BAĞIMSIZLIK SONRASI KIRGIZİSTAN’DA HAYVANCILIKTA GELİŞMELER
Kırgız halkının tarihi geleneği olan pastoralist hayvancılık, sosyoekonomikyaşamsal önemini günümüzde de devam ettirmektedir. Sanayi, inşaat, hizmetlersektörü ve diğer sektörlerdeki istihdam olanaklarının gelişkin olmamasınabağlı olarak iş imkânlarının kıtlığı nedeniyle, özellikle ülkenin yüksek dağlıkbölgelerinde ve ücra yerlerde yapılan hayvancılık, kırsal kesim ailelerinin başatgelir kaynağıdır. Hayvancılık, Kırgız nüfusunun üretim ve tüketim alışkanlıklarınıbelirleyen, yoksulluğun azaltılmasını sağlayan, sosyoekonomik kalkınmayıdestekleyen, iç ve dış göç hareketleri üzerinde azaltıcı etkisi olan doğal kaynakyönetimine dayalı bir ekonomik faaliyet koludur. Bağımsızlıktan sonra, gelenekselhayvancılık sistemleri (pastoral, agro-pastoral ve yarı entanstif) pazar ekonomisineuygun biçimde yeniden düzenlenmeye başlanmıştır. Kırgızistan’da toplamnüfusun %14’ü tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Hayvan sayısı, bağımsızlığınilan yılı olan 1991’den başlayarak 2001’e kadar hızla gerilemiştir. Koyun vesığır sayılarındaki en dramatik düşüş 1989 ile 1995 yılları arasında görülmüştür.Üretim artışı, hayvan sayısının artışından ileri gelmektedir. 2014 yılına gelindiğinde,kişi başına hayvansal ürün tüketim değerleri bağımsızlık öncesi döneme aitdeğerlerin gerisindedir.
___
- Abdurasulov, Y. (2009). Condition of Agrarian Sector of Kyrgyzstan. Bishkek:
AKIpress.
Ajibekov, A. (2005). Animal Husbandry in Kyrgyzstan. Strategies for Development
and Food Security in Mountainous Areas of Central
Asia (p. Paper 5). Dushanbe: GTZ.
Alymeev, A., Abdurasulov, A. H., Nogoev, A. I., Toygonbaev, S., Catkankulov,
E. ve Jeenbekova, B. (2009). Characteristics of Southern
Kyrgyzstan’s Goat Breeds and Types. Bishkek.
Anonim (2017). Tirkeme. http://www.gov.kg/wp-content/uploads/2017/05/
MAALYIMAT-yanvar-iyun-2017.pdf Erişim Tarihi: 8 Ocak 2019.
Anonim-1 (2017). 2016-jıldın Jıyındtıgı Boyunca Mal Carbacılıgı Jönündö.
Maalım Kat. http://www.agroprod.kg/documents/3001173.doc
Erişim Tarihi: 20 Şubat 2019.
Aşcı, S.A. (2017). Kırgızistan’ın Bağımsızlık Sonrası Ekonomik Gelişimine
Yönelik Öneriler. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi,
2(2): 29-44.
BIMAK (2017). Breeding Inspection of Ministry of Agriculture of Kyrgyzstan.
DADD. (2010). Report on Agrarian Sector of Ala-Buka District -2010.
Ala-Buka District Department of Afrarian Development.
DEİK (2011). Kırgızistan Ülke Bülteni, Haziran.
DEİK (2017). Avrasya Bölge Bülteni, Şubat.
JICA (2013). Kyrgyz Republic Data Collection Survey on Dairy Industry
Final Report, November, Japan International Cooperation Agency
(JICA), Hokkaido Intellect Tank (HIT), Overseas Merchandise
Inspection Co., Ltd. (OMIC), 13-005, KG, JR.
Kabar (2018). Kırgızistan Nüfus Özellikleri. http://kabar.kg/tur/
news/k-rg-zistan-nufus-ozellikleri/ Erişim Tarihi: 1 Ocak 2019.
Karadağ, H. (2017). Türkistan’da Hayvan ve Hayvancılıkla İlgili Mitolojik
ve Geleneksel Kültürün Günümüzdeki Etkileri. Van Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 21-37.
Karadağ, H. (2018). Çarlık ve Sovyet Dönemlerinde Kırgızistan’da Hayvancılık.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, 40, 369-390.
KRO (2005). Kırgız Respublikasının Ökümötünün 2005 Cıldın 31 Yanvarındagı
No:5 Toktomu Menen Bekitilgen: Kırgız Respublikasında
Asıl Tukum Mal Carpacılıktı Önüktürüünün 2010 Cılga Ceyinki
Konseptiyası, Bishkek.
