Kezban ŞAHİN TAYSUN, Alaettin TAYSUN, Nejat ÖZDEN

Manisa-Akselendi Ovasında Rüzgar Erozyonu Etkisi Altındaki Arazilerin Potansiyel Toprak Kaybı Değerleri ve Rüzgarla Aşınabilme Grupları (WEG) Dağılımı

Ege Bölgesi’nin Manisa ili Akselendi Ovasında Akdeniz iklimi koşullarında rüzgar erozyonu bakımından çok ilginç bir örnek oluşturan, yıllık yağışın 600 mm civarında olduğu arazilerde ortaya çıkan kumul aktiviteleri ile yine rüzgarların meydana getirdiği bazı aşınım ve birikim olayları yer almaktadır. Rüzgar erozyonu ve bunun sonucunda ortaya çıkan kumul hareketleri en fazla, Akhisar’ın Beyoba, Sazoba, Akselendi köyleri, Gölmarmara’nın Tiyenli, Değnekler ve Kayaaltı köyleri ile Saruhanlı’nın Kumkuyucak köyü civarında etkilidir. Bu çalışmada jeoistatistik yöntemler kullanılarak rüzgar erozyonuyla potansiyel toprak kaybı haritası ve rüzgarla aşınabilme grubu (WEG) haritası çıkarılmıştır. Rüzgar erozyonu bakımından değerlendirmek amacıyla, rüzgar sedimentlerinin biriktiği araziler, kumul alanları ve tarım alanlarından 0-2,5 cm ve 2,5-5 cm’den başlayarak farklı derinliklerden 204 noktadan toplam 834 örnek alınmıştır. Yapılan toprak analiz sonuçlarına göre yüzey örneklerinin yarısından fazlası WEG bakımından en tehlikeli gruba girmektedir. Toprak kaybı toleransı değerleri dikkate alındığında elde edilen toprak erodibilitesi (I faktörü) değerlerine göre kuru agregat analizi yapılan örneklerin %85,7’si rüzgar erozyonuna çok duyarlı olan topraklar durumundadır.

Anahtar Kelimeler:

Rüzgar erozyonu, WEQ, WEG, I faktörü, kuru agregatlar

Distribution of Potential Soil Loss Values and Wind Erodibility Groups (WEG) of Areas under The Effect of Wind Erosion in Manisa-Akselendi Plain

Inland sand dune activities that set an interesting example regarding wind erosion under the conditions of the Mediterranean climate, appearing on lands where the annual rainfall is about 600 mm, and some erosion and accumulation, again caused by winds, take place on the Akselendi Plain, Manisa of the Aegean Region. Wind erosion and consequent sand dune movement affect mostly around the villages of Beyoba, Sazoba and Akselendi of Akhisar; the villages of Tiyenli, Değnekler and Kayaaltı of Gölmarmara and the village of Kumkuyucak of Saruhanlı. In the research area, maps of wind erodibility groups (WEG) and of potential soil loss by wind erosion have been prepared using geostatistical methods.In order to evaluate the wind erosion, 834 samples were taken from 204 points from different depths starting from 0-2,5 cm and 2,5-5 cm from places where wind sediment accumulated, sand dunes and agricultural area. According to the results of soil analyses, more than half of the surface samples are in the most dangerous group in terms of WEG. Considering the soil loss tolerance figures, 85,7% of the samples which have been analyzed for dry aggregates regarding the soil erodibility (factor I) values is very sensitive to wind erosion.

Keywords:

