Selim ERASLAN, Ali İMAMOĞLU, Adem ÇOŞKUN, Fikret SAYGIN, Orhan DENGİZ

İnebolu Havzası Topraklarının Erozyon Duyarlılık Durumları ve Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsü ile Olan İlişkisinin Belirlenmesi

Toprak ve su kaynaklarımızı tehdit eden doğal ve yapay birçok unsur bulunmaktadır. Özellikle yanlış arazi yönetimi ve kullanımlarından kaynaklanan bu tehditlerin en önemlilerinden bir tanesi de toprak erozyonudur. Erozyon risk durumlarının belirlenmesine yönelik toprak duyarlılık indekslerinin kullanılması, özelikle erozyon araştırmalarında önemli yer teşkil etmektedirler. Toprağın erozyona duyarlılığı, yağış veya yüzey akışla toprağın parçalanmaya direncidir. Bu çalışmanın amacı, İnebolu Havzası topraklarında toprakların erodibilite (K) faktörü ve dispersiyon oranları belirlenerek, arazi örtüsü/arazi kullanımı ile arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Bu çalışmada, İnebolu havzasında dağılım gösteren toprakların erozyona karşı gösterdiği direncin, bazı erozyona duyarlılık indeksleri kullanılarak, arazi kullanım durumuna bağlı değişimleri karşılaştırılmıştır. İnebolu Havzası Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümünde, Kastamonu ili sınırları içerisinde yer alır. Havzanın alanı yaklaşık 114 km2 olarak ölçülmüş ve 6 alt havzadan oluşmaktadır. Araştırma sahasının ortalama deniz seviyesinden olan yüksekliği 621 m, en yüksek noktası 1360 m yükseltiye sahiptir. İnebolu Havzası arazi örtüsünün/arazi kullanımı belirlenmesinde 2013 yılına ait Spot uydu görüntüsü ve meşçere haritası kullanılmıştır. Havzada farklı arazi örtüsü/arazi kullanımları göz önünde bulundurularak random sistemde toprak örneklemesi yapılmıştır. Belirlenen noktalarından üç farklı derinlikte (0-10, 10-20, 20-30 cm) toplam 690 adet toprak örnekleri alınmıştır. Analiz sonuçlarına göre havzanın erodibilte değerleri ortalama olarak 0.07 ile 0.093 t ha-1.MJ.mm-1 arasında değişmekte olup, derinlik artışına bağlı olarak K değeri azalmaktadır. Toprakların her üç derinlikteki dispersiyon oranları ise ortalama olarak 20.21 ile 22.28 arasında değişmekte olup, arazi örtüsü/arazi kullanımı arasında istatistiksel olarak önemli olmadığı belirlenmiştir (p>0.05).

Anahtar Kelimeler:

Arazi kullanımı/arazi örtüsü, İnebolu Havzası, Toprak aşınabilirliği

Determination of Relationship Between Situation of Soil Erosion Sensitivity and Land Use/Land Cover in Inebolu Basin Soils

Soil and water resources are under several threats stemming from artificial and natural factors in fragile ecosystem. One of these threats is soil erosion due to misuse or inappropriate land use planning. In order to determine erosion risk cases using soil erodibility indexes, they occupy important place particularly for erosion researches. Soil erodibility is the resistance of soil to detach by rainfall impact or surface flow force. The main aim of this research is determination of relationship between situation of soil erosion sensitivity and land use/land cover in İnebolu Basin soils. In this study, it was determined dispersion ratio and resistance case of different soils found in İnebolu Basin to erosion using some soil erodibilities index and to compare their variability each other based on land use and land cover. This research was performed in İnebolu Basin located in Kastamonu province belonging to west part of Black Sea Region of Turkey. The study area is about 114 km2 and consists of 6 micro sub basins. Elevation of the study area locates between 0 m and 1360 m from sea level. In order to generate land use and land cover, satellite image dated 2013 and forest inventory map were used. Total 690 soil samples were collected from different depths (0-10, 10-20, 20-30 cm) by taking into consideration of land use/land cover pattern and topographic features. According to analysis results, erodibility mean values of the Basin varied between 0.07 and 0.093 t ha-1.MJ.mm-1 and K values are decreasing along with increasing soil depth. Dispersion ratio for each depth as mean values are changing between 20.21 and 22.28 on the other hand it was not found any statistical significance between dispersion ratio and land use/land cover (p>0.05).

