Osmanlılara Karşı İttifak Arayışları: Safevî Elçisi Hüseyin Ali Bey’in Avrupa Temasları (1599-1602)

Öz Batı’daki Hıristiyan kralların İran’a olan ilgisi, Timur’un I. Bayezid’i yendiği Ankara savaşından sonra başladı. 1404’te Kastilya ve León kralı III. Enrique’yi temsilen Ruy Gonzalez Clavijo’nun başkanlığındaki heyetin İran’a varması, Batı-İran İlişkileri açısından ilk olarak kabul edilebilir. 1453’te Bizans’ın düşüşüyle birlikte Osmanlılar, Batı aleyhine Doğu ve Akdeniz’deki ticari ilişkileri tehdit ederek ilerleyişlerini sürdürdüler. Memlûklerin yerini alan Osmanlıların Kızıldeniz’e akan baharat ticaretini Portekizlilere karşı koruyup Basra körfezi ve Hint Okyanusu’nda verdiği mücadeleler, güney siyasetini ifade etmekteydi. Öte yandan Akdeniz’de İspanya’ya, karadaise Viyana’ya kadar uzanarak Habsburglarla çatışması neticesinde, 16. yüzyılda Batı’nın farklı cephelerinde Osmanlılara karşı ittifak arayışları ortaya çıktı. Öyle ki Safevî Devleti’nin kuruluşundan sonra Hıristiyan devletlerin hamisi olan İspanyol Habsburgları ve Portekiz Krallığı, aynı düşman tarafından tehdit edildikleri bilinciyle İran’daki Türk devletiyle yakınlaşma çabası içine girdiler. Portekiz ve İspanya krallıklarının İspanya çatısı altında birleştiği dönemde (1580-1640), Safevî Devleti ve Portekiz-İspanyol Krallığı arasındaki ilişkiler, Portekiz’in Basra körfezindeki kalıcı konumu sebebiyle ve Osmanlı ilerleyişini frenleme ihtiyacından dolayı arttı. Bu bağlamda incelediğimiz Safevî Sefiri Hüseyin Ali Bey’in Avrupa temasları, Şah Abbas idaresindeki Safevî Devleti’nin en parlak çağını yaşadığı bir dönemde Osmanlı Devleti’ne karşı girişilen en kapsamlı ittifak arayışlarını neden ve sonuç ilişkisi içinde gösterme denemesidir

Anahtar Kelimeler:

İspanya, Portekiz, İran, Osmanlı, Şah Abbas

PDF

___

Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 186, Sin foliar. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 187, Sin foliar. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 188, Sin foliar. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 492, Sin foliar. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 493, Sin foliar. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 707, Folio 24. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 707, Folio 25. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 707, Folio 28. Archivo General de Simancas, Estado, Serie K , Legajo 1630, Folio 119. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 2636, Sin foliar. A Chronical of the Carmelites in Persia and the Papal Mission of the XVIIth and XVIIIth centuries, Vol. II, Eyre & Spottiswood, London 1939. Brown, Horatio F., Calendar of State Papers and Manuscripts, Relating to English Affairs, Existing in the Archives and Collections of Venice, and in Other Libraries of Northern Italy (1592-1603), Vol. IX, London 1897. Cordoba, Don Luis Cabrera de, Relaciones de las Cosas Sucedidas en la Córte de España desde 1599 hasta 1644, Publicadas de Real Orden, Madrid 1857. Erdoğan, Eralp, Safevi Devleti’nin Askerî Teşkilatı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2019. Fernández, Luiz Gil, El Imperio Luso-Español y la Persia Safávida (1582-1605), Tomo I, Fundación Universitaria Española, Madrid 2006. Figueroa, Don García de Silva y, Comentarios de D. García de Silva y Figueroa de la embajada que de parte del rey de España don Filipe III hizo al rey Xa Abas de Persia, Ed. Manuel Serrano y Sanz, Tomo II, La Sociedad de Bibliófilos Españoles, Madrid 1905. Goueva, Fray Antonio de, Glorioso Triunfo de Tres Martires Españoles, Dos Portugueses y Frailes de la Orden de San Agustin y Un Castillano Hijo de Madrid, por Juan Gonçales, Madrid 1623. Imízcoz, José M. Floristán, “Intérpretes de lenguas orientales en la Corte de los Austrias: tres notas prosopográficas”, Silva, Estudios de Humanismo y Tradición Clásica, 2 (2003), pp. 41-59. İskender Bey Münşî, Târîḫ-i ʿÂlemʾârâ-yı ʿAbbâsî (History of Shah Abbas the Great), Vol. I, Çev. Roger M. Savory, Westwiew Press, USA 1930. Livermore, H. V., A History of Portugal, Cambridge University Press, Great Britain1947. Pastor, Ludovico (Ludwig von Pastor) , Historia de los Papas en la Época de la Reforma y Restauración Católica, Vol. XXIII, Traducción: Ramón Ruiz Amado, S.J., Gustavo Gili, Editor, Barcelona 1941. Relaciones de Don Juan de Persia, Real Academia Española Biblioteca Selecta de Clásicos Españoles, Madrid 1946. Ross, Sir E. Denison, Anthoney Sherley and His Persian Adventure, Taylor and Francis, London and New York 2005. Schwartz, Frederich - Candi, Francesch Carreras y, Manual de Novells Ardits Vulgarment Apellat Dietari del Antich Consell Baceloní (1597-1602), Vol. VII, Henrich y Companyía, en Comandita, Barcelona 1898. Shaw, Standford J., History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol I, Cambridge University Press, USA 1976. Sherley, Sir Antony, His Relation of his Travels into Persia, Printed for Nathaniell Butter, and Ioseph Bagset, London 1613.