202145

Enver Paşa’nın Orta Asya’daki Milli Mücadeleye Verdiği Desteğin Moskova Arşivlerinde Belgelenmesi

Bu çalışmada Moskova arşivlerindeki belgelere dayanarak Enver Paşa’nın Türkistan Milli mücadelesine verdiği desteği ve hizmeti ele alınmıştır. Makalede, Sovyet hükümetinin Enver Paşa ile olan siyasi ilişkisi, tarihi olaylarla bağlantı kurularak anlatılmaktadır. Genç Türkler hareketinin Enver Paşa’nın liderliğiyle Türkistan’da silahlı mücadele şeklinde kuvvet kazanmasında ve halk arasında milli kurtuluş fikrinin yaygınlaşmasında Enver Paşa’nın rolü ortaya konmuştur. Bunlar yapılırken büyük ölçüde arşiv belgelerine dayanılmıştır. Türki Cumhuriyetleri günümüzde birer egemen devlettir. Sovyet iktidarı döneminde siyasi baskı ve takip korkusuyla yayınlanamamış arşiv belgeleri, Türkistan Milli mücadelesiyle ilgili önemli ve ilginç konuları gün yüzüne çıkacaktır. Bu konuları aydınlığa kavuşturmak, günümüzdeki tarihçilerinin önünde duran önemli bir görevdir

Anahtar Kelimeler:

Enver Paşa, Moskova arşivi, Türkistan, Basmacılar, Milli mücadele

Russian Documentary Sources about the Political Activities of Enver Pasha in Central Asia

This article explores the support and services Enver Pasha gave to Turkestan’s national struggle for independence based on the documentary sources kept in the Moscow archives. The article analyzes the political relations between the Soviet Government and Enver Pasha by connecting these to historical events. It also explores how the Young Turks movement in Turkestan became stronger, turning into an armed struggle under the leadership of Enver Pasha and how Enver Pasha contributed to making the idea of national independence gain wider ground among the public. When Turkic Republics become fully independent states, archival documents, which could not be published due to political pressure and fear of persecution, will be revealed, and highly interesting and significant issues related to Turkestan’s national struggle will come to light.

Keywords:

Enver Pasha, Moscow archives, Turkestan, Basmachi movement, national struggle,

PDF

___

RDSSTA: F.-17, Op.-3, D.-154, L.-3.
RDSSTA: F.-5, Op.-2, D.-315, L.-83.
RDSSTA: F.-85, Op.-23, D.-106, L.-15-16.
RDSSTA: F.-558, Op.-1, D.-2304, L.-1.
RDSSTA: F.-558, Op.-1, D.-2304, L.-1.
RDSSTA: F.-5, Op.-1, D.-2156, L.-106-110.
RDSSTA: F.-588, Op.-1, D.-2280, L.-1-8
RDSSTA: F.-588, Op.-1, D.-2291, L.- 1
RDSSTA: F.-85, Op.-23, D.-46, L.-1-6
RDSSTA: F.-85, Op.-1, D.-2329, L.-1-2.
RDSSTA: F.-17, Op.-85, D.-77, L.-198
RDSSTA: F.-85, Op.-25, D.-70, L.-1-2.
RDSSTA: F.-17, Op.-85, D.-77, L.-198
RDSSTA: F.-17, Op.-112, D.-274, L.-44.
Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi: F.-85, Op.-25, D.-70, L.- 1-2.
Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi: F.-60, Op.-1, D.-406, L.-24.
Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi: F.-85, Op.-25, S.-70, L.-1-2).
Bademci, Ali (1975). 1917-1934 Türkistan Milli İstiklal Hareketi ve Enver Paşa. İstanbul: Kutluğ Yay.
Baymahanov K. (2004). “Enver Paşa Buhara’da”. Kazak Milli Üniversitesinin Haberci Bülteni 4: 35.
Castagne, Joseph (1991). Orta Asya Bozkırlarında Bir Osmanlı Generali Enver Paşa. İstanbul: Orkun Yay.
Galinkov, D. L. (1975). Kruşeniye Antisovetskogo Podpoliya. Moskova.
Vdoviçenko D. I. (1997). "Enver Paşa". Voprosı Istorii 8: 48-54.
Yamauchi, Masayuki (1995). Hoşnut Olmamış Adam-Enver Paşa: Türkiye’den Türkistan’a. İstanbul: Bağlam Yay.