Makarnalık Buğdayda (Triticum durum Desf.) Azot Dozu Uygulamalarının Bazı Tarımsal Özellikler Üzerine Etkisi*

Bu çalışmada, Isparta koşullarında artan azot dozlarının (0, 5, 10 ve 15 kg N/da) 8 makarnalık buğday çeşidinde (Levante, Zenit, Yelken 2000, Dumlupınar, Eminbey, Altın, Ç-1252 ve Kızıltan-91) bazı tarımsal özelliklere etkileri incelenmiştir. Araştırmada, incelenen özellikler (bitki boyu, metrekaredeki başak sayısı, başaktaki tane sayısı, biyolojik verim, hasat indeksi) yönünden farklı azot dozlarının etkilerinin istatistiki bakımdan önemli olduğu belirlenmiştir. Ancak azotlu gübrelemenin etkisi çeşitlere göre (bitki boyu ve metrekaredeki başak sayısı hariç) önemli farklılık göstermiştir. Denemede çeşitlerin ortalaması olarak bitki boyu 76.97 (Levante) -98.48 (Dumlupınar) cm; metrekaredeki başak sayısı 249.40 (Levante)-350.90 (Altın) adet; başaktaki tane sayısı 32.69 (Altın)-43.60 (Levante) adet; biyolojik verim 963.1 (Levante)-1381.3 (Yelken 2000) kg/da; hasat indeksi % 24.29 (Dumlupınar)-30.46 (Levante) ve dönme oranı % 13.5 (Altın)-23.0 (Eminbey) arasında değişmiştir. Azot dozlarına göre ise ortalama bitki boyu 81.12-87.59 cm; metrekaredeki başak sayısı 253.44-365.75 adet; başaktaki tane sayısı 37.23-40.77 adet; biyolojik verim 852.1-1505.0 kg/da ve hasat indeksi % 21.36-31.09 arasında belirlenmiştir. Çalışmada azotlu gübreleme dönmeli tane oranını artırmış olsa da bu artış istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır. Sonuç olarak, azotlu gübrelemenin incelenen özellikler üzerine etkili olduğu, ancak çeşitlere göre değişebileceği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Azot, biyolojik verim, dönmeli tane, hasat indeksi, makarnalık buğday

Effects of Nitrogen Dosage Applicatıons on Some Agricultural Characters in Durum Wheat (Triticum durum Desf.)

In this study, it is aimed to determine the effect of increasing nitrogen doses (0, 5, 10 ve 15 kg N/da) on some agricultural characteristics at durum wheat cultivars (Levante, Zenit, Yelken 2000, Dumlupınar, Eminbey, Altın, Çeşit-1252 ve Kızıltan-91) in Isparta conditions.In this research, the nitrogen doses had significant effects on investigated characteristics (plant height, number of spikes per square meter, number of seed per spike, biological yield, harvest index,). On the other hand, the effect of nitrogen fertilization showed significant differences according to varieties (except of plant height and number of spikes per square meter). According to the variety used in the experiment, the average plant height was varied from 76.97 (Levante) to 98.48 (Dumlupınar) cm; number of spikes per square meter from 249.40 (Levante) to 350.90 (Altın); the number of seed per spike from 32.69 (Altın) to 43.60 (Levante); biological yield from 963.1 (Levante) to 1381.3 (Yelken 2000) kg/da; the harvest index from 24.29 (Dumlupinar) to 30.46 %(Levante), yellowberry kernel percentage from 13.5 (Altın) to 23.0 % (Eminbey).According to nitrogen doses average it was determined that the average plant height 81.12- 87.59 cm; number of spikes per square meter 253.44-365.75; the number of seed per spike 37.23-40.77; biological yield 852.1-1505.0 kg/da; the harvest index 21.36-31.09 %. Although nitrogenous fertilization increased yellowberry kernel percentage, this increase was not found to be statistically significant. As a result, it has been determined that nitrogen fertilization is effective on the investigated properties, but it may vary according to varieties.

Keywords:

Biological yield, durum wheat, harvest index, Nitrogen, yellowberry kernel,

PDF

___

Acarer, S., 2004. Bazı Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Farklı Sulama Zamanları ile Azot Dozlarının Etkisi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 110 s, Ankara
Akgün, İ., Kaya, M., Altındal, D., 2007. Isparta Ekolojik Koşullarında Bazı Tritikale Hat/Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurlarının Belirlenmesi Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20(2): 171-182.
Akgün, İ., Tosun, M., Sağsöz, S., 1997. Erzurum Ekolojik Koşullarında Bazı Tritikale Hat ve Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları Üzerine Bir Araştırma Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 28(1): 103-109.
Altuntaş, A., Akgün. İ., 2016. Uşak Koşullarında Kızıltan-91 Buğday Çeşidi Üzerinde Farklı Azot Dozu ve Sıvı Gübre Uygulamalarının Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 20(3): 496-503.
Anderson, W.K., 1985. Grain Yield Responses of Barley and Durum Wheat to Split Nitrogen Applications Under Rainfed Conditions in a Mediterranean Environment Field Crops Research 12: 191-2012.
Anonim, 2012. https://mgm.gov.tr/?il=Isparta (Erişim tarihi:14. 11. 2019)
Anonim, 2019. http://www.tuik.gov.tr (Erişim tarihi:14. 11. 2019)
Birsin, M. A., 2000. Buğdayda Azot Alımı ve Azot Hasat İndeksi Ankara Üniviversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 6 (3): 27-31.
Coşkun, Y., 2003. Farklı Dozlarda ve Zamanlarda Uygulanan Azotun Makarnalık Buğdayın Verim ve Verim Unsurları Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 74 s, Şanlıurfa.
Yıldız, C., Topal A., 2002. Selçuklu-97 Makarnalık Buğday Çeşidinde Kışlık ve Yazlık Ekimde Farklı Azot Dozları ile Sulama Seviyelerinin Verim, Bazı Verim Unsurları ve Kalite Faktörlerine Etkisi. S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 16 (30): 5-13.
Çiftçi, A.E., Doğan, R., 2013. Azotlu Gübre Dozlarının Gediz–75 ve Flamura–85 Buğday Çeşitlerinde Verim ve Kaliteye Etkisi Tarım Bilimleri Dergisi 19 (1): 1-11.
Doğan, R., N. Çelik ve N. Yürür. 1997. Ekmeklik Buğday Çeşidi Arpathan-9'un Azot Gereksiniminin ve Uygulama Frekansının Saptanması Üzerine Araştırmalar Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 11(1): 65-80
Eid, M.T., Serry, A., Hamissa, M.R., El-Bauna, E., Khadr, M.S., El Mallah, M., 1986. Co-Ordinated Programme on The Use of Isotopes in Wheat Fertility Studies, L. Efficiency of Fertilizers Australia Field Crop Abstracts 39 (4).
Elgün, A., Certel, M., Ergutay, Z., Kotancılar, G., 1999. Tahıl ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü ve Laboratuar Uygulama Kılavuzu. Atatürk Üniversitesi Yayınları, No: 867, Erzurum, 245 s.
Geçit, H.H., 1982. Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L. Em Thell) Çeşitlerinde Ekim Sıklıklarına Göre Birim Alan Değerleri ile Ana Sap ve Çeşitli Kademedeki Kardeşlerin Tane Verimi ve Verim Komponentleri Üzerine Araştırmalar. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Doçentlik Tezi (Basılmamış), 91s, Ankara.
Geçit, H.H., Çakır, E., 2008. Makarnalı Buğdayda (Triticum durum L.) Sulama ve Azotlu Gübrelemenin Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Etkisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 14 (4): 341-349
Genç, İ., 1977. Tahıllarda Tane Veriminin Fizyolojik ve Morfolojik Esasları. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Yetiştirme ve Islahı Bölümü Yayını, Adana.
Kahraman, T., 2006. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde Farklı İklim Zamanı ve Azotlu Gübre Uygulamalarının Tane Dolum Süresi ve Tane Dolum Oranı ile Verim ve Kalite Unsurlarına Etkilerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 160s, Tekirdağ.
Kendal, E., 2008. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde. Farklı Dozlarda Uygulanan Çinko (ZnSO4) Gübresinin Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Verim, Verim Unsurları ve Kalite Özelliklerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 84s, Adana.
Khan, M.B., Gill, M.A., Zia, M.S., 1987. Cultural and Fertilizer Management Practices For Heat Production in Pakistan Rachis 6 (1): 40-41.
Lopez-Bellido, L., Lopez-Bellido, R.J., Lopez-Bellido, F.J., 2006. Fertilizer Nitrogen Efficiency İn Drum Wheat Under Rainfed Mediterranian Condition: Effect of Split Appliciation. Agronomy Journal, 98, 55-62.
Öngören, S.Ç., 2013. Farklı Azot Formlarının Buğday (Triticum aestivum L.) Çeşitlerinde Verim ve Kalite Üzerine Etkisinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 51s, Aydın.
Özseven, İ., Bayram, E.M., 2005. Marmara Bölgesinde Dört Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum var. aestivum L.) Çeşidinde Değişik Azot Dozlarının Verim ve Verim Unsurlarına Etkilerinin Araştırılması. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 14:1-2.
Roy, S.K., Winzeler, H., 1991. The İnfluence of Different Nitrogen Levels and Seeding Rates on The Dry Matter Production and Nitrogen Uptake of Spelt (Triticum spelta L.) and Wheat (Triticum aestivum L.) under Conditions. Journal of Argonomy and Crop Science 171: 124-132.
Sağlam, N., 1992. Trakya Koşullarında Beş Makarnalık Buğday Çeşidinde Farklı Azotlu Gübre Dozları ve Verilme Zamanlarının Verim ve Kalite Üzerine Etkileri. Doktora Tezi. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 178s, Tekirdağ.
Sezal, M., Kara, R., Kaplan, A., Dokuyucu, T., Akkaya, A., 2007. Kahramanmaraş Kosullarında Farklı Azot Seviyelerinin Üç Ekmeklik Buğday Çeşidinde (Triticum aestivum L.) Fenolojik Dönemler, Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi 10 (1): 106-115.
Tosun, M., Akgün, İ., Sağsöz, S., Taşpınar, M., 2000. Yazlık Ekilen Tritikale Genotiplerinde Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 31 (1):1-10.
Tunca, Z. Ş., 2012. Bazı Buğday Çeşitlerinin Adaptasyon Kabiliyeti, Agronomik ve Fizyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Eskişehir.
Yıldız, C., Topal, A., 2002. Selçuklu-97 Makarnalık Buğday Çeşidinde Kışlık ve Yazlık Ekimde Farklı Azot Dozları ile Sulama Seviyelerinin Verim, Bazı Verim Unsurları ve Kalite Faktörlerine Etkisi Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 16 (30): 5-13.
Yılmaz, N., Şimşek, S., 2012. Sivas Ekolojik Koşullarında Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Üst Gübrelemede Kullanılacak Azotlu Gübre Form ve Miktarının Belirlenmesi Ordu Üniversitesi Akademik Ziraat Dergisi 1 (2): 91-96.