Başa Çıkma Stratejileri Açısından Kur’ân’da Hicret Realitesi

Günümüz mültecilerinin karşılaştığı maddi ve manevi birçok zorluğun yanı sıra kavram ve statü karmaşasına da maruz kaldıkları görülmektedir. Bu makalenin konusunu; problem, duygusal ve inanç odaklı başa çıkma stratejileri açısından mültecilerin karşılaştığı göç ve iltica realitesinin Kur'ân'da nasıl ele alındığı oluşturmaktadır. Bu araştırmada Kur’ân-ı Kerîm’in dini bir realite ve sosyolojik bir gerçek olarak ele aldığı “sığınmacı/mülteci” olgusu ayrıca bu kavramlar yerine kullandığı hicret kavramı ve muhacirlik olgusunun, nasıl ve hangi yönleriyle mülteci müslümanlara teselli ve umut kaynağı olduğu/olabileceği araştırılacaktır. Konu işlenirken konulu tefsir metoduna bağlı olarak hicret olgusunun Kur'ân'ın bütünlüğü içerisinde incelenmesi planlanmaktadır. Psiko-sosyal yönüne vurgu yapılarak ele alınan konunun amacı; genel olarak Kur'ân'ın tüm muhatapları, özelde ise Suriyeli mültecilere manevi destek olmaktır. Kur'ân'daki anlatımıyla göç hadisesi, hemen tüm peygamberlerin ve ümmetlerinin maruz kaldığı bir durumdur. Hicret olgusunun Kur'ân'da üç ana başlıkta ele alınabilecek şekilde yer aldığı görülür; Bunlardan birincisini hicret edenlerin üstün vasıflarla övülmesi, ikincisini hicret edenlere verilen müjde ve mükâfatlar, sonuncu başlığı ise hicretten geri kalanların karşılaşacakları ceza ve azaplar oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kur'ân, Göç, Mülteci, Hicret, Muhacir, Başa çıkma

in Terms of Coping Strategies, Hijrah Reality in the Qur'an

It is seen that today's refugees are exposed to the complexity of concept and status as well as many other spiritually challenges. The subject of this article is; how the immigration and asylum reality faced by refugees was addressed in the Qur'an in terms of problem, emotional and belief-oriented coping strategies. In this study, the concept of asylum seeker / refugee, which the Koran considers as a religious reality and as a sociological fact, will also be explored how the concept of emigration (Muhajir) and Hijrah instead of these concepts and how and in what aspects the concept of emigration may be a source of consolation and hope to the refugee Muslims. While the subject is being studied, it is planned to examine the phenomenon of emigration in the integrity of the Qur'an as a result of the method of exegesis. With the emphasis on the psycho-social aspect, the aim of the subject; in general, all the interlocutors of the Qur'an, in particular, to support the Syrian refugees. In the Qur'an, the experience of immigration is a situation where almost all prophets and their people are exposed. It can be seen that the concept of Hijrah takes place in the Qur'an in a way that can be handled in three main headings; The first one is the praise of those who emigrate with superior qualities, the gospel and rewards given to those who migrate the latter, the last title constitutes punishment for the rest of the Hijrah.

Keywords:

