TÜRKİYE’DE SİYASETİN KONSOLİDASYONU: TURGUT ÖZAL DÖNEMİ

Türk siyaseti çok partili hayata geri dönüş sonrasında, kentleşme olgusunun ortaya çıkardığı yeni dinamikler etrafında ideolojik yelpazesini genişletti. 1980 öncesinde siyasi bölünmenin yer altına inmesi ve şiddet dozajının artması neticesinde cari rejimin taşıyıcısı olan ordu, yönetime el koymak suretiyle siyasal çatışmayı sonlandırdı. Darbe sonrası, otorite dozu yüksek yeni bir hukuk ve siyaset arayışına giren ara rejimin temel kabulü, ideolojik ayrışmanın de-politize edilmesiydi. Askeri idarenin iktisadi olarak devam ettirdiği kapitalist ekonomi modeli, darbe öncesi 24 Ocak 1980 tarihinde bürokrat Turgut Özal tarafından hayata geçirildi. İçe kapalı ekonomiyi uluslararası bir modele dönüştüren Özal, ara rejimin ekonomi yöneticisi olarak asker ile işbirliği içerisinde girdi ve görece uyumlu bir siyaset izledi. Çok partili düzen sonrası, partisi Anavatan ile iktidar olan Özal, ortaya koyduğu ideoloji, ekonomi politikası, siyasi ilişkileri ve uluslararası bağlantıları ile siyasetin merkezi aktörü haline geldi. Belirleyici bir aktör olarak gücünü Çankaya Köşkü’nde de devam ettiren Özal’ın vefatı sonrası, Türk siyaseti yeni bir çatışma sarmalına girdi. Çalışma, toplumsal, ideolojik ve politik açıdan öncesi ve sonrası ile parçalı ve çatışmacı bir siyasi görüntü veren Türk siyasetinin seksenli yıllarda Özal’ın takip ettiği siyaset üzerinden nasıl konsolide edildiğini, uyumcu ve toparlayıcı bir deneyim yaşadığını ortaya koyma amacındadır.

Anahtar Kelimeler:

Turgut Özal, Anavatan Partisi, Konsolidasyon

TURGUT ÖZAL AND CONSOLIDATION OF POLITICS IN TURKEY

In the aftermath of the multi-party period, the Turkish politics expanded its ideological range according to the new dynamics, that were resulted by the "urbanization" reality. In the pre-1980 period, when the political division turned to be an underground battle and the violent acts peaked, the military, which was seen as the representative of the regime, put an end to the political conflict through seizing the governance. Following the coup, the de-politicization of the ideological discrepancy became the main acceptance of the interim regime, who looked for more authoritarian legal and political system. Before the coup, on January 24, 1980, the capitalist economic model, which remained as the economic system by the military administration, was put in action by bureaucrat Turgut Özal. Özalmanaged to transform the isolated and protectionist economic model to a wider and international model and, as the interim regime's top official responsible for economy, he started cooperating with the military and relatively followed a coherent policy. When the multi-party order was over, Özal came to power with his own political party, the Anavatan(Motherland) Party, and became the center of Turkish politics thanks to his ideology, economic road map, political ties and international relations. Following the death of Özal, who was a game changer actor in power, including during his terms in ÇankayaPalace, the Turkish politics entered into another tumultuous period. The primary goal of this study is to reveal the pre- and post- period of the 1980s through analyzing the consolidation of Özal's years and impact of his coherent and recovery policies. Our study first shows the political perspective of the military administration and then the ideological perspective of Özal and, secondly, by examining Özal's political experience in three separate phases according to reel politics, it aims to sort out the political essence of 1980s.

Keywords:

Turgut Özal, Motherland Party, Consolidation,

PDF

___

Acar, F. (2008). Turgut Özal. (Der. M. Heper, S. Sayarı). Türkiye’de Liderler ve Demokrasi. İstanbul: Kitap Yayınevi. ss.185-206.

Ahmad, F. (1985). Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi Siyasal Gelişmeleri. Cumhuriyet Dönemi Siyasi Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları. Cilt:7, ss.1991-1998.

