of Asian Studies, 5 0, 67-83.

Frazer, J. G. (1991). Altın dal: Dinin ve folklorun kökleri I. (Çev. M. H. Doğan), İstanbul: Payel Yayınevi.

Gellner, E. (1999). İslâmiyet Üzerine Bir Sarkaç Teorisi (Çev. Ü. Günay), Din Sosyolojisi içinde, (s. 580-591), İstanbul: İnsan.

Gölpınarlı, A. (1949). Bayramiye. C. II, MEB İslâm Ansiklopedisi. İstanbul.

Günay, Ü. & Güngör, H. (1998). Türk din tarihi (2. Baskı). Kayseri: Laçin.

Günay, Ü. (1999a). Erzurum kenti ve çevre köylerinde dinî hayat [Doçentlik Tezi]. Erzurum: Erzurum Kitaplığı.

Günay, Ü. (1999b). Türk toplumunun dinî yaşayışı üzerine bir din sosyolojisi incelemesi. Din Sosyolojisi içinde (s. 515-556). İstanbul: İnsan Yayınları.

Günay, Ü., Kuzgun, ş., Güngör, H. ve Sayım, H. (1996). Kayseri ve çevresinde ziyaret ve ziyaret yerleri. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları

Hınçer, İ. (1976). İnançlarımız Açısından Yatırlar ve Ziyaretlerin Müspet Yönleri. I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, 4 (11), 133-139, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları.

Hori, I. (1983). Folk religion in Japan: Continuity and change. Chicago: The University of Chicago Press.

İnalcık, H. (1992). Osmanlı İmparatorluğu’nda İslâm I (Çev. M. Özel). D e r g a h, 3 0, 1-15

Kalafat, Y. (1994). Kuzey Afganistan Türkleri (Özbekler-Türkmenler-Hazarlar-Afşarlar) ve karşılaştırmalı halk inançları. İstanbul.

Kalafat, Y. (1996). İslâmiyet ve halk inançları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Kaneko, S. (1990). Dimensions of religiosity among believers in Japanese folk religion. Journal for the Scientific Study of Religion, 29, 1-18.

Kissling, H. J. (1993). Halk dinine ilişkin geleneklerin koruyucusu olarak İslâm tarikatleri (Çev. T. Akpınar). Tarih ve Toplum, 113, 23-27.

Kissling, H. J. (1994). Osmanlı İmparatorluğunda derviş tarikatlarının sosyolojik ve eğitsel rolleri. (Çev. B. Solmaz). Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 335-347.

Long, C. H. (1987) Popular Religion. M. Eliade (Ed.), The Encyclopedia of Religion (Vol. 11, pp. 442-451). New York: Macmillan.

Mardin, ş. (1993). Din ve ideoloji (6. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.

Mensching, G. (1994). Dini sosyoloji (Çev. M. Aydın), Konya: Tekin Kitabevi.

Miyake, H. (1972). Folk religion. In. I. Hiro, F. Ikadio, H. Wakimodo & K. Yanagawa (Eds.), Japanese Religion: A Survey by the agency for cultural affairs (pp. 121-143), Tokyo: Daizo Publication.

Ocak, A. Y. (1986). Tarih ve efsanenin kavşak noktası: Türk folklorunda kesikbaş. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri (Cilt I, s. 203-212). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları

Ocak, A. Y. (1990). İslâm Türk inançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas kültü (2. basım). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.

Ocak, A. Y. (1998). Hıdrellez. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 17, s. 313-315.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.

Ocak, A.Y. (1999a). Türkler, Türkiye ve İslâm. İstanbul: İletişim.

Oymak, İ. (2001). Eski Türk inanışlarından ağaç kültünün Malatya’daki izleri. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6, 55-74.

Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi (Cilt II). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Örnek, S. V. (1996). Sivas ve çevresinde hayatın kesin safhalarıyla ilgili batıl inançların ve büyüsel işlemlerin etnolojik tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.

Özensel, E. (2001). Popüler kültür ve inanç turizmi: Mevlânâ felsefesinin şekillenişi üzerine ampirik bir inceleme. Tezkire, 22, 150-163.

Patai, R. (1987). Folk Islam, M. Eliade (ed.), (pp. 382-385), In The Encyclopedia of Religion. vol. 5, New York, Macmillan.

Pecklers, K. F. (1998). Issues of power and access in popular religion. L i t u r g i c a l Ministry, 7, 136-140.

Sarıkçıoğlu, E. (1979). Isparta ve çevre köylerindeki ziyaret ve adak yerleri. Atatürk Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi, 3, 135-147.

Schultz, Q. J. (1990). Secular television as popular religion., In Religious Television (pp. 239-248), Norwood, NJ: Ablex.

şanlıer, N. (1997). Ziyaret ve adak yerlerinde kullanılan yiyecek çeşitleri. V. Milletlerarası Türk Halk Kongresi Bildirileri Maddi Kültür Seksiyon Bildirileri içinde (s. 417-9). Ankara: Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları.

Tanyu, H. (1967). Ankara ve çevresinde adak ve adak yerleri. Ankara: Ankara Üniversitesiİlahiyat Fakültesi Yayınları.

Tanyu, H. (1976a). Dini folklor veya dini-manevi halk inançlarının çeşit ve mahiyeti üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 123-142.

Tanyu, H. (1976b). Türklerde ağaçla ilgili inanışlar. Türk folkloru araştırmaları yıllığı içinde(s. 129-142). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.

Tapper, R. & Tapper, N. (1996). Peygamber’in doğumu: Türk İslâmında ritüel ve cinsiyet (Çev. H. Küçük), Türkiye Günlüğü, 40, 40-57.

Tuncer, M. (1996). Türbe ziyaretlerinin psiko-sosyal sebepleri ve tezahürleri: Eyüp Sultan örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Ülker, H. (1991). Karaçay-Malkar Türklerinde ağaç kültü. Türk Kültürü, 344, 735-742.

Vrijhof, P. H., & Waardenburg, J. D. J. (1979). Official and popular religion: Analysis of a theme for religious studies. New York: Mouton Publishers.

Waardenburg, J.D. J. (1979). Official and popular religion as a problem in Islamic studies.. In P. H. Vrijhof & J. D. J. Waardenburg (Eds.), Official and popular religion: Analysis of a theme for religious studies (pp. 341-386). New York: Mouton Publishers.

Zubaida, S. (1994). İslâm, halk ve devlet (Çev. S. Oğuz). İstanbul: İletişim Yayınları.