Tür Kuramı Bağlamında Yeraltı Edebiyatına Bir Bakış

Edebi türler; belirli sabit formların, içeriklerin ve üslupların donuk bir biçimde yer aldığı statik kalıplar değillerdir. Neredeyse her yeni metinle farklılaşır, değişir ve gelişirler. Hatta bir türdeki herhangi bir metin, nadiren türün karakteristik özelliklerinin tümüne sahiptir. Bu durum Yeraltı edebiyatı için de geçerlidir. Nitekim içinde yaşadığımız çağın başat edebiyat eğilimlerinden / akımlarından / türlerinden biri haline gelen Yeraltı edebiyatının kökleri insanlığın ilk edebi üretimlerine dayanmaktadır. Mitolojik, dini ve geleneksel anlatılarda arkaik örneklerine rastladığımız Yeraltı edebiyatı; süreç içerisinde pikaresk, gotik, kara edebiyat, marjinal edebiyat, kanon dışı edebiyat, anarşist edebiyat, transgresif edebiyat gibi adlarla nitelenir. Hemen hepsi birbiriyle ilintili olan bu türler, birtakım içerik ve biçim farklılıkları taşımakla birlikte kanonik edebiyata karşı muhalif bir anlatı formu olma n o k t a sı n d a b irl e şir. Gü n ümü z d e is e postmodern, küresel, polisiye, distopya, politik, psikolojik, siberpunk ve erotik edebiyat gibi türlerle/eğilimlerle ilişkilenerek yeni bir boyut kazanır. Tüm bunlar Yeraltı edebiyatı bağlamında sürdürülen tartışmaları daha da girift bir hale getirir. İşte bu makalede, Yeraltı edebiyatının bir tür olarak ortaya çıkışı, tarihî gelişim süreci ve günümüzdeki panoraması tür kuramı bağlamında tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Yeraltı edebiyatı, yeraltı edebiyatının tarihî gelişimi, edebi türler, edebiyat akımları

Literary genres are not static patterns in which certain fixed forms, contents, and styles are dull. They differ, change and evolve with almost every new text. Any text belonging to a genre rarely has all of the characteristic features of the genre. This also applies to underground literature. As a matter of fact, avant-garde examples of underground literature, which has become one of the dominant literary trends/currents/genres of the age in which we live, are based on the first literary productions of humanity. Underground literature, which we find archaic examples in mythological, religious and traditional narratives, is characterized by names such as picaresque, gothic, marginal literature, non-canon literature, anarchist literature, transgressive literature. These interrelated genres have a common point of being a narrative form opposing canonical literature, although they have some differences in content and form. Underground literature has recently gained a new dimension by associating with genres/trends such as postmodern, global, police, dystopian, political, psychological, cyberpunk and erotic literature. All these facts further complicate underground literature, a very controversial genre. In this article, the emergence of underground literature as a genre, its historical development process and its current panorama will be discussed in the context of genre theory.

PDF

___

Akarsu, H.T. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?, Varlık, 1169, 17-18.
Bataille, G. (2011). Annem. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bolat, T. (2013). Türk Edebiyatında Yeraltı Romanı Üzerinde Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Demir, F., Kuş, Y. (2016). Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Tartışmaları: Kavram, Ölçüt, Tarihçe. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/20, 119-140.
Demir, F. (2018). Türkiye’de Yeraltı Romanının Avangart Eseri: Mehmet Rauf’tan Bir Zambağın Hikâyesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 67, 109-121.
Easthope, A. (2019). Edebiyatın Dönüşümü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ernst, T. (2013). Literatur und Subversion. Politisches Schreiben in der Gegenwart. Bielefeld: Transcript Verlag.
Güldallı, T. (03.09.2015). “Türkiye’de Punk Olmak,”. www.turkiyedepunktarihi.com. Erişim: 10.09.2020.
Kahraman, H.B. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?, Varlık, 1169, 8-13.
Kıran, Z., Eziler Kıran, A. (2010). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayınları.
Meriç, C. (1998). Kırk Ambar Rümuz-ül Edeb. İstanbul: İletişim Yayınları.
Moretti, F. (2018). Mucizevi Göstergeler. İstanbul: Metis Yayınları.
Önalp, E., Aydonat, A. (2019). Tormesli Lazarillo. İstanbul: Can Yayınları.
Öktem, A. (2005). Dosya: Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı Var Mı?. Varlık, 1169, 3-7.
Öktem, A. (2013). Dünyada ve Türkiye’de Yeraltı Edebiyatı ve Türün Temel Özellikleri. Kum, 71, 4-7.
Özata Dirlikyapan, Jale. (Ed.) (2018). Edebiyatta, Sinemada, Televizyonda Tür Kuramı Temel Metinler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Soukhanov, A.H. (1996). Word Watch. The Atlantic Monthly. 278/6, 128.http://www.theatlantic.com/magazine/archive/1996/12/wo rd-watch/376751. Erişim: 08.11.2020
Şahiner, S. (2007). Yeraltı Edebiyatı. Karakalem. 1, 38-44.
Türkeş, A.Ö. (2013). A. Ömer Türkeş ve Serap Telöz söyleşti, (Söyleşi: Serap Telöz). Kum, 71, 32-48.
Yula, Ö. (1995). Underground’u Tanımlama Denemesi (Sözcük’ten Yazın’a). Birikim, 74, 66-70.