Osmanlı Devrinde Mahmudî (Hoşab) Beyliği

Hoşab, Van Gölü'nün güneydoğusunda kurulmuş bir nahiyedir. Cumhuriyet döneminde adı Güzelsu olarak değiştirilmiştir. Van-İran yolu üzerinde yer alması buranın önemini artırmaktadır. Günümüzde idarî bakımdan fazla gelişemeyen bir beldedir. I. Selim (Yavuz) (1512-1520), Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da birliği 1514’teki Çaldıran Savaşı’yla kurmaya çalışmıştır. Fakat bu birlik, oğlu I. Süleyman (Kanuni) (1520-1566)’ın 1548’de gerçekleştirdiği II. İran Seferi’yle sağlanabilmiştir. Bu sırada bazı mahallî beylikler Osmanlı Devleti’ne tâbi olmuştur. Bu beyler, Van ve Diyarbekir eyaletlerine bağlanıp bulundukları yerleri birer sancak merkezi olarak yönetmişlerdir. XVI. yüzyılın ikinci yarısından sonra Osmanlı Devleti’ne tâbi olan Mahmudî Beyliği, Safevîlerle yapılan savaşlarda büyük yararlıklar göstermiştir. XVI. yüzyıla kadar Yezidî olan bu aşiret daha sonra ehl-i sünnet mezhebini kabul ederek Sünnî-Şafiî mezhebini benimsemiştir. 1829 yılında Müküs Beyi Han Mahmud tarafından beyliğin merkezi olan Hoşap Kalesi, bölgedeki bazı beylerin desteğiyle kanlı bir askeri harekât sonucunda ele geçirilmiş ve Mahmudî Beyliği tarih sahnesinden kaldırılmıştır. Böylece, Han Mahmud, bölgenin en güçlü şahsiyetlerinden biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hoşab, Mahmudî Beyliği, Osmanlı, Safevî

Hosab is a sub-district located in the southeast of Lake Van. In the Republican period, it was renamed as Güzelsu. The fact that it is located on the road of Van-Iran increases its importance. Today it is a town that does not develop much in administrative terms. Selim I (Yavuz) (1512-1520) tried to establish the union in Eastern and Southeastern Anatolia with the Çaldıran War in 1514. However, this union was held by his son Süleyman (Kanuni) (1520-1566) in 1548. It was achieved with the Iran Campaign. In the meantime, some local principalities were subject to the Ottoman Empire. These principalities were connected to the provinces of Van and Diyarbekir and managed their places as a sanjak center. Mahmudî Principality, which was subject to the Ottoman Empire after 1548, showed great benefits in the war with the Safavids. This tribe which was Yezidî until the 16th century, later became Sunni- Shafi’i by accepting the sect-al-Sunnah sect. Hoşap Castle, which was the center of the principality by Müküs Bey Han Mahmud in 1829, was captured as a result of a bloody military operation with the support of some lords in the region, and the Mahmudî Principality was removed from the stage of history. Thus, Khan Mahmud became one of the most powerful figures in the region.