Qur'an, Immigration, Refugee, Hijrah, Emigrant, Coping,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. Müsnedu el-İmam Ahmed b. Hanbel. Thk. Şuayb el-Arnâut-Âdil Mürşid, Âmir Gadbân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
Aldemir, Halil, Kur’ân’da Hz. Peygamber’e Yönelik Teselliler, Kitâbî Yayınevi, İstanbul 2010.
Aldemir, Halil, “Kur’ân’a Göre İhtilaf Olgusu ve İslâmî Referansların Göç Bağlamında Kullanılması”. İlahiyat Akademi: Altı Aylık Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 3/4 (2016): 49-67.
Algül, Hüseyin, “Muâhât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30:308-309. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Algül, Hüseyin, “Kur’ân-ı Kerîm ve Hadîs-i Şerifler Işığında Muhacirler ve Ensar”. Hicret. Ed. Muhammed Bedirhan. 55-64. İstanbul: TÜRKKAD, 2015.
Altuntaş, Abdurrahman, “Kur’an’ı Kerim’de Müstaz’af Kavramı”, Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/5 (2016): 533-566.
Batman, Elif. Yaşamın Zorluklarıyla Başa Çıkmada Kader İnancının Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, 2008.
Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu's-sahîh. Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. 1. Baskı. B.y. Dâru Tavgi'n-Necât, 1422/2002.
Carver, Charles S., Scheer, Michael F. “Situational Coping Dispositions in a Stressful Transaction”. Journal of Personality and Social Psyhology 66/1 (1994): 184-195.
Cezûlî, Ahzemî Sâmiûn. el-Hicretu fî’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1417/1996.
Chang, Edward C. “Hope, Problem-Solving Ability and Coping in a College Student Population”. Journal of Clinical Psyhology 54 (1998): 953–962.
Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali. Ta’rifât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
Çelik, Celaleddin. Kur’ân’da Toplumsal Değişim, İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazl, Sünenü'd-Dârimî. thk. Hüseyin Selim Esed Dârânî. el-Memleketü’l-Arabiyyeti’s-Suûdiyye: Dârü'l-Muğnî li’n-Neşr ve’t-Tevzi‘, 1412/2000.
Doğan, Meryem. Türkiye’de Mültecilerin ve Sığınmacıların Uluslararası Hukuk Çerçevesindeki Temel Haklarının Sağlanması. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 2007.
Düzgün, Şaban Ali. “Değişim Kavramı ve Toplumsal Değişimin Şartları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (1998):309-332.
el-Beğavî, Ebu Muhammed Huseyin b. Mahmud b. Ferrâ. Meâlîmu’t-tenzîl fî tefsîri’l Kur’ân. Thk. Abdurrezzak el-Mehdî. Beyrut: Dâru Türâsi’l Arabî, 1999/1420.
Frankl, Viktor E. İnsanın Anlam Arayışı. Trc. Selçuk Budak. İstanbul: Okuyan Us, 2009.
Freeston, J., Dugas M., Ledocer R. “Worry and Problem Solving: Evidence of a Specific Relationship”. Cognitive Therophy and Research 19 (1995): 109-120.
İbn Hacer Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-Kâfü’ş-şâf fî tahrîci ehâdîsi’l-Keşşâf. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997/1418.
İbn-i Manzûr, Ebu'l-Fadl Cemâlüddîn. el-Lisânü'l-ʿArab. Beyrut: Dâr Sâdır, h. 1414.
Kala, Muhammet Enes. “İbn Sina ve Felix Ravaisson’da Alışkanlık ve Ahlâk İlişkisi Üzerine”. Eski Yeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi 29 (2014): 121-145.
Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’ân’da Sosyal Değişim”. Hikmet Yurdu 6/12 (2013):13-86.
Kaya, Ayhan - Şahin, Bahar. Kökler ve Yollar: Türkiye’de Göç Süreçleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
Kirman, Mehmet Ali, “Sosyal Bir Olgu Olarak Göç”, İslam Coğrafyasında Terör, Göç ve Mültecilik (Ankara: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları): 109-131.
Kırca, Celal. “Kur’ân’da Ruh Sağlığı”. Diyanet İlmi Dergi 19/3 (1983): 38-48.
Koç, Mustafa, “Ruh Sağlığı ile Dinî Başa Çıkma Metodu Olarak Dua ve İbadet Fenomeni Arasındaki İlişki Üzerine Psikolojik Bir Yaklaşım”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 9/24 (2005): 11-32.
Korkmaz, Arif. Göç ve Din (İsveç'teki Kululular Örneği). Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2010.
Kula, Naci H. M. “Hucurat Sûresi 10. Âyet Çerçevesinde Kardeşlik İlkesi ve Ruh Sağlığı Açısından Önemi”. EKEV Akademi Dergisi 1/2 (1998): 49-56.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur’ân, 2. Baskı, Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
Kuşcu, İrfan. Kur’ân'ın Tasrîf Üslûbu (Tahlili ve Temellendirilmesi). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
Lazarus, R. ve Folkman, S. Stress. Appraisal and Coping, New York: Springer Publishing Company, 1984.
Mersîfî, Sa’d. el-Hicretü'n-Nebeviyye ve devruhâ fî binâi'l-müctemai'l-İslâm. Kuveyt: Mektebetü'l-Felâh, 1988.
Mustafa Köylü, “Kur’ân’da Ruh Sağlığı”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2011): 5-37.
Önkal, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 458-462. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
Öztürk, Levent. İlk Hicret Habeşistan. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
Pamak, Mehmet. İslâmi Şahsiyet ve Toplumsal Değişim. İstanbul: Buruc Yayınları, 1995.
Pargament, Kenneth I., The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice, (London: The Guilford Press, 2001).
Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin. Mefâtîhu’l-gāyb. 3. Baskı. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420/1999.
Rıza, Reşid-Abduh, Muhammed. Tefsîru'l-Menâr. Kahire: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb, 1411/1990.
Sancaklı, Saffet. “Hz. Peygamber’in Medine’de Gerçekleştirdiği Kardeşleştirme (Muâhât) Projesi ve Düşündürdükleri”, Hicret. Ed. Muhammed Bedirhan. 87-99. İstanbul: TÜRKKAD, 2015.
Hakan Sarıçam, Ahmet Akın, “Bütünleyici Umut Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması” Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/15 (2013): 292-308.
Sıcak, Ahmet Sait. “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Dini Alaya Alanlara Karşı Müminlerin Takınmaları Gereken Tavırlar”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/2 (2015): 433-454.
Sorokin, Pitirim Alexandrovitch. Çağdaş Sosyoloji Kuramları II. Trc. M. Münir Raşit Öymen. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
Spilka, B.& Hood, D. W. & Gorsuch, R. L., The Psychology of Religion: An Empirical Approach, Englewood Cliffs, (NJ: Prentice Hall, 1985).
Sürücü, İbrahim. “Bir Denge Unsuru Olarak Kur’ân’da Havf ve Reca”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/ (2015): 247-268.
Tekin, Filiz. Stresle Başa Çıkmada Din Eğitimin Rolü. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2005.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Sünenü’t-Tirmizî. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 2. Baskı. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
Topuz, Mahmut. İlahi Dinlerde Hicret. İzmir: Çağlayan Yayınları, 1996.
Uludağ, Süleyman. “Recâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 502. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Uysal, Veysel; Ayşe Kaya Göktepe, Sema Karagöz. “Dinî Başa Çıkma ile Umut, Hayat Memnuniyeti ve Psikolojik Sağlamlık Arasındaki Etkileşim Üzerine Bir Araştırma”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52 (2017): 139-160.
Yalçın, Cavit. Kur’ân’da Hicret. İstanbul: Vural Yayıncılık, 1997.
Yıldırım, Yahya. Kur’ân’da Mümin ve Müslümanların Tesellisi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2010.