Keywords:

Land use/land cover, Inebolu Basin, Soil erodibility,

PDF

___

Antal J (1994). Erosion Factors. In: Soil Conservation and Silviculture (eds. Dvorak J, Novak L), Elseiver, Amsterdam, 39-77.
Balcı N, Özyuvacı N (1974). Türkiye’nin iki farklı bölgesinde yer alan topraklarda erozyon eğiliminin ana materyal, bakı, arazi kullanma şekli ve örnekleme derinliğine bağlı olarak değişimi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 2: 79-107.
Başkan O, Dengiz O (2008). Comparison of traditional and geostatistical methods to estimate soil erodibility factor. Arid Land Research and Management, 22: 29-45.
Cebel H, Akgül S, Doğan O, Elbaşı F (2013). Türkiye büyük toprak gruplarının erozyona duyarlılık “K” faktörleri. Toprak Su Dergisi. 2(1): 30-45.
Değerliyurt M (2013). Antakya şehri ve yakın çevresinde meydana gelen erozyonun coğrafi dağılışı ve analizi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8(8): 1745-1764.
Dengiz O, İmamoğlu A, Saygın F, Göl C, Ediş S ve Doğan A (2014). İnebolu Havzası’nın ICONA Erozyon Risk Modeli ile Toprak Erozyon Risk Değerlendirmesi. Anadolu Tarım Bil. Der., 29(2):136-142.
Erpul G, Deviren-Saygin S (2012). Ülkemizdeki toprak erozyonu sorunu üzerine: ne yapmalı. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 1(1): 26-32.
Fernández Martin L and Nunez Martinez M (2011). An empirical approach to estimate soil erosion risk in Spain. Science of the Total Environment 409: 3114-3123.
Gee G W, J W Bauder (1986). Particle-size analysis, pp. 383-409, in A. Klute, ed., Methods of Soil Analysis, Part I, 2nd ed. American Society of Agronomy, Madison, WI.
Jackson ML (1958). Soil Chemical Analysis. Prentice Hall Inc., Englewood Cliffs, NJ.
Kanar E, Dengiz O (2015). Madendere Havzası Topraklarında Arazi Kullanım/Arazi Örtüsü ile Bazı Erozyon Duyarlılık İndeksleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 2: 15.27.
Karagöktaş D, Yakupoğlu T ( 2014). Erozyon araştırma sahasına dönüştürülmesi planlanan bir alanda aşınabilirlik ve toprak özellikleri arasındaki ilişkiler. Toprak Bilimi ve Bitki Bes. Derg. 2(1): 6-12.
Klute A ve C Dirksen (1986). Hydraulic conductivity and diffusivity, pp. 687-732, in A. Klute, ed., Methods of Soil Analysis, Part I, 2nd ed. American Society of Agronomy, Madison, WI.
Lal R (1988). Soil erosion research methods. Soil and Water Conservation Society, Netherland.
Middleton HE (1930). Properties of soils which influence erosion. USDA Technical Bulletin 178: 1-16.
Sönmez K (1980). Atatürk Üniversitesi Elazığ Çiftliğinde Toprakların Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Agregasyon Üzerine Tesirleri ile İlgili Araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Yayınları, No: 531, Erzurum.
Sönmez K (1982). Van Yöresi Topraklarında Fosforik Asit Triple Süperfosfat ve Ahır Gübresinin Agregasyon Agregat Stabilitesi ve Kırılma Değeri Üzerine Etkileri. Profesörlük takdim tezi (basılmamış), Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Erzurum.
Uçgun K (2007). Eğirdir-Boğazova Topraklarının Bazı Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Wallis JR, Stewan L (1961). Erodibility of some california Midlands soils related to their cations exchange capacity. J. Geop. Res., 66: 1225-1230.
Wischmeier WH and Smith DD (1978). Predicting rainfall erosion losses: A guide to conservation planning. Agricultural Handbook 537. Science and Education Administration. US Dep. of Agriculture, Washington, DC,USA. p. 58.