Mülki ve Askerî Görevlilerin Raporlarına Göre Yunan İşgali Altında Balıkesir (1920-1922)
İtilaf Devletlerinin müsaadesi ve desteğiyle Batı Anadolu’ya giren Yunanlar, 30 Haziran 1920’de Balıkesir’i işgal ettiler ve iki seneyi aşkın bir süre burada kaldılar. İşgalle birlikte Anadolu’nun içlerine doğru ilerleyen Yunanlar, yerli sivil halka karşı gittikçe şiddetini arttıran zalimce tavırlar sergilemeye başladılar. Söz konusu büyük mezalim dışında Yunanlar, işgal ettikleri bölgelerin haberleşme, malî ve idarî faaliyetlerine de hâkim olup kendilerine ait bir yönetim kurarak kente, dolayısıyla ülkeye yerleşme arzusuna kapıldılar. İşgal esnasında bölgede görevli mülki ve askerî amirlerin İstanbul Hükûmeti’ne hitaben kaleme aldıkları raporları içeren arşiv belgelerinin temel alındığı bu çalışmayla işgal esnasında bölgede yaşanan gelişmeler hakkında tafsilatlı malumat elde etme imkânı bulundu.
Anahtar Kelimeler:
Balıkesir, Yunan İşgali, Mezalim, Mali Buhran, İletişim
Balıkesir under Greek Occupation According to the Reports of Civil and Military Officials (1920-1922)
The Greeks, who entered Western Anatolia with the permission and support of the Entente Powers, occupied Balıkesir on June 30, 1920, and stayed there for more than two years. With the occupation, the Greeks advancing towards the interior of Anatolia began to adopt increasingly violent manners towards the indigenous civilians. Apart from the great atrocities in question, the Greeks also dominated the communication, financial and administrative activities of the regions they occupied, and by establishing an administration of their own, they desired to settle in the city and therefore in the country. This study, based on archive documents containing reports addressed to the Istanbul Government by the civilian and military chiefs in the region during the occupation, reveals detailed information about the developments in the region at that time.
Keywords:
Balıkesir, Greek Occupation, Cruelty, Financial Crisis, Communication,
___
- Bâbıâlî Evrak Odası (BEO)
- Dahiliye Nezareti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ)
- Dahiliye Nezareti Hapishaneler Müdüriyeti Müteferrik (DH.MB.HPS.M)
- Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye (DH.İ.UM)
- Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM.EK)
- Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus (DH.KMS)
- Dahiliye Nezareti Levazım Kalemi (DH.EUM.LVZ)
- Dahiliye Nezareti Muhasebe Kalemi (DH.EUM.MH)
- Dahiliye Nezareti Seyrüsefer Kalemi (DH.EUM.SSM)
- Dahiliye Nezareti Umur-ı Mahalliyye ve Vilayat Müdürlüğü (DH.UMVM)
- Hariciye Nezareti İstişare Odası (HR.HMŞ.İŞO)
- Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS)
- İrade Dosya Usulü (İ.DUİT)
- Meclis-i Vükela Mazbataları (MV)
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri (TBMMZC)
- İleri
- Sebîlürreşâd
- Vakit
- Akşin, Sina: İstanbul Hükûmetleri ve Milli Mücadele: Mutlakiyete Dönüş (1918-1919), C.I, İstanbul, Cem Yayınevi, 1992.
- Apak, Rahmi: İstiklâl Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1990.
- Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar’da ve Anadolu’da Yunan Mezâlimi: Anadolu’da Yunan Mezâlimi, C.II, yay. haz. Uğurhan Demirbaş vd., Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 1996.
- Ayhan, Aydın: Kendi Yurdunda Esir Olmak: İşgal Yıllarında Balıkesir, Balıkesir, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, 2020.
- Ayhan, Aydın: “İşgal Yıllarında Balıkesir Çevresi ve Gönen”, Kurtuluş Savaşı’nda Gönen ve Çevresi (Sempozyum: 05.09.1993, Gönen), Ankara, Gönen Belediyesi, 1998, s. 9-36.
- Ayışığı, Metin: “Milli Mücadele’de Edremit Üzerine Bazı Belgeler”, Uluslararası Kazdağları ve Edremit Sempozyumu Bildiriler, Özetler, İzmir, Edremit Belediyesi Kültür Yayınları, 2011, s. 300-308.
- Ayışığı, Metin: “Ayvalık’ın İşgali ve İlk Kurşun”, Balıkesir Sempozyumu: 17-20 Kasım 2005, Balıkesir, t.y., s. 196-204.
- Ayışığı, Metin: “Unutulan Soykırım: Batı Anadolu’da Yunan Mezalimi”, Türkler, C.15, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 776-789.
- Bayraktar, Bayram: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ayvalık Tarihi, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2014.
- Budak, Mustafa: “Osmanlı Devleti’nin Paris Barış Konferansı’na Davet Edilmesi ve Muhtıralar Sunması ile İlgili Tartışmalar”, Tarih Dergisi, S.71, 2020/1, s. 445-472.
- Çakmak, Zafer: İzmir Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi (1919-1922), İstanbul, Yeditepe Yayınevi, 2007.
- Çapa, Mesut: “Anadolu’da Yunan İşgalinin Sebep Olduğu İç Göçler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.X, S.29, 1994, s. 379-390.
