İttihad-ı Anasırdan Husumete: 1914 Rum Göçü

II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi ittihad-ı anasır düşüncesini diriltmiş ve unsurlar arasında göreli bir işbirliği havası oluşturmuştu. Ancak kısa bir süre sonra bu işbirliği yerini gerginliğe, ardından çatışmaya bırakmıştı. Giritli milliyetçi Rumların Ada’yı Yunanistan’a ilhak etme girişimleri Müslüman-Türk kesimin tepkisiyle karşılaştı. Yunan vatandaşlarına karşı boykot düzenlendi. Bu boykot ülke geneline yaygınlaştırıldı. Boykotaj Cemiyetleri halkı harekete geçirdi. Boykot sırasında Yunan uyruklu kişiler ile Osmanlı vatandaşı Rumları özdeşleştiren tavırlar sözkonusu oldu. İktisadi harp teması işlendi. Rum Cemaatinin sadakati sorgulandı. Osmanlı Devleti’nin Balkan Savaşları’nda ağır bir yenilgi alması ve bu yenilginin alınmasında Rum Cemaatinin de rolünün de olduğuna inanılması sonucu, Osmanlı vatandaşı Rumlara da boykot düzenlendi. Balkan Savaşlarında uğranılan facia Rum Cemaatinin üzerinde baskı kurulmasına yol açtı. Edebi birçok eserde de “ötekileştirici” dil kullanıldı. Türk milliyetçiliğinin argümanları belirgin hale getirildi. Ege de adaları ve Rumeli’de geniş topraklar kaybeden Osmanlı yönetimi, Alman subaylarının önerisiyle sözkonusu bölgelerin demografik yapısını değiştirmeye karar verdi. Bu makalede 1914’te önce Trakya’da, ardından da Batı Anadolu’da gerçekleşen Rum göçü ele alınacaktır. Rum göçüne yol açan siyasi, toplumsal ve kültürel iklim değerlendirilecektir. Göçün aşamaları ve etkileri ile uluslararası yansımaları makalenin önemli bir boyutunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Rum göçü, Balkan savaşı, Rum boykotu, tercümanlar heyeti, Aydın vilayeti

Declaration of the II. Constitutional Monarchy revived the idea of the union of decrepit and created a relative cooperation between the elements. However, this cooperation soon gave way to tension and then conflict. The attempts of the Cretan nationalist Greeks to annex the island to Greece met with the reaction of the Muslim-Turkish people. A boycott was held against Greek citizens. This boycott was spread throughout the country. Boycott Communities gave a fillip to the public. During the boycott, there were attitudes that identified Greek nationals with Ottoman citizens. Economic warfare was thematised. As a result of the heavy defeat of the Ottoman Empire in the Balkan Wars and the belief that the Greek Community played an important role in this defeat, a boycott was also held against the Greeks who are the Ottoman citizens. The tragedy of the Balkan Wars brought about the pressure on the Greek community. Marginalization language was used in many literary works. The arguments of Turkish nationalism were became apparent. The Ottoman administration, which lost extensive lands in the Aegean islands and Rumelia, decided to change the demographic structure of the regions in question with the suggestion of German officers. This article focuses on the Greek immigration firstly in the year of 1914 in Thrace and then in Western Anatolia. The political, social and cultural conditions that led to the Greek migration will be evaluated. Stages and the effects of the migration and its international reflections will be the large part of the article.

