Rasim UNAN, Serkan YILMAZ, Melih ENGİNSU

Karadeniz Bölgesi Çeltik (Oryza sativa L.) Islah Araştırmaları

Çeltikte verim artışındaki en önemli faktörlerden birisi yapılan ıslah çalışmalarıdır. Uzun yıllardır devlet eliyle yapılan çalışmalarda birçok araştırma kuruluşu yer almış zaman içinde çalışan enstitüler ıslah programlarını kapatmış ve son yıllarda sadece Trakya ve Karadeniz Bölgesi Çeltik Islah projeleri devam etmektedir. Bu makalede 2007-2008 yıllarında melezleme ile elde edilen, 2009-2014 yıllarında seleksiyon yapılan ve 2015-2017 yılları arasında verim denemelerinde ayrıntılı olarak incelenen hatlar konu alınmıştır. 2015 yılında yürütülen ön verim denemesi, 2016 yılında yürütülen verim denemesi ve 2017 yılında üç lokasyonda (Samsun, Bafra ve Çarşamba) yürütülen bölge verim denemeleri değerlendirilmiştir. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuş ve her yıl 14-25 çeşit/hat karşılaştırılmış, verim-verim unsurları ile bazı kalite parametreleri incelenmiştir. Çalışma sonucunda verim ve kalite yönünden öne çıkan yüksek verimli ve yüksek randımanlı yeni bir çeşit olarak TERMEİNCİSİ geliştirilmiştir. 85 cm bitki boyuna sahip çeşit dik yapılı bir görünüme sahiptir. 80 günde çiçek açan çeşit 130 günde oluma gelmektedir. Yanıklık hastalığına orta derecede toleranslı olan çeşidin taneleri ise pazar kalitesi yüksek olan camsı tane yapısındadır. Çeşit 800-1000 kg/da verim potansiyeline sahiptir. Diğer yüksek verimli çeşitlerle mukayese edildiğinde yüksek randıman özelliği nedeniyle ön plana çıkmaktadır ve farklı lokasyonlarda % 65 randımana sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Çeltik, ıslah, melez, Termeincisi

Rice (Oryza sativa L.) Breeding Research In Blacksea Region

One of the most important factors in rice grain yield increase is breeding studies. Many non-profit research organizations (RO) have been involved in the studies carried out by the government for many years, however, The RO have closed their breeding programs in over time. Finaly, only two RO , which are Thrace and Blacksea Region Rice Breeding projects are continued. This article focuses on the lines examined in detail which is crossed in 2007-2008, selected of F materials between 2009 and 2014, evaluated in yield experiment between 2015-2017. The experiments were evaluated which preliminary yield experiment conducted in 2015, the yield experiment conducted in 2016 and the regional advanced yield experiments conducted in three locations in 2017 (Samsun, Bafra and Çarşamba). Experiments were established with randomized block design with three replications. Grain yield and some yield components and quality parameters were evaluated on 14-25 lines/varieties each year. As a result of this study, TERMEINCISI variety has been developed which have high grain yield, quality and milling yield. The variety has an upright panicle appearance with a plant height of 85 cm. It has agronomic features that heading in 80 days and maturity in130 days. The variety has a moderate tolerant to rice blast. The variety has a yield potential of 800-1000 kg / da. Compared to other high yielding varieties, it stands out because of its high milling yield. The variety milled kernel appearance is transparent and milling yield is 65% in all experiment location.

Keywords:

Breeding, crossing, rice, termeincisi,

PDF

___

Clement G, Seguy JL (1994). Le comportement du riz al'usinage. Agriculture at development, 3: 38-46.
Diler, G. 2019. Bazı çeltik eşitlerinin farklı çevre koşullarındakki performanslarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Namık Kemal Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü.
FAO, 2017. FAOSTAT. http://www.fao.org/52ae0625-9ea-4c41-94ea-a8bde0d7a540 Erişim tarihi 15.11.2019
IRRI, 2014. Standart evaluation sysytem for rice (SES). 5th Eition, Los Banos, International Rice Research Institute. Philippines.
Khalifa, A.A.B.A. 2010. Response of some rice varieties to irrigation withholding under different sowing dates. Agric. Biol. J. N. Am., 1(1): 56-64
Sezer, İ., Köycü, C. 1999. Kızılırmak Vadisinde Yetiştirilebilecek Çeltik Çeşit ve Hatlarının (Oryza sativa L.) Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-18 Kasım 1999, Adana. 1: 293-298.
Sezer, İ., Ünan, R., Şahin, M., Way, M.O. 2016. The effect of trinexapac-ethyl and seeding rate on rice milling yields. Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 40: 53-61 doi: 10.3906/tar-1406-143.
Sürek, H. 2002. Çeltik Tarımı Kitabı. Hasad Yayıncılık. ISBN 975-8377-17-5. İstanbul
Sürek, H., Kara, A., Ünan, R., Kaya, R. 2015. Yabancı Ot İlaçlarına Dayanıklı Çeltik Islahı. Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Faaliyet Raporu 2014. Sayfa 72-140
Sürek, H., Kaya, R, Ünan, R., Çakmak, B., Tuna, B. 2017. Trakya Marmara Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları Sonuç Raporu. TTAE Faaliyet raporu. Edirne.
Şavşatlı, Y., Gülümser, A., Sezer, İ. 2008. Samsun Ekolojik Şartlarında Yetiştirilen Çeltik Genotiplerinin Verim Ve Verim Unsurları Bakımından Karşılaştırılması. OMÜ Zir. Fak. Dergisi 23(1): 7-16.
TTSM, 2003. Çeltik tarımsal değerleri ölçme denemeleri teknik talimatı. TTSM. Ankara
TUİK, 2018. Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr Erişim tarihi 15.11.2019
Ünan, R., Sezer, İ., Şahin, M., Mur, L.A.J. 2013. Control of lodging and reduction in plant length in rice (Oryza sativa L.) with the treatment of trinexapac-ethyl and sowing density. Turk J Agric For 37: 257-264.
Ünan, R. 2016. Effect of Sowing Dates and Meteorological Factors On Rice Blast Under The Mediterranian Condiditon. The 7th International Rice Blast Conferance. Philippines.
Yılmaz, S., Enginsu, M., Unan, R. 2018. Karadeniz Bölgesi Çeltik Islah Araştırmaları Projesi. Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Faaliyet Raporu.
Zhu, L., Shah, F., Nie, L., Cui, K., Shah, T., Wu, W., Chen, Y., Chen, C., Wang, K., Wang, Q., Lian, Y., Huang, J. 2013. Efficacy of sowing date adjustment as a management strategy to cope with rice (Oryza sativa L.) seed quality deterioration due to elevated temperature. Australian journal of crop sciece AJCS 7(5):543-549.