Arzu GÜNDÜZ, Oğuz GÜNDÜZ, Mehmet Ali DÜNDAR, Osman ÇAĞIRGAN, Şerife ÇAY

Konya Koşullarında Ayçiçeğinde Farklı Sulama Seviyeleri ile Su Stresinin Verim ve Kaliteye Etkisi

Araştırma, 2015-2016 yıllarında, Toprak Su ve Çölleşme ile Mücadele Araştırma Enstitüsü Merkez arazisinde, tesadüf blokları deneme deseninde, 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Bu amaçla ayçiçeğinin vejetasyon boyunca farklı gelişme dönemlerinde (R2 tabla oluşumu, R5.5 çiçeklenme ve R7 dane dolum dönemlerinde) uygulanan değişik seviyelerdeki (%100, %75, %50, %25 ve şahit) sulama suyu miktarlarına ilişkin üretim fonksiyonları belirlenmiştir. Denemede kısıtlarla birlikte 17 sulama konusu ele alınmıştır. İki yıllık ortalamalara göre, en yüksek dane verimi (4533.5 kg/ha), en fazla su tüketen S7 (TOÇDD) konusunda elde edilmiş ve anılan konuyu sırasıyla S9(Ç %25) (4246.5 kg/ha), S11(TO %50) (4203.5 kg/ha) ve S8 (TO %25) (4187.0 kg/ha), S10(DD %25) (4134.0 kg/ha) konuları izlemiştir. İlk yıl yağ yüzdesi en yüksek 54,8 ile S9(Ç %25) ve en düşük 45,6 ile S1 (TO) konusu arasında; 2016 yılında yağ yüzdesi en yüksek 51,8 ile S7 (TOÇDD) ve en düşük 40,2 ile S0 (YDK) konusu arasında değişmiştir. Bu araştırmada kurak bölgelerde ayçiçeğinde sulamanın etkisi verimde ve yağ oranlarında artış şeklinde görülmüştür. Sulama suyu kullanım randımanı (IWUE) ve su kullanım randımanı (WUE), her iki deneme yılı birlikte değerlendirildiğinde; sırasıyla 0.99-2,90 kg/m3 ve 0.67-0.76 kg/m3 arasında değişmiştir. Verim tepki etmeni (ky) değeri iki deneme yılının ortalaması alındığında 1.02 olarak bulunmuştur. Bu sonuçlara göre verim tepki etmeni 1’den büyük olduğu için, Konya koşullarında yetiştirilen ayçiçeği bitkisinin su kısıtına duyarlı olduğu belirlenmiş ve ilde ayçiçeği tarımında optimum bir dane verimi elde edilebilmesi için, sulama aralığının 7 günü geçmemesi gerektiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ayçiçeği, kısıtlı sulama, su tüketimi

Research was conducted according to RCBD methods in three replications at 2015 - 2016 in the central fields of the Institute for Combating Soil Water and Desertification Research. For this purpose, economic production functions related to irrigation water quantities in different levels (100%, 75%, 50%, 25% and witness) applied to the sunflower during different growth periods (R2 “Head Formation”, R5.5 “Flowering 50 %” and R7 “Grain filling” periods) throughout the vegetation have been determined. In the experiment, including irrigation deficits, 17 irrigation application were discussed. According the two-year average; there was no statistically significant difference between the experimental subjects. However highest kernel yield 4533.5 kg/ha was obtained from S7 (R2,R5.5,R7) which consumed the most water in the trial and respectively were followed by S9 (25% R5.5) 4246.5 kg/ha, S11 (R2 50%) 4203.5 kg/ha and S8 (R2 25%) 4187 kg/ha, S10 (R7 25%) (4134 kg/ha). Highest oil level 54.8% was recorded at S9 (F25%) while the lowest was 45.6 % at S1 (HI) in 2015. At 2016 highest value is 51.8 % and it was measured at S7 (unrestricted) while S0 was having lowest value of the oil level with 40.1 %. In this study, the effect of irrigating sunflower in arid regions is seen as increases in yield and oil level. Irrigation water use efficiency (WUE) and water use efficiency (WUE), when both trial years are evaluated together; respectively changed between 0.99-2,90 kg/m3 and 0.67-0.76 kg/m3. Yield response (ky) value was found to be 1.02 when the average of two trial years was taken. In that results the sunflower plant grown in Konya conditions is sensitive to water restriction, because of the yield response was greater than 1, and irrigation interval (in Konya province) should not exceed 7 days in order to obtain optimum grain yield in sunflower farming.