PDF

___

Adıyeke, A.N. (2000). Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908). Ankara: TTK Yayınları.
Ahmad, F. (2017). Jön Türkler ve Osmanlı’da Milletler Ermeniler, Rumlar, Arnavutlar, Yahudiler ve Araplar. Gür, A. (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Akçam, T. (2008). “Ermeni Meselesi Hallolunmuştur” Osmanlı Belgelerine Göre Savaş Yıllarında Ermenilere Yönelik Politikalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Bayar, C. (1997). Bende Yazdım. Milli Mücadeleye Giriş. C.5, İstanbul: Sabah Kitapları.
Bayur, Y. H. (1983). Türk İnkılâbı Tarihi. C.2/Kısım 1, Ankara: TTK Yayınları.
“Boykotaj Ref’i”, Tanin, 22 Ağustos 1325, No:362
Çetinkaya, Y. D. (2015). Osmanlı’ya Müslümanlaştırmak. Kitle Siyaseti, Toplumsal Sınıflar, Boykotlar ve Milli İktisat (1909-1914). Bircan, Ö. (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
“Edirne Vilayeti’nden Mülhakata Vuk’u Bulan Tebligat-ı Umumiye”, Tanin, 14 Nisan 1330 / 27 Nisan 1914, No: 1919.
Emanuelidi, E. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Yılları. Çanakçıoğlu. Ç. (Çev.).İstanbul: Belge Yayınları.
Georgelin, H. (2008). Smyrna’nın Sonu İzmir’de Kozmopolitizmden Milliyetçiliğe. Özen, S. (Çev.). İstanbul: Birzamanlar Yayıncılık.
Halaçoğlu, A. (1995). Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913). Ankara: TTK Yayınları
Hall, R. C. (2003). Balkan Savaşları 1912 – 1913 I. Dünya Savaşının Provası. Akad, M. T. (Çev). İstanbul: Hower Kitabevi.
Hüseyin Cahit, “Girid Meselesi ve Boykotaj”, Tanin, 25 Kanun-ı evvel 1324, No:156
Hüseyin Cahit, “Yunan Kralı’nın Beyanatı”, Tanin, 25 Mayıs 1326, No:634.
Hüseyin Hıfzı. (1326). Girid Vekayii’. Dersaadet: Matbaa-yı Jirayer.
Hüseyin Kazım (Kadri). (1330). Rum Patriğine Açık Mektup: Boykot Müslümanların Hakkı Değil midir?. İstanbul: Yeni Turan Matbaası.
İbar, G. (2019). Meşrutiyet’i Çok Sevmiştik. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İrtem, S. K. (1999). Meşrutiyet Doğarken. 1908 Jön Türk İhtilâli. Kocahanoğlu, O.S. (Haz.). İstanbul: Temel Yayınları.
Karagöz, R. (2003). Osmanlı Devleti’nde Yunan Mallarına Karşı Uygulanan Ticari Boykot (1910). Türk Kültürü İnceleme Dergisi, 8, 45-74.
Karal, E. Z. (1996). Osmanlı Tarihi, C.9. İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918). Ankara: TTK Yayınları.
Kelekyan, D. (1914). “Seyahat Etrafında Dahiliye Nazır-ı Muhteremiyle Mülakat”, Sabah, 16 Haziran 1330, No.8902.
Kerimoğlu, H.T. (2009). İttihat Terakki ve Rumlar (1908-1914). İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık.
Macar, E. (2003). Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi. İstanbul.
McCarthy, J. (1998). Ölüm ve Sürgün. Umar, B. (Çev.). İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Mehmed Tahir, (1327). Boykotaj Büyük Kongresi’nin Öz Osmanlılara Hediyesi, I. II. III., Sırât-ı Müstakim, C.6, Aded:133-134-135, (10 Mart 1327 /17 Mart1327/24 Mart 1327), s. 42-44; 57-58;70-73.
Rodas, M. (2011). Almanya Türkiye’deki Rumları Nasıl Mahvetti 1916’da Midilli’de Mülteci Olmak. Veriopulu, E. (Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
“Tahrirat-ı Mahsusa”, Tasvir-i Efkâr, 15 Ağustos 1325, No:89.
Toprak, Z. (1985). İslâm ve İktisat: 1913 -1914 Müslüman Boykotajı”, Toplum ve Bilim, S. 29/30, (Bahar – Yaz 1985). 179-199
Tukin, C. (1993). Girit, İslâm Ansiklopedisi, İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya. C. 4, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 791-804
Tunaya, T.Z. (1988). Türkiye’de Siyasal Partiler C.1, İkinci Meşrutiyet Dönemi, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Tunaya, T.Z. (1989). Türkiye’de Siyasal Partiler, C.3 İttihat ve Terâkki Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Türkgeldi, A.F. (1987). Mesail-i Mühime-i Siyasiye. C.3. Bekir Sıtkı Baykal. (Haz.). Ankara: TTK Yayınları.
Yakut, K. (2010). Girit Adası’nın İlhakı Girişimine Kamuoyunun tepkisi: Yunan Boykotu, XV. Türk Tarih Kongresi 11- 15 Eylül 2006. Kongreye Sunulan Bildiriler IV. Cilt. I. Kısım Osmanlı Tarihi A, Ankara: TTK Yayınları, 1121-1135.
Yakut, K. (2015). Balkan Savaşı Öncesinde Savaş ve Toplum: “Müzaheret Mitigleri”. Yeni Türkiye Dergisi, 68, 3341-3353.
Zürcher, E.J. (2005). Savaş, Devrim ve Uluslaşma Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi:1908-1928. Aydınoğlu. E. (Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.