Wind erosion, WEQ, WEG, factor I, dry aggregates,

PDF

___

Ardel, A., 1962. Çeşme Yarımadası’nda coğrafi müşahedeler. İ.Üniv. Coğrafya Ens. Dergisi.12:68-7.
Black, C. A., 1965. Methods of soil analysis, part, 1-2, American Soc. of Agr. Inc., Publisher Madison, USA.
Bouyocous, G.J., 1962. Hydrometer method improved for making particle size analyses of soils, Soil Agr. Journal. 54:464-465.
Chepil, W.S., 1953. Factors that ınfluence clod structureand erodibility of soil by wind. I: Soil Texture. Soil Sci. 75:473-483.
Demiryürek, M., M. Okur ve A. Taysun, 2007. Karapınar rüzgar erozyonu sahasında rüzgarla hareket eden sediment miktarı ile yüksekliğinin yıl içerisindeki dağılımı ve toprak özellikleriyle kuru agregatlar arasındaki ilişki üzerine mevsimin etkisi, TAGEM Proje no. 2007/30, Topraksu Kay. Araş. Ens.Md., Konya.
Erinç S., 1955. Çeşme Ilıcalarının fosilleşmiş kumulları ve postglasiyal safhanın iklim ve pedojenez şartları. Türk Coğrafya Dergisi 13/14:165-166.
Gillette, D.A., J.R. Billiford and C.R. Forster, 1972., measurements of aerosol size distribution sand vertical fluxes of aerosols on lands object to wind erosion, J. Applied Meteor. 11:977-987.
Gillette, D.A., 1977. Fine particle emissions due to wind erosion, Transact ASAE. 20:890-897.
Hoşgören, M.Y., 1983. Akhisar Havzası, jeomorfolojik ve tatbiki jeomorfolojik etüt, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yayın No.3088.
Jaenicke, R., 1979. Monitoringand critical review of the estimated source strength of mineral dustfrom the sahara. Ed: Christer Morales, Saharan Dust. Mobilization, Transport, Deposition, John Wiley&Sons, New York, 233-242.
Koçman, A., 2005. Çeşme’de (İzmir) Kıyı kumullarındaki güncel gelişmeler, Türkiye Kuvaterner Sempozyumu, İTÜ Avrasya Yer Bil. Enst., 2-5 Haziran.Lambin, E.F., 1997. Modelling and monitoring land-cover change processes in tropical regions. Progress in Physical Geography: Earth and Environment. 21(3):375-393.
Lyles, J., 1975. Possible effects of wind erosion on soil productivity. J. Soil Wat. Cons. 36, 279-282.
Okur, M., A. Taysun, N. Özden, N. Şimşekli, K.Ş. Taysun,., A. Yücer, O. Okur ve Ç. Palta 2010. Karapınar rüzgar erozyonu koruma alanında WEG sınıfları, kuru agregatlar ve potansiyel toprak kayıplarının mevsimsel değişimi ile yıllara göre sediment hareketlerinin alansal dağılımı. Çölleşme İle Mücadele Semp., 17-18 Haziran 2010 Çorum, 497-507.
Öner, E., ve M. Mutluer, 1993. Akselendi Ovasında kumul oluşumu ve buna bağlı çevre sorunları, Ege Coğrafya Dergisi. 7:133-160.
Sclichting, E. und Blume, H.P.,1966. Bodenkundlishes praktikum, Verlag, Poul Verey, Hamburg und Berlin.
Skidmore, E.L., 1988. Wind erosion, Soil Erosion Research Methods. Ed: R.Lal, U.S.A, 203-227.
Taysun, A., İ. Abalı ve H. Uysal, 1998. Türkiye’de özellikle Gediz Havzasında rüzgar erozyonu tehlikesi, önemi ve alınacak önlemler, M. Şefik Yeşilsoy Int. Symosium on Arid Region Soils, 21-24 September, Menemen- İzmir.
Taysun, A., H. Uysal, M. Demiryürek, E. Tongarlak, C. Köse, ve G. Yönter, 2000. Türkiye’de rüzgar erozyonu problemi ile bu konunda yürütülen bazı çalışmalar ve alınması gereken önlemler, Karapınar Sempozyumu, 26-27 Ekim, Karapınar, Konya.
Taysun A., H. Uysal, K.Ş. Taysun, C. Köse ve M. Okur, 2010. Paralel ve kontur sürüm ile malçlama ve şeritsel tarımın su erozyonuyla toprak kayıpları üzerine etkileri. Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu 17-18 Haziran 2010 Çorum, 285-296.
Woodruff, N.P.,and F.E Siddoway., 1965. A wind erosion equation, Soil. Sci. Soc. Amer. Proc. 30: 602-608.
Zhou, Y., B. Guo, S. Wang, and H. Tao., 2015. An estimation method of soil wind erosion in Inner Mongolia of Chinabased on geographic information system and remote sensing. Journal of Arid Land. 7(3): 304–317.