CEVAT DURSUNOĞLU’NUN AZINLIK VE MİLLET TANIMLAMALARIYLA İLGİLİ RAPORU
İmparatorluk geleneği sonrası Cumhuriyet ile birlikte yeni rejim, kendiargümanları doğrultusunda bir hareket alanı belirledi. Bu yeni anlayış, imparatorlukteamüllerinin dışında ulus normlarını içine alan milli model oluşturma iddiasıydı.Yeni sistem merkeziyetçi bir karakterle arzu ettiği ulus-kimliğini tesis etmek içinfarklı bölgelerde uzman kişilere çalışmalar yaptırdı. Hazırlanan raporlar yenikimliğin şekillenmesine önemli dinamizm kattı. Bu bağlamda Kars MilletvekiliCevat Dursunoğlu’nun II. Dünya Savaşı döneminde hazırladığı rapor hem dönemhem de içerik açısından diğer çalışmalardan farklı tablo sundu. Hazırlananraporların çoğunluğu erken Cumhuriyet dönemini kapsaması ve sadece bir bölgeyiveya etnik/farklı kültürel unsurları içinde barındırırken Dursunoğlu’nun hazırladığırapor, farklı olarak hem azınlıklara, etnik-dini kimliklere ve farklı kültürlere önemliölçüde yer vermekteydi. Rapor, Pomaklardan Yahudilere, Rumlardan ErmenilereIrkçılardan Kürtlere geniş yelpazede, farklı/çeşitli unsurları ihtiva etmekteydi.Rapor erken Cumhuriyet döneminde ortaya konulan diğer çalışmalarla bazınoktalarda paralellik gösterse de Ermenilerle ilgili yaklaşımları kendi içinde birözgünlüğü barındırmaktaydı. Yahudilerle ilgili gerektiği durumlarda ülke dışınaçıkarılmaları/daimi sürgün seçeneği radikal, fakat gerçekçi olmayan yanılsamanınürünüydü.
___
- Arşivler
Cumhurbaşkanlığı Başbakanlık Arşivi
TBMM Arşivi Cevat Dursunoğlu’nun Tercüme-i Hal Dosyası, No: 1151.
Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi
Resmi Yayınlar
Türk Ocakları 1927 Senesi Kurultay Zabıtları. (1928). Ankara: Ankara
Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası.
TİÜK Arşivi İstanbul Genel Nüfus Sayımı (20 İlkteşrin 1935), Kati ve Mufassal
Neticeler. (1936). Ankara: Devlet Basımevi.
1926 Türk Ocakları Zabıtları. (1927). İstanbul: Kader Matbaası.
Umumi Müfettişler Konferansında Görüşülen ve Dahiliye Vekaletini İlgilendiren
İşlere Dair Toplantı Zabıtları ile Rapor ve Hülasası,
(1937). Ankara: Başvekalet Matbaası.
Gazeteler
Akşam
Cumhuriyet
Ulus
Kitap ve Makaleler
Arslan, Y.(1997). Türkiye Komünist Fırkası’nın Kuruluşu ve Mustafa Suphi.
Ankara.
Aygil, Y. (2003). Turanlı Hristiyanlar. İstanbul: İnkılap Yayınları.
Barutçu, F.A. (1977). Siyasi Anılar. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Başak, T. (2000). Milli Mücadele Günlerinde Cevat Dursunoğlu. (Yayımlanmamış
Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Erzurum.
Baykal, B.S. (1969). Erzurum Kongresi İle İlgili Belgeler. Ankara.
Dursunoğlu, C. (1946). Milli Mücadelede Erzurum. Ankara.
Goloğlu, M. (1968). Erzurum Kongresi. Ankara.
Kırzıoğlu, F. (1993). Bütünüyle Erzurum Kongresi. Ankara.
Konukçu, E. (1992). Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum. Ankara.
Öztürk, S. (2012). İsmet Paşa’nın Kürt Raporu. İstanbul: Doğan Kitap
Pınar M. (2016). Tek Parti Döneminde Pomaklar. Tarih Okulu Dergisi. 25,
803-835.
Pınar M. (2016). Tek Parti Döneminde Trakya’da Siyasi Hayat ve Yahudiler.
Ankara: Grafiker Yayınları.
Pınar M. (2016). Türk Ocakları Kurultaylarında Dil Meselesi, Akademik
Sosyal Araştırmalar Dergisi. 23, 179-200.
Sılan, N.S. (2010). Doğu Anadolu’da Toplumsal Mühendislik Dersim -Sason
(1934-1946). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tunçay, M. (2009). Türkiye’de Sol Akımlar I. İstanbul: İletişim Yayınları.