Manzûme Fî Tertîb El-Kutub Fî El-Ulûm ve Osmanlı Medreselerindeki Ders Kitapları

Bu çalışmada, Osmanlı medreselerinde okutulan ders kitablarıyla ilgili manzûm Türkçe-Osmanlıca bir metnin tenkitli metni hazırlanmış ve metnin içerdiği kitaplar tanıtılmıştır. Akabinde Osmanlı medreselerinde okutulan kitaplar hakkında bilgi veren diğer tarihî kaynaklar da dikkate alınarak sözkonusu manzum metin bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu değerlendirmede okutulan derslerin sırasının mantığı üzerinde durularak Osmanlı bilginlerinin özellikle Arap dili öğretiminden maksadlarının ne olduğu izah edilmeye çalışılmıştır. Bu değerlendirmede ulaşılan nihâi sonuç, Osmanlı bilginlerinin Arapça konusundaki hassasiyetinin, Osmanlı Türk Devleti?nin siyâsetine paralel şekilde, bizatihi Arapça öğrenme anlayışından daha çok, Kur?an?ı ve Varlık?ı daha iyi anlamak kaygısından kaynaklandığıdır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Medreseleri, Ders Kitapları, Arap Dili Öğretimi, Medrese Eğitimi

Manzûme fî tertîb el-kutub fî el-ulûm and Textbooks in Otoman Madrasahs

In this study, we are presenting critique of a text written in Turkish-Ottoman language related to textbooks used in Ottoman madrasahs, and the books included the text. Taking presented into consideration other historical sources that give information about textbooks in Ottoman madrasahs, we are evaluating this text. In this evalution, we are giving attention to the logic of the teaching system and trying to explain what the main purpose was in teaching Arabic language at these institutions. The final conclusion that we came to is that parallel to the political view of the Ottoman government, the Ottoman scholars’ sensitivity in learning Arabic language arises from a concern of fully understanding “Koran” and “Being” rather than studying the language itself.

Keywords:

Ottoman Madrasahs, Text-Books Used in Madrasah, Teaching of Arabic Language, Education in Madrasahs.,

PDF

___

Atay, H. (1983). Osmanlılarda yüksek din eğitimi. istanbul: Dergah Yay.

Baltacı, C. (1976). XV. ve XVI. asırlarda Osmanlı medreseleri. istanbul: irfan Matbaası.

Bilge, M. (1984). ilk Osmanlı medreseleri. istanbul: istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

Brockelmann, C. (1937-1942). Geschichte der Arabischen literatur supplemantband (Vol.: IIII). Leiden.

Brockelmann, C. (1943-1949). Geschichte der Arabischen literatur ( Vol.: I-II). Leiden.

Fazlıoğlu, ş. (1999). Mehmed Birgivî. Yaşamları ve yapıtlarıyla Osmanlılar ansiklopedisi içinde (Cilt 1, s. 114-117). istanbul: Yapı Kredi Yay.

Fazlıoğlu, ş. (2002, November). Language as a road to the being: Language analysis and practice of Arabic in the Ottoman period. Paper presented at 36th annual meeting of MESA (Middle East Studies of Association of North America), Washington DC.

inalcık, H. (1973). The Ottoman Empire- The Classical Age 1300-1600- (N. Itzkowitz & C. Imber, Trans). London: The Trinity Press.

izgi, C. (1997). Osmanlı medreselerinde ilim. istanbul: iz Yay.

Katip Çelebi (1941-1943). Keşf el-zunûn an esâmî el-kutub ve el-funûn (Neşr., ş. Yaltkaya & R. Bilge). istanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

Saçaklızâde, Muhammed el-Mar’aşî (1988). Tertîb el-ulûm (Neşr. Muhammed b. ismâi’l el-Seyyîd Ahmed). Beyrut: Dâr el-Beşâir el-islamiyye.

şeşen, R. (1986). Osmanlılar döneminde Arap dili ve edebiyatı öğretimi. Studies on Turkish- Arab Relations içinde (s. 267-278). istanbul: TAiV (Foundation for studies on Turkish- Arab Relations).

şeşen, R., Akpınar, C., izgi, C. (1986). Köprülü kütüphanesi kataloğu. istanbul: IRCICA.

Taşköprülüzâde. (1985). Miftâh el-saâde ve misbâh el-siyâde. Beyrut: Dâr el-Kutub el-ilmiyye.

el-Tokâdî, ishak b. Hasan (1303/1886). Nazm el-ulûm. Mekke.

Uzunçarşılı, i. H. (1988). Osmanlı Devletinin ilmiye teşkilatı (3. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Ünver, S. (1995). istanbul Üniversitesi tarihine başlangıç: Fatih Külliyesi ve zamanı ilim hayatı. i. Kara (Ed.), istanbul risâleleri içinde (c. I, s. 297-298). istanbul: istanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür işleri Daire Başkanlığı Yayınları.