SARF İLMİNİN TARİHİ VE KAVRAMLARI ÜZERİNE

Bu araştırma, erken dönem itibariyle sarf ilminin tarihine ışık tutmakta�-dır. Bu ilmin nahiv ilmiyle bağlantılı bir şekilde ortaya çıktığını ve her iki ilminArapça ilmini ( علم العربية ) teşkil ettiğine yönelik deliller sunar. Özellikle de sarfilmi ile ilgili konuların bazen nahiv konularıyla birlikte, bazen de bu konulardantamamıyla müstakil bir şekilde ele alındığını gösteren sarfi (morfolojik)teliflerimetodsal yönden kategorize eder.Araştırma, sarf ilmine dair tüm konuları içeren bazı nahiv kitaplarınınyanı sıra nahiv konularıyla beraber bazen de sarf konularını içeren -ki gramercilerinçoğunun tercihi bu yöndedir-bir takım kitapların kaleme alındığına değinmekteve gramercilerin önem atfetmeyip nahiv konularından görmedikleri bazı sarf meselelerineise değinmemektedir.Öte yandan araştırma, sarf ilmine dair en erken çalışmaların Ebü’l-Esveded-Dü’elî’nin (ö. 69/688) arkadaşlarından olan ve birinci tabakada yer alangramerciler tarafından yapıldığını ve hâlâ da sarf ilmiyle ilgili kullanılmakta olankavramların yine söz konusu tabaka tarafından belirlendiğini vurgulamaktadır.Sarf ilminin oluşturulmasında Muaz el-Herrâ’nın (ö. 187/803) herhangi bir etkisininolmadığını ve böyle bir ihtimalin çok uzak olduğunun altını da çizmektedir.Ayrıca araştırma, yaygın bir şekilde kullanılan kavramlarla birlikte tedavüldenkalkmış, bilinmeyen ya da değişikliğe uğramış birçok kavramı da ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Arap Grameri, Sarf ilmi, Sarf ilminin tarihi, Sarf ilminde kullanılan kavramlar

PDF

___

el-Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr. (1948). el-Beyân ve’t-Tebyîn, (Tahk, Abdüsselâm Muhammed Harun), Kahire. el-Esterebâdî, er-Radî. (1975). Şerhu’ş-Şâfiye, (Tahk, Muhammed Nur el-Huseyn-Muhammed ez-Zefzâf-Muhammed Muhyiddîn Abdülhamit), Bağdad: el-Mecma‘u’l-İlmî el-Irâkî. el-Endelüsî, Ebû Hayyân. (1982). el-Mubdi‘ fi’t-Tasrîf, (Tahk, Abdülhamit Seyyid Taleb), Kuveyt: Dâru’l-‘Arûbe, el-Hamevî, Yâkût. (1980). Mu‘cemü’l-Üdebâ, (Tahk, İhsân Abbâs), 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, el-İsfahânî, Ebü’l-Ferec. (ts). el-Eğânî, Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî. İbn ‘Asâkir, Abdülkâdir Bedrân. (1932). Tehzîbü İbni’l-‘Asâkir, Dımaşk. İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn. (1993). es-Sâhibî fî Fıkhi’l-Luga, (Tahk. Ömer Faruk et-Tebbâ‘), Beyrut: Mektebetü’l-Ma‘ârif. İbnü’l-Müeddib. (1987). Dekâikü’t-Tasrîf, (Tahk, Ahmed Nâcî el-Kaysî- Hâtem Salih ed-Dâmin-Hüseyin Tural), Bağdad: el-Macma‘u’l-ilmi el-Irâki, İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec, (1964). Muhammed b. Ebî Yakub, el-Fihrist, Kahire. İbn ‘Usfûr, Ebü’l-Hasan. (1979). el-Mumti‘ fi’t-Tasrîf, (Tahk, Fahrüddîn Kabâve), Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, İbn Cinnî, Ebu’l-Feth. (1954). el-Münsıf, (Tahk, İbrahim Mustafa-Ahmed Emîn), Mısır. İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs. (1977). Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l- A‘yân, (Tahk, İhsân Abbâs), Beyrut. İbnü’l-Kıftî, Cemâlüddîn Ali b. Yusuf. (1986). İnbâhü’r-Ruvât alâ Enbâhi’n- Nuhât, (Tahk, Ebu’l-Fadl İbrahim), Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî ve Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, es-Safedî, Salâhuddîn. b. Halil, b. Aybek. (2000). el-Vâfî bi’l-Vefeyât, (Tahk, Ahmet el-Arnâvût-Turkî Mustafa), Dârû İhyâi’t-Turâsi’l- Arabî, Beyrut. es-Süyûtî, C. (1964). Büğyetü’l-Vu‘ât, (Tahk, Ebu’l-Fazl, İbrahim), Kahire. Sîbeveyhi, Amr, b. Osman. (1982). el-Kitâb, (tahk, Abdüselâm Muhammed Harun), 3. Baskı, Kahire: Mektebetü’l-Hânecî. el-Lüğavî, Ebü’t-Tayyib. (1974). Merâtibu’n-Nahviyyîn, 2. Baskı, Kahire, Dâru’l-Fikri’l-Arabî. el-Mübârek Mâzin. (1981). en-Nahvu’l-Arabî el-İlletu’n-Nahviyye Neş’etuhâ ve Tatavvuruhâ, 3. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Fikr. Nassâr, H. (1956). Mu‘cemu’l-‘Arabî, Mısır. ez-Zeccâcî, Ebü’l-Kâsım. (ts). Mecâlisü’l-Ulemâ, (Tahk, Abdüsselam Muhammed Harun). ez-Zübeydî, Ebû Bekir. (1995). Tabakâtu’n-Nahviyyîn ve’l-Lugaviyyîn, (Tahk. Ebu’l-Fazl İbrahim), Kahire.