Vanlı Dîvân Şâiri Saʿdî Abdülbâkî ve Şiirleri

18. yüzyıl divan şairlerinden olan Saʿdî Abdülbâkî Efendi, Van’da dünyaya gelmiştir. Vanlı meşhur şair Dürrî-i Yek-çeşm Efendi ve Feyzî mahlası ile şiirler yazan Salih Efendi’nin biraderidir. Şair bir aileden gelen Saʿdî Efendi, iyi bir eğitim görmüştür. Hayatının belirli bir döneminde, devletin ileri gelenleri ile iyi ilişkiler kurmuştur. Başta Sultan III. Ahmed olmak üzere birçok vezir, sadrazam ve devlet adamına methiyeler yazmış, onların düğün, doğum, terfi gibi olaylarına tarihler düşmüştür. Saʿdî Abdülbâkî, I. Mahmud’un emriyle İdris-i Bitlisî’nin sekiz bin beyitlik Farsça Heşt Behişt adlı eserini Türkçeye tercüme etmiştir. Ayrıca şairin Farsça ve Türkçe manzumeler kaleme aldığı bilinmektedir. Şair hakkında bilgi veren kaynaklar ondan övgü ile bahsetmekte, nazik sözlü ve çeşitli ilimlere vâkıf bir kişi olduğunu belirtmektedir. Şairin tezkirelerde yer alan birkaç şiirinin dışında, bir divan veya divançesi olup olmadığı bilinmemekteydi. Şairin şiirleri kardeşi Dürrî-i Efendi’nin şiirlerinin de yer aldığı mecmuada dağınık ve çoğunlukla derkenarlarda bulunmaktadır. Bu çalışmada, bugüne kadar biyografisi ve şiirleri hakkında etraflı bir çalışma yapılmamış olan Saʿdî Efendi’nin hayatı ve edebi kişiliği hakkında bilgi verilmiş ve şaire ait daha önce yayımlanmamış olan yirmi sekiz manzume çeviriyazıya aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Saʿdî Efendi, dürri, müşterek gazel, Van, Heşt Behişt

Sadi Abdülbâkî Efendi, one of the 18th-century divan poets, was born in Van. He is the brother of the famous poet Durrî-i Yek-Cheshm Efendi from Van and Salih Efendi, who wrote poems with the pseudonym Feyzî. Coming from a poet family, Sadi Efendi received a good education. He established good relations with the notables of the state at a certain period of his life. First of all, including Sultan III. Ahmed, he wrote praises to many viziers, grand viziers and statesmen, and dates were dropped for events such as their weddings, births and promotions. Sadî Abdülbâkî translated Idris-i Bitlisî’s eight thousand couplets Persian Hesht Behisht into Turkish upon the order of Mahmud I. It is also known that the poet wrote Persian and Turkish poems. Sources that give information about the poet mention him with praise, stating that he is a polite, verbal, and knowledgeable person. It is not known whether the poet had a divan or a divan, except for a few of his poems in tezkires. The poet's poems are scattered in the majmua of his brother, Dürrî-i Yek-Cheshm Efendi, and are mostly found in alleys. In this study, information about the life and literary personality of Sadî Efendi, whose biography and poems have not been studied in detail until today, was given and twenty-eight poems of the poet, which were not published before, were translated into translation.

PDF

___

Abdulkadiroğlu, A. (1993). Van Meşhurları-içinde-Van Kütüğü. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yay.
Abdulkadiroğlu, A. (1999). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş‘âr. Ankara: AKM Yay.
Akbayar, N. (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî). C. 3. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yay.
Arslan, M. (1999). Türk edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri). Ankara: AKM Yayınları.
Aydın, M. (2016). Kaptan-ı Derya Canım Hoca Mehmed Paşa. Bilig, 77, 27-53.
Babinger, F. (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Üçok, C. (Çev.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Banarlı, N. S. (1948). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. C. II, Ankara: Meb Yay.
Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Divanı. İstanbul: MEB
Bursalı M. T. (1915). Osmanlı Müellifleri. Yavuz, A. F. Ve Özen, İ. (Sad). İstanbul: Meral Yayınları.
Çapan, P. (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, (Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eşâr) İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.
Demir, R. (2016). Osmanlı Şiirinde Acem Simgesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Orta Doğu Özel Sayısı, 43-62.
Dürri Ahmed Efendi, Dürrî Divanı, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü 3409/1, vr. 3b -73a
Erdem, S. (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurâfâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yayınları.
Erken, A. (2017). XIII. Yüzyıl Osmanlı Şam Valilerinin Emirü’l-Hacc Olarak Hizmetleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar
Gedik, N. (2018) Tarih Düşürme Geleneğinin İzinde Üsküdar’ın Kaybolmuş Yapıları, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu X, Bildiriler II. İstanbul: 245-319.
İnce, A. (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yayınları.
Karataş, M., Kaya, S. ve Baş,Y. (2008). İdris-i Bitlisi Heşt Behişt. Ankara: Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayınları (BETAV).
Kılıç, O. (2012). “Van”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 42, s.505-510. İstanbul.
Odabaşı, M. (2009). Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhteva 1. Cilt S.234-467, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Cumhuriyet Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
Özcan, A. (2010). “Şehit Ali Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.38, 433-434.
Özgül, M. K. (2006). Divan Yolu’ndan Pera’ya Selametle Modern Türk Şiirine Doğru. Ankara: Hece Yayınları.
Öztürk, M. (2016). Klasik Türk Şiirinde Merkez ve Taşra. Ankara: Kadim Yayınları.
Serdar, M. T. (2016). İdris-i Bitlisî ve Heşt Behişt Eseri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (2), 493-514.
Yakıt, İ. (2010). Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Yayınları.