PDF

___

Akgündüz. A. (1991). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. 4.Kitap 1.Kısım. İstanbul: OSAV.
Ali Emirî-İ Âmidî. (2012). Âmid Şehrinin Sûret-i Feth ve Teshîri. Aşan, A.(Haz.), e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, (7), 263-264.
Beksaç. A. E. (2008). Safevîler. DİA, 35, 452-455.
Celâl-Zâde Mustafa. (1990). Selim-nâme. Uğur, A. ve Çuhadar, M. (Haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ebu Bekr-İ Tihranî. (2001). Kitab-ı Diyarbekriyye. Öztürk, M.(Çev.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ERZEN, A. (1992). Doğu Anadolu ve Urartular. Ankara: TTK.
ESİN. Z. (2007). Osmanlı Klasik Döneminde Van Gölü Havzasında Yaşanan Ayaklanma ve Eşkıyalık Hareketleri. (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarih Bölümü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Evliyâ Çelebi (2012). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. 4, Kahraman. S. A.- Dağlı. Y.( Haz.). İstanbul: YKY.
Frich.(1334). Kürdler (Tarihî ve İçtimaî Tedkikat). İstanbul.
Göyünç, N. (1997). Van. İA, 13, 198-210.
Hakan, S. (2002). Müküs Kürt Mirleri Tarihi ve HAN MAHMUD. İstanbul: Peri Yayınları.
Hamdullah Mustevfî Kazvinî. (1983). Nüzhetü’l- Kulüb. Londra.
Hrand D. A. (1966). Aktamar Kilisesi. İÜEFTD, 16 (21), 6-10.
İbn-İ Nuh. (2003). Van Tarihi. Tekin. Z.( Haz.), Van: Ahenk Yayınevi.
İdris-Î Bitlisî. Heşt Bihişt. 1, Karataş. M.- Kaya. S.- Baş. Y.( Haz.), Ankara: BETAV.
Kılıç, O. (1997). Van Ulu Camii’nin Tarihi Hakkında. Türk Dünyası Tarih Dergisi, 130, 56-60.
Kılıç, O. (1997). XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Van (1548-1648). Van: Van Belediye Başkanlığı.
Kılıç, O. (2008). Osmanlı Devleti Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu nasıl yönetti?. Tarih Bilinci Dergisi, 3, 20- 32.
Kılıç, O. (2012). Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevâcib Defterleri. OTAM, (31), 94-128.
Kılıç, O. (2012). Van. DİA, 42, 505-510.
Kılıç, O. (2018). Yavuz Sultan Selim, İdris-i Bitlisi ve Kürtler. Bursa.
Kodaman, B. (1986). Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdarî Durumu. Ankara: Birlik Yayınevi.
Kütükoğlu, B. (1993). Osmanlı-İran Siyasî Münasebetleri (1578- 1612). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
Major Frederick Millingen. (1998). Kürtler Arasında Doğal Yaşam. Mestçi. N.(Çev.), İstanbul.
Mustafa Nuri Paşa. (2008). Netâyicü’l-Vukû’ât Kurumlarıyla Osmanlı Tarihi. 1-4, Kurt. Y.( Haz.). Ankara: Halk Kitabevi.
Müneccimbaşı Ahmet Dede. (1990). Müneccimbaşı Tarihi. Erünsal. İ.(Çev.), İstanbul.
Pıtcher. D. E. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası. Tırnakçı. B. (Çev.), İstanbul: YKY.
Sevgen, N. (1960). Hoşab Kalesi. 1, 139- 142.
Süleyman Sabri Paşa. (1937). Van Tarihi ve Kürtler Hakkında Tetebbuat, İstanbul.
Sümer, F. (1984). Karakoyunlular. Ankara: TTK.
Sümer, F. (1990). Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri. Ankara: TTK.
Şemsettin Sâmi. (1316). Mahmudî. Kâmûsu’l-A’lâm. 6, 4230-4231.
Şen. Y. (2018). Osmanlı Arşiv Kayıtlarında Mahmudî Beyliği, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarih Bölümü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Talay, A. (1988). Bizim Eller Van. Ankara: Van Belediye Başkanlığı.
Tekin, R. (2009). İdris-i Bitlisî ve İdrisiyye Medresesi Mevkufatı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (40), 235-242
Tekin, R. (2000). Ahlat Tarihi. İstanbul: OSAV.
Top, M. (1998). Hoşap’taki Mahmudî Beylerine Ait Mimarî Eserler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Turan, O. (1980). Selçuklu Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Turan, Ş. (1961). XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İdarî Taksimatı. Atatürk Üniversitesi 1961 Yıllığı, Erzurum.
Turan, Ş. (1994). Edirne Antlaşması. DİA, 10, 442-443.
Uluçam. A. (1998). Hoşap Kalesi. DİA, 18, 247- 248.
Urfalı Mateos. (1987). Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Hrant D. Andreasyan. (Çev.), Ankara: TTK.
Uzunçarşılı. İ. H. (1988). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara: TTK.
Yinanç, M. H. (1944). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri. Ankara: TTK.
V. Minorsky. (1997). Kürtler. İA, 6, 1103- 1110.
Van vilayet salnâmesi 1315 (1899), Ankara 1995.
Salnâme (T.C. Devleti), 1926-27, Ankara 1927.