Akın, R. (2015). Türk Siyasal Tarihi, 1908-2000. İstanbul: XII Levha Yayıncılık.

Aktan, C. C. (1996). “Özal’ın Değişim Modeli ve Değişime Karşı Direnen Güçlerin Tahlili”. Türkiye Günlüğü Dergisi. 40. Sayı. ss.15-31.

Aktan, C. C. (1999). “Turgut Özal: Liberal Reformist miydi?”. Yeni Türkiye. 25. Sayı. ss.459-461.

Alptekin, H. (2018). “Türkiye’de Sivil Asker İlişkilerinde Özallı Yıllara Kurumsalcı Bir Yaklaşım: 1983-1993”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. 55. Sayı. ss.141-156.

Ataman, M. (2001). Özal ve İslam Dünyası: İnanç ve Pragmatizm. (Ed. İ. Sezal, İ. Dağı). Özal İstanbul: Boyut Kitapları. ss.351-385.

Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2015). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Ayvazoğlu, B. (1996). Turgut Özal İçin Port Denemesi (Ed. İ. Sezal). Devlet ve Siyaset Adamı Turgut Özal. İstanbul: 20 Mayıs Eğitim, Kültür ve Sosyal Dayanışma Vakfı. ss.16-19. Baykal, Ö. ve Çaha, Ö. (2017). “Milli Görüş Hareketinin Kuruluşu: Türk Siyasetinde Milli Nizam Partisi Deneyimi”. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 19. Sayı. ss.788-806.

Belge, M. (1990). “Yeni Sağ’ın Yükselişi ve Türkiye’de Sol”. Birikim Dergisi. 13. Sayı. ss.13-18.

Belge, M. (1992). 12 Yıl Sonra 12 Eylül. İstanbul: Birikim Yayınları.

Berkmen, A. (2018). Neo Liberal Dönemde Türkiye’de Devlet ve Sınıf. (Der. İ. Akça, A. Berkmen, B. A. Özden). Yeni Türkiye’ye Varan Yol. İstanbul: İletişim Yayınları. ss.69-102.

Birand, M. A. ve Yalçın, S. (2001). The Özal. İstanbul: Doğan Kitap.

Bora, T. (2005). Turgut Özal. (Ed. Murat Yılmaz). Liberalizm, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. İstanbul: İletişim Yayınları. ss.589-601.

Bora, T. ve Can, K. (1991). Devlet, Ocak, Dergâh 12 Eylül’den 1990’lara Ülkücü Hareket. İstanbul: İletişim Yayınları.

Çakır, R. (1994). Ne Şeriat Ne Demokrasi, Refah Partisi’ni Anlamak. İstanbul: Metis Yayınları.

Çemrek, M. ve Uluer, A. G. (2018). Turgut Özal Dönemi Türkiye’nin Dış Politikası. (Ed. A. Çaylak, S. A. Avcu). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’nin Dış Politikası kitabı içinde, Ankara: Savaş Yayınevi. ss.211-232.

Dağı, İ. (2001). İnsan hakları, Demokratikleşme Tartışmaları ve Avrupa Birliği. (Ed. İ. Sezal, İ. Dağı). Özal. İstanbul: Boyut Kitapları. ss.247-284.

Demirel, A. (2009). 1946-1980 Döneminde “Sol” ve Sağ”. (Ed. Ö. Laçiner). Dönemler ve Zihniyetler, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. İstanbul: İletişim Yayınları. ss.413-540.

Demirel, T. (2018). “Turgut Özal: Reformcu Bir Siyasetçi Hakkında Bazı Notlar”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. 55. Sayı. ss.39-56.

Doğan, K. (1994). Turgut Özal Belgeseli. Ankara: Türk haberler Ajansı.

Doğan, Y. (1985). Dar Sokakta Siyaset (1980-1983). İstanbul: Tekin Yayınevi. Erdoğan, M. (2000). Demokrasi Laiklik Resmi İdeoloji. Ankara: Liberte Yayınları.