PDF

___

Al-Ghamdi, A.S., Hussain, G., And Al-Noaim, A.A. (1991). Effect of Irrigation Intervals on Yield and Water Use Efficiency of Sunflower (Helianthus annuus L.) in Al-Ahsa, Saudi Arabia, Arid Soil Research and Rehabilitation 5: 4, 289-296.
Anonim, (2014). 2014 Yılı Ayçiçeği Raporu Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü.
Anonim, (2015), http://www.tuik.gov.tr/bitkiselapp/
Anonim, (2017). http://www.tuik.gov.tr/bitkiselapp/. 22.11.2017.
Aysu, A., (2010), Türkiye‟de ayçiçeği tarımı, http://www.karasaban.net/aycicegi-bitkisel-yag/
Demir, A., Göksoy, A., Büyükcangaz, H., Turan, Z., Köksal, E., (2006). Deficit Irrigation of Sunflower (Helianthus annuus L.) in a Sub-humid Climate, Irrig. Sci. 24 (4), 279.
Doorenbos J. And W.O. Pruitt, (1977), Guidelines for predicting crop water requirements, FAO-ONU, Rome, Irrigation and Drainage Paper no. 24 (rev.), 144 pp.
Doorenbos, J. And Kassam, A.H., (1979). Yield Response to Water, FAO Irrigation and Drainage Paper, No, 33, Rome, s 193.
Erdem, T., (2000). Tekirdağ Koşullarında Ayçiçeğinin (Helianthus annuus L.) Su-Verim İlişkileri, Doktora tezi, Namık Kemal Üni., Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
Erdem, T., Delibaş, A.H., Orta, H., (2001). Water-Use Characteristics of Sunflower (Helianthus annuus L.) Under Deficit Irrigation. Pak. J. Biol. Sci., 4(7):766-769.
Göksoy, A.T., Demir; A.O., Turan, Z.M. And Dağüstü, N., (2004). Response of Sunflower (Helianthus annuus L.) to Full and Limited Irrigation at Different Growth Stages, Agric. Water Management, 87: 167- 178.
Güngör, Y., Erözel, Z., Yıldırım, O., (1996). Sulama. Ankara Üni. Ziraat Fak. Yayınları No: 1443. Ders Kitabı:424, 295s, Ankara.
Flagella, Z., Rotunno, T., Tarantino, E., Caterina, R., Caro, A., Di Caterina, R., Di Caterina, A. And De-Caro, A., (2002). Changes in Seed Yield and Oil Fatty Acid Composition of High Oleic Sunflower (Helianthus Annuus L.) Hybrids in Relation to the Sowing Date and the Water Regime, European J. of Argon. 17:3, 221-230.
Karaata, H., (1991). Kırklareli Koşullarında Ayçiçeği Bitkisinin Su-Üretim Fonksiyonları, Doktora tezi, Köy Hiz. Genel Müd., Atatürk Araş. Enst. Müd. Yay., No: 28, Kırklareli, 92 s.
Korukçu, A., Yıldırım, O. (1981). Yağmurlama Sistemlerinin Projelenmesi. Topraksu Genel Müd. Yay. Ankara.
Sezen, M., Yazar, A., Arıoğlu, H., Şengül, H., Konuşkan, D., Eker, S., Çolak, Y.B., Günaçtı, H., Atağ, G. Ve Kuşvuran, K., (2013). Akdeniz İklim Koşullarında Damla Yöntemiyle Uygulanan Geleneksel ve Kısmi Kök Kuruluğu (PRD) Kısıntılı Sulama Stratejilerinin Ayçiçeği Verimi Ve Yağ Kalitesine Etkilerinin Belirlenmesi, TAGEM, Tarsus/Mersin.