Murat OLGUN, NAZİFE GÖZDE AYTER, İmren KUTLU, ZEKİYE BUDAK BAŞÇİFTÇİ

Farklı gamma ısını dozlarının ekmeklik buğdayda fide gelisimi üzerine etkisi

Bu arastırmada iki ekmeklik bugday çesidinin tohumlarına uygulanan yedi farklı gamma dozlarının M1 bitkilerinde çıkıs oranı (%), fide boyu (cm), kök uzunlugu (cm) ve fide kuru agırlıgı (gr) üzerine etkileri arastırılmıstır. Bugdayda çıkıs oranı, fide boyu, kök uzunlugu ve fide kuru agırlıgı üzerine etkisine artan gamma ısınlarının bitki gelisimini negatif olarak etkiledigi ve bitki gelisimindeki bu düsüslerin artan doz uygulamasına paralel olarak lineer bir sekilde meydana geldigi belirlenmistir. Diger taraftan fide boyu ve kök uzunlugunda 250 Gy ısın uygulaması Kirik çesidinde %50den fazla bir azalıs (ED50) meydana getirirken, Sönmez çesidinde etkili dozun (ED50) 200 Gy oldugu tespit edilmistir. Bu sonuçlara göre; ED50 açısından optimum doz uygulanarak etkin bir varyasyon olusturulabilecegi söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

gama ışıması, çıkış gücü, fide büyümesi, uyarılmış mutasyon, kökler, filiz, buğday, Triticum, Triticum aestivum

The effects of different gamma-ray doses on seedling growth of bread wheats

In this study, the effects of seven gamma dozes on emergence rate (%), seedling height (cm), root length (cm) and seedling dry weight (gr) in seeds of two bread wheat cultivars were investigated. It was determined that emergence rate, shoot length, root length and seedling dry weight were affected negatively from increasing gamma rays and decreases in characters versus increasing gamma rays were determined as linear. On the other hand, optimum doses for ED50 was found as 250 Gy for Kirik cultivars and 200 Gy for Sönmez cultivars. Powerful variations in breeding programs could be made by applying optimum dose of gamma rays creating ED50.

Keywords:

gamma radiation, emergence, seedling growth, induced mutations, roots, shoots, wheat, Triticum, Triticum aestivum,

PDF

___

Akbay, G. 1988. Farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) Dozlarının Uygulandıgı Tokak 157/57 (Hordeum vulgare L.) ki Sıralı Arpa Çesidi Tohumlarının Farklı Ortam Ve Farklı Sürelerle Bekletilmesinin M1 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerindeki Etkileri. A.Ü.Z F. Yayınları:1070, Bilimsel Arastırma ve ncelemeler: 573.

Akbay, G. ve Ünver, S. 1986. Tokak 157/37 (Hordeum vulgare L.) ki sıralı Arpa Çesidine Uygulanan Farklı EMS (Ethyl Methane Sulpohonate) Dozlarının M1 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerindeki Etkileri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yıllıgı, 36:83-94.

Anonim, 1977. Technical Reports Series, 119. Manual on Mutation Breeding Joint FAO/IAEA Division of A.E. Vienna, 41-52.

Anonim, 2000. FAO Production Year Book, Volume 54.

Atak, M., Kaya, M. D. ve Çiftçi, C. Y. 2006. Bazı Tritikale Çesitlerine Uygulanan Farklı Gama Dozlarının Fide Gelisimi Üzerine Etkileri,. Ankara Üniv. Tarım Bilimleri Dergisi, 12(3) 233-238.

Baser, ., Korkut, K.Z. ve Bilgin, O. 2005. Mutagen Uygulamasının Makarnalık Bugdaylarda (T. durum Thell.) M1 Generasyonundaki Varyasyona Etkisi. Tekirdag Üniv. Tekirdag Journal of Tekirdag Agriculture Faculty, 66-72.

Bella, F., Bella, R., Biagi, P.F., Delia Monica, G., Ermini, A. and Sgrigna, V. 1987. Tilt Measurements and Seismicity in Central Italy Over a Period of Approximately Three Years. Tectonophysics 139, 333-338.

Bozzini A., Bagnara, D., Mosconi, C., Rossi, L. and Scarascia-Mugnozza, G. T. 1973. Trends and Results of Durum Wheat Mutation Breeding at Casaccia. Proc. of The Symp. on Genetics and Breeding Durum Wheat, Univ. Di Bari, 14-18 Maggio, 339- 347.