Erdoğan, M. (2001). Türk Politikasında Bir Reformist. (Ed. İ. Sezal, İ. Dağı). Özal. İstanbul: Boyut Kitapları. ss.15-32.

Ergüder, Ü. (1991). The Motherland Party, 1983-1989. (Ed. Metin Heper ve Jacob M. Landau). Political Parties and Democracy in Turkey kitabı içinde. London: I.B. Tauris & Co Ltd.

Ertan, M. (2017). Aleviliğin Politikleşme Süreci. İstanbul: İletişim Yayınları.

Fedayi, C. (1999). “Liberalizm ve Türkiye’de Liberalizm”. Yeni Türkiye Dergisi. 25. Sayı. ss.462-475.

Gençkaya, Ö. F. (1996). Özal ve Güneydoğu Sorunu: Demokrasi ve Entegrasyon. (Ed. İ. Sezal). Devlet ve Siyaset Adamı Turgut Özal. İstanbul: 20 Mayıs Eğitim, Kültür ve Sosyal Dayanışma Vakfı. ss.56-66.

Gençkaya, Ö. F. (2001). Turgut Özal’ın Güneydoğu ve Kürt Sorununa Bakışı. (Ed. İ. Sezal, İ. Dağı). Özal. İstanbul: Boyut Kitapları. ss.103-150.

Gönültaş, H. (2014). Mehmet Keçeciler Merkez Siyasetin Perde Arkası. İstanbul: Hayy Kitap.

Gürpınar, D. (2013). Düne Veda Türkiye’de Liberalizm ve Demokratlık (1980-2010). İstanbul: Etkileşim Yayınları.

Heper, M. (1989). Motherland Party Governments and Bureaucracy in Turkey, 1983-1988. Governance, C.2, S.4, s.460-471.

Heper, M. Sayarı, S. (2008). Türkiye’de Liderler ve Demokrasi, (Çev. Zuhal Bilgin). İstanbul: Kitap Yayınevi.

İçener, Z.Ç. (2015), “Türkiye’de Başkanlık Sistemi Tartışmalarının Yakın Tarihi: Özal ve Demirel’in Siyasi Mülahazaları”, Bilig Dergisi, s.313-340.

Kabasakal, M. (2016). Türkiye’de Siyasal Partiler. (Mehmet Kabasakal). Türkiye’de Siyasal Yaşam kitabı içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. ss.221-252.

Kansu, G. (2004). Planlı Yıllar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.

Karaömerlioğlu, A. (2006). Orada Bir Köy Var Uzakta. İstanbul: İletişim Yayınları.

Kazdağlı, H. (2001). Özal’ın İktisadi Reformları. (Ed. İ. Sezal, İ. Dağı). Özal kitabı içinde. İstanbul: Boyut Kitapları. ss.443-470.

Kirmanoğlu, H. (1995). Türkiye’de Fonksiyonel Gelir Bölüşümü, Cumhuriyet Dönemi Siyasi Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları. C.12. ss.540-548.

Köker, L. (1995). Turgut Özal: Siyasi İdeolojik Bir Portre. Cumhuriyet Dönemi Siyasi Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları. Cilt:11, ss.1253-1257.

Köker, L. (2008). Kimlik, Meşruluk ve Demokrasi: Türkiye’de Yeni Muhafazakâr Kültür Politikasının Eleştirisi. Ankara: Dipnot Yayınları.

Kömürcü, D. (2006). Sosyal Demokrasi, Devlet ve Türkiye Merkez Solu, (Yay. Haz. Burak Ülman, İsmet Akça). İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar. İstanbul: Bağlam Yayınları. ss.293-312.

Küçükömer, İ. (2002). Düzenin Yabancılaşması. İstanbul: Bağlam Yayınları.

Kürkçüoğlu, Ö. ve Akdevelioğlu, A. (2010). Ortadoğu’yla ilişkiler. (Ed. B. Oran). Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. C II: 1980-2001 kitabı içinde. İstanbul: İletişim Yayınları ss.124-157.

