HAKKÂRİ YÖRESİ CANBEZAR KİLİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER
El sanatları, geleneklerin yaşatılması, kültürel varlıkların korunması vegelecek kuşaklara aktarılmasında en önemli faktörlerden biridir. Bu anlamdabütün milletler için büyük önem arzetmekte ve bir kültür hazinesi olarakgörülmektedir. Geçmişten günümüze kadar el sanatlarıyla iç içe yaşayanuygarlık; barınma, giyinme ve süslenme gibi ihtiyaçlarını karşılamak için herzaman el sanatları ürünlerinden yararlanmıştır.Kaynağını Orta Asya Türk sanatından alan ve Anadoluuygarlıklarından beslenen Anadolu Türk El sanatları zengin bir çeşitliliğesahiptir. Bu zengin çeşitlilik içersinde kilim üretimi önemli bir yer tutmaktadır.Bu anlamda ülkemizde kilim üretiminin yapıldığı en önemli merkezlerden biride Hakkari ilidir. Özellikle yörede hakim olan karasal iklim ve hayvancılığabağlı yarı-göçer yaşam tarzı dokumanın gelişmesine olanak sağlamıştır.Kilimcilik, Hakkari’de önemini kaybetmeden sürdürülen el sanatlarıürünlerinden biri durumundadır. Hakkari’de dokunan kilimler genellikle onudokuyan aşirete ya da kullanılan ana motife göre; Canbezar, Çılgül, Ertuşi,Gevdan, Gülhezar, Gulsarya, Hevçeker, Kesneker, Lüleper, Şamani, Şehvanive Şimkubik gibi isimlerle adlandırılmaktadırlar.Yöredeki kilim dokumacılığı bir taraftan yöre kültürünün özellikleriniyansıtırken diğer taraftan iktisadi bir faaliyet olması açısından önemarzetmektedir. Yörede dokunan kilim örneklerinin en önemlilerinden biricandan bezdiren ya da yapılması, dokunması çok güç anlamına gelen Canbezarkilim örneğidir. Bu nedenle bu çalışma kapsamında yedi adet Canbezar kilimörneği ele alınarak tanıtılmaya çalışılmıştır.
___
- Acar, B. (1975). Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar. İstanbul: Ak
Yayınları.
Aytaç, Ç. (1982). El Dokumacılığı. İstanbul: Milli Eğitim Yayınları.
Çalış, E. (2017). Alanya Atatürk Evi ve Müzesi’nde Sergilenen Bir
Grup Madeni Takı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, S. 36, Van. s. 177-194
Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları.
Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Deniz, B. (2002). ‘Osmanlı Dönemi Halı ve Düz Dokuma Yaygıları.
Türkler, C.12(1), Ankara.385-403.
Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı
Kültür Yayınları.
Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri.
Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Görgünay Kırzıoğlu, N. (1994). Türk Halk Kültüründe Doğu-Anadolu
Dokumaları ve Giysileri. Ankara: Türk Halk Kültürünü
Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
Görgünay Kırzıoğlu, N. (1990, 2 – 5 Nisan). Kirkitli
Dokumalarımızdan Cecimlerimiz ve Van. Yakın Tarihimizde
Van Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 253-272.
Görgünay Kırzıoğlu, N. (2001). Altaylar’dan Tunaboyu’na Türk
Dünyası’nda Ortak Yanışlar (Motifler). Ankara: Kültür
Bakanlığı Yayınları.
Güldür, M. M. Şentürk, Z. (2015). Hakkari Kilimciliği Üzerine bir
Araştırma. Kalemişi Dergisi, 3 (6), 101-117.
Güzel, E., Kulaz, M. (2016). Tunceli-Çemişgezek-Doğan Köyü Halı
Dokuma Örnekleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi, 20(4), 1321-1335
Karahan, R. (2010). Hakkari El Sanatları. T.C Hakkari Valiliği,
Ankara: Anıt Matbaa.
Karahan, R. (2007). Dünden Bugüne Hakkari Kilimleri. Ankara: T.C
Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Karahan, R. (2004). Sarya’nın Gülleri. Atatürk Üniversitesi Güzel
Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 13, Erzurum, 105-125.
Karahan, R., Kulaz., M., Taş, E. (2008). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Türk
El Sanatları Uygulama ve Araştırma Merkezi Kilim Kataloğu –
III. Ankara: Net Ofset.
Ölçer, N. (1988). Türk ve İslâm Eserleri Müzesi Kilimler. İstanbul: Eren
Yayıncılık
Özay, S. (2001). Dünden Bugüne Dokuma Resim Sanatı. Ankara:
Kültür Bakanlığı Yayınları.
Sağ, M. (2009). İlköğretim Görsel Sanatlar Dersinde Eleştiri
Becerilerinin Kazandırılması, (Kilim Örneği). Yayınlanmamış
Doktora Tezi, Ankara Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Ankara.
Soysaldı, A. (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri
(Kilim, Cicim, Zili-Sili, Sumak vb.). (Birinci Baskı). Ankara:
Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Taş, E. (2009). Malatya Müzesi’nde Bulunan Düz Dokumalar.
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Van.
Taş, E. (2005). Van El Sanatları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Uğurlu, A. (1997). ‘’Dokuma’’. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.1,
İstanbul. 1(1), 415-416