KRUSK (2019). Kırgız Respublikasının Uluttuk Statistika Komiteti. Ayıl
Carba Rasmiy Statistika. 1.05.02.12 Pogolobe Skota i Pomashmey
Ptitsı po Kategoriyam Hozyaystv Kırgızskoy Respublike.
KRUSK 1 (2019). Kırgız Respublikasının Uluttuk Statistika Komiteti. Ayıl
Carba Rasmiy Statistika. 1.05.02.03 Realizatatsiya Osnovnıh Bilov
Selskohozyaystvennoy Produktsii po Kırgızkskoy Respublike.
Kulov, S. (2007). Total Economic Valuation of Kyrgyzstan Pastoralism.
NGO “Center for Development of Kyrgyz Nomadic Pastoralism”
and the World Initiative for Sustainable Pastoralism (WISP),
UNDP/GEF Program Bishkek.
Lerman, Z., Sedik, D. (2009). Agrarian Reform in Kyrgyzstan: Achievements
and the Unfinished Agenda. FAO Regional Office for Europe
and Central Asia Policy Studies on Rural Transition No. 2009-1.
MAM (2014). Ministry of Agriculture and Melioration (2014). Pasture and
Livestock Management Improvement Project Environmental and
Social Management Plan. Bishkek.
Mamatov, N., Kangeldiyeva, G. ve Comba, B. (2012). Yüksek Rakımlı
Meraların Kullanımı ve Yak (Topoz) Etolojisinin Araştırılması.
YYU Veteriner Fakültesi Dergisi, 23 (1), 41– 43.
Miller, D. (2001). Sustainable Development of Mountain Ranglands in
Central Asia: An update from the Kyrgyz Republic.
Nazarkulov, K. (2009). Animal Husbandry in Kyrgyzstan. Condition,
Problems and Ways of Improvement. Bishkek: MAWRPI, (Water
Resources and Processing Industry) Bishkek.
Nogoev, A. (2008). Selectional-technological Methods of Increasing Beef
Production in Kyrgyzstan, Bishkek: Kyrgyzstan.
NSCKR (2013). National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic.
Statistical Yearbook of the Kyrgyz Republic, К 97 (2008-2012).
Ed.: Osmanaliev, A. Bishkek.
NSKKR. (2017). Natsionalnıy Statisticeskıy Komitet Kırgızkoy Respubliki.
İtogi Uceta Skota i Domashney Ptitsıv Kırgızkoy Respublike
(Po Sostoraniyu na Konets 2016 Goda). Bishkek.
Polyahova, O.V. ve Cumalieva, T.F. (2011). Kırgız Respublikasında Mal
Östürüünün: Abalkı Cana Onügüü Kelecegi. Obzorduk Maalımat.
Kırgız Respublikasının Mamlekettik Patenttik-Tehnikalık Kitephanası
Spravkalar-Maalımattar Teylöö Bölümü.
Schoch, N., Steimann, B. ve Thieme, S. (2010). Migration and Animal
Husbandry: Competing or Complementary Livelihood Strategies.
Evidence from Kyrgyzstan. Natural Resources Forum 34 (2010)
211–221. Erişim 2 Nisan 2019: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/
10.1111/j.1477-8947.2010.01306.x/full
Shamsiev B., Katsu S., Dixon A., Voegele J. (2007): Kyrgyz Republic.
Livestock Sector Review: Embracing the New Challenges (World
Bank Report 39026). Washington, D.C. The World Bank.
Suttie,J.M., Reynolds, S.G. (2003). Transhumant Grazing Systems in Temperate
Asia. Rome: FAO Plant Production and Protection Series
No.31.
Tashabaev, A. M. (2016). Mal Carba Produktsiyaların Öndürüünün Avalı.
Osh Mamlekettik Universitetin İnjarcısı İlmiyjurnalı. No:2, 72-81.
Tülöbaev AZ, Karadağ, H., Salıkov R ve Isaev A,T. (2013). Kırgız Elinin
Veterinariya Boyunca Salttuu Bilimderi. “Salttu Bilimder Aalamdashuunun
Shartında” Kırgız Uluttuk Agrardık Universitetinde
Ötkörülö Turgan Attu II. El Aralık İlmiy-Praktikalık Konferentsiyası.
2013 Jıldın 25 Martı.
WORLDBANK (2016). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.
MKTP.KD.ZG?locations=KG Erişim Tarihi: 8 Şubat 2019.
WORLDBANK-1 (2016). https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.
TOTL?locations=KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2019.
Zhumanova, M. (2011). A Study On Livestock And Land Management In
Kyrgyzstan. Master’s Thesis. Graduate School for International
Development and Cooperation Hiroshima University.