Milliyet Gazetesi. 6.2.1983.

Öğün, S. S. (1995). Modernleşme, Milliyetçilik ve Türkiye. İstanbul: Bağlam Yayınları.

Özal, T. (1988). Başbakan Turgut Özal’ın Tesis Açılışları, Çeşitli Toplantılarda Yaptığı Konuşmaları 13.12.1987-12.12 1988. Ankara: Başbakanlık Basımevi.

Özal, T. (1989). Başbakan Turgut Özal’ın TBMM Grup- MKYK ve Siyasi Konuşmaları 13.12.1988-31.10.1989. Ankara: Başbakanlık Basımevi.

Özal, T. Başbakan Turgut Özal’ın TBMM’de ANAP Grup Toplantı Konuşması 20 Ocak 1987. (Yayım yeri ve Yayıncı yok)

Özal, T. (1990). Cumhurbaşkanı Özal’ın “Türkiye’miz, Dünya ve Gelecek Konulu Konuşmaları”. Ankara: Başbakanlık Basımevi. Özal, T. (1990). Cumhurbaşkanı Özal’ın “2000’li Yıllara Doğru Konulu Konuşmaları”. Ankara: Başbakanlık Basımevi.

Özal, T. (1991). Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın Bazı Konuşmaları. Ankara: Başbakanlık Basımevi

Özal, T. (1992). “Türkiye’nin Önünde Hacet Kapıları Açılacak, Konuşan: Mustafa Çalık”. Türkiye Günlüğü Dergisi. 19. Sayı. ss.5-23.

Özal, T. (1993). Değişim Belgeleri. İstanbul: Yayıncı yok

Özbudun, E. (2011). Otoriter Rejimler, Seçimsel Demokrasiler ve Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Özdemir, H. (2014). Turgut Özal. İstanbul: Doğan Kitap.

Özen, H. (2011). Turgut Özal. (Ed. E. Toros). Türkiye’de Siyasi Liderlik: Dönemler, Özellikler ve Karşılaştırmalar Menderes, Demirel, Özal ve Erdoğan Örnekleri. Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.

Özkan, N. (2014). Seçim Kazandıran Kampanyalar. İstanbul: Mediacat Kitapları.

Sakallıoğlu, Ü. C. (1995). 1983-1994: Siyasal parti Topoğrafyası, Cumhuriyet Dönemi Siyasi Ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları. Cilt:15, ss.1253-1257.

Tanör, B. (2000). Siyasal Tarih (1980-1995). (Yay. Yön. Sina Ekşin). Bugünkü Türkiye 1980-1995. İstanbul: Cem Yayınevi. ss.23-158.

Tokgöz, O. (2010). Seçimler, Siyasal Reklamlar ve Siyasal İletişim. Ankara: İmge Kitabevi.

Torumtay, N. (1993). Orgeneral Torumtay’ın Anıları. İstanbul: Milliyet Yayınları.

Turan, A. E. (2008). Türkiye’de Yerel Seçimler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Türk, H.B. (2014). Muktedir. İstanbul: İletişim Yayınları.

Yavuz, T. (2013). Anılarıyla Ekrem Pakdemirli, Özal’ın Mirası. İstanbul: Ufuk Kitap. Yayla, A. (2005). Özal, Özal Reformları ve Liberalizm. (Ed. M. Yılmaz). Liberalizm, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. İstanbul: İletişim Yayınları. ss.584-588.

Yayman, H. (2018). Türkiye’ye Yön Veren Konuşmalar. İstanbul: Doğan Kitap.

Yazıcıoğlu, M. S. (2001). Özal’ın İslam Anlayışı ve Dini Özgürlükler. (Ed. İ. Sezal, İ. Dağı). Özal. İstanbul: Boyut Kitapları. ss.197-210.

Yıldız, A. (2018). “Liberalizm-Muhafazakârlık Sarkacında “İnformel” Bir Demokrat: Turgut Özal’dan Kalan”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. 55. Sayı. ss.39-56.