Cheema, A. And Atta B.M. 2003. Radfiosensitivity Studies in Basmati Rice. Nuclear lnstitue for Apriculture and Biology. Pak. J. Bot 35, 2:197 207p.

Çiftçi, C.Y., Akbay, G. ve Ünver, S. 1988. Kunduru-1149 (Triticum durum L.) Makarnalık Bugday Çesidine Uygulanan Farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) Dozlarının M1 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerine Etkileri-I, Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllıgı 39(1-2):337-342.

Eser, L., Sahin, C. ve Kemal, L. 1990. Çesitli gamma ısın dozlarının Pull-11 mercimek çesidi üzerine etkisi. Turkish Journal of Botany, 12, s. 235- 241.

Gaul, H. 1959. Determination of the Suitable Radiation Dose in Mutation Experiment. Manual on Breeding. IAEA 119: 42.

Gopal-Ayenger, A.R., Rao, N.S., Bhatt, B.Y., Mistry, K.B., Joshua, D.C. and Thakare, R.G. 1972. Studies on the Effect of Neutron rradiation on Seeds. Neutron Irradiation of Seeds III. Technical Reports Series. No:141, IAEA, 1-12.

Johnson, L. V. 1986. Wheat Germ Agglutinin Induces Compaction And Cavitation-Like Events n Two-Cell Mouse Embryos, Dev. Biol., 133,1-9.

Kınacı, E. ve Kınacı G. 2006. Orta Anadoluda Kıslık Tahıl Tarımı. T.C. Eskisehir Osmangazi Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Eskisehir Ziraat Odası Baskanlıgı Yayını, Eskisehir.

Koç, M. ve Genç, . 1988. Tahıllarda Ürün Olusumunun Morfolojik ve Fizyolojik Esasları. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No:8, Adana.

Kün, E. 1985. Sıcak klim Tahılları. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 953, Ders Kitabı No: 275, Ankara.

Mikaelsen, K. and Brunner, H. 1968. Effect of Fast Neutrons and Gamma Radiation on Seedling and Root Growth of Barley Varieties. Neutron Irradiation of Seeds II.Technical Report Series. No 92, IAEA, 79-82.

Peskircioglu, H. 1995. Arpa (Hordeum vulgare L.)ya Uygulanan EMS (Ethyl Methane Sulphonate) ve Gamma Isınlarının M1 ve M2 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerine Etkileri. Doktora Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 93 sayfa, Ankara.

Poehlman, J.M. 1987. Breeding Field Crops. 3rd Edn., Van Nostraud Reinhold, New York.

Poehlman L. and Sleeper, J. 1995. The Effect of Rht Genes on Grain Protin Durum Wheat. Crop Science, 23 3 789- 886.

Reddy, V.R.K. and Suganthi, C.P. 1993. Effect of Different Ploidy Levels on Chlorophyll Mutations Frequency in Some Cereals. Advances in Plant Sciences, 6:1, 178-191.

Sakin, M.A., Yıldırım, A. ve Gökmen, S. 2004. Makarnalık Bugday Mutantlarının M4 ve M5 Kusaklarında Verim ve Verim Ögelerinin ncelenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (1):96-103.

Sakin, M.A. ve Sencar, Ö. 1996. Makarnalık Bugdayda (Triticum durum L.) Farklı Gamma Isını Dozlarının M1 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerine Etkileri. IV. Ulusal Nükleer Tarım ve Hayvancılık Kongresi, 25-27 Eylül, 1996, Bursa, 109-112.

Stefanov, T., Friedt, W. and Gaul, H. 1975. Mutagen Behandlung Von Wintergerstensorten mit Aethylmethansulfonat und Rontgenstrahlen. Z. für Pflanzuchtung, 75:80-84.

Sehrali, S. ve Özgen M., 1988. Bitki Islahı. Ankara Üniversitesi Ziraat Fak. Yay. 1059, Ankara.

Senay, A., Akbay, G., Çiftçi, C.Y. ve Ünver, S. 1995. Tokak 157/37 Arpa Çesidine Farklı Doz, Süre ve Sıcaklıkta Uygulanan EMS (Ethyl Methane Sulphonate)'ın M1 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerine Etkisi. Anadolu, Journal of AARI, 5(1), 9-19.

Yürür, N. 1993. Tarla Tarımı. Uludag Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ders Notları No:56, Bursa.