- Çelebi, Mevlüt: İtalyan Arşiv Belgelerinde Anadolu’da Yunan Mezalimi (1919-1922), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2010.
- Çelebi, Mevlüt: “Bir İtalyan Gazetecinin Kaleminden İzmir’in İşgali”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı: İzmir’in İşgali, C.XIX, 2019, s. 131-154.
- Çevik, Zeki: “Çanakkale Savaşı’nın Yakın Bir Kentin Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Hayatına Etkileri: Balıkesir Örneği (1914-1918)”, Yeni Türkiye Dergisi, Çanakkale Özel Sayısı, Y.21, S.65, Ocak-Şubat 2015, s. 1033-1060.
- Demirhan, Hasan: “Paris Barış Konferansı’nda (1919) Yunanistan’ın Toprak Talepleri ve Batı Anadolu’nun İşgal Kararının Alınması”, Asia Minor Studies, C.7, S.2, 2019, s. 201-219.
- Ediz, İsmail: Diplomasi ve Savaş Batı Anadolu’da Yunan İşgali 1919-1922, İstanbul, Ötüken Neşriyât, 2019.
- Erdem, Nilüfer: Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı (1919-1923), 3. bs., İstanbul, Derlem Yayınları, 2017.
- Ergeneli, A. Hilmi: “1919’da Ayvalık Savunması İle İlgili Anılar”, Belleten, C.XLVIII, S.189-190, Ocak-Nisan 1984, s. 167-240.
- Gökçen, Salim: “Milli Mücadele’de Yunan İşgallerinin Genel Karakteri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Y.12, S.23, Bahar 2016, s. 89-111.
- Gülmez, Nurettin: “Balıkesir’de Milli Mücadele ile İlgili Yapılan Çalışmalar Üzerine Bir Tasnif”, Milli Mücadele’nin 100. Yılında Kuva-yı Milliye Şehri Balıkesir Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı (19-22 Eylül 2019), C.I, Balıkesir, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, 2020, s. 143-163.
- Hülagü, Orhan: Milli Mücadelede Bursa, İstanbul, Emre Yayınları, 2001. İlgürel, Mücteba: Millî Mücadele’de Balıkesir Kongreleri, İstanbul, Atatürk Araştırma Merkezi, 1999.
- İlgürel, Mücteba: “Balıkesir Kongreleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C.V, İstanbul, Diyanet Vakfı Yayınları, 1992, s. 15-17.
- İlgürel, Mücteba: “İşgal Altındaki Balıkesir’de Yunan Zulmü”, Balıkesir Sempozyumu:17-20 Kasım 2005, Balıkesir, t.y., s. 205-210. İstiklal Harbimizde PTT, Ankara, PTT Genel Müdürlüğü, 2009.
- Kıranlar, Safiye: Savaş Yıllarında Türkiye’de Sosyal Yardım Faaliyetleri (1914-1923), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
- Korkmaz, Ender: “Mondros Mütarekesi Döneminde Sansür”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S.19-20, 2011, s. 29-55.
- Köse, İsmail: “Paris Barış Konferansı Tutanakları ve Başkan Woodrow Wilson’un Türk Algısı”, History Studies (Prof. Dr. Şerafettin Turan Armağanı), C.6, S.3, April 2014, s. 217-238.
- Köstüklü, Nuri: “Batı Anadolu’da Yunan İşgal Metodu Üzerine Analitik Bir Yaklaşım”, Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu Bildirileri 26-28 Eylül 2012, yay. haz. Murat Alper Parlak, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2015, s. 141-148.
- Mert, Özcan: “Anzavur’un İlk Ayaklanmasına Ait Belgeler”, Belleten, C.LVI, S.217, Aralık 1992, s. 847-962.
- Müderrisoğlu, Alptekin: Kurtuluş Savaşı’nın Malî Kaynakları, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 1990.
- Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1928, yay. haz. Murat Uluğtekin, M. Gül Uluğtekin, Ankara, Türk Kızılayı, 2013.
- Özkan, Kenan: “Resmî İstatistiklere Göre Yunan İşgalinin Balıkesir ve Çevresinde Neden Olduğu Tahribat”, Belgi Dergisi, C.2, S.20, Yaz 2020/II, s. 2293-2321.
- Sarısaman, Sadık: “İyonya Muhtar İdaresi’nin Türk Basınına Yansımaları”, Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir Sempozyumu Bildirileri 26-28 Eylül 2012, yay. haz. Murat Alper Parlak, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2015, s. 79-95.
- Selvi, Haluk: İşgal ve Protesto: İzmir’in İşgali İle İlgili Protesto Telgrafları (15 Mayıs 1919-30 Temmuz 1919), İstanbul, Değişim Yayınları, 2007.
- Selvi, Haluk: “Ayvalık’ın İşgali ve Belediye Çeşmesi Protokolü”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XVII, S.51, 2001, s. 843-863.
- Smith, Michael Llewellyn: Yunanistan’ın Anadolu Hayali 1919-1922, çev. Nilgün Engin, İstanbul, Tarihçi Kitabevi, 2017.
- Sofuoğlu, Adnan: “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında İşgal Döneminde Bursa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XIX, S.55, 2003, s. 51-82.
- Sonyel, R. Salâhi: Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C.I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1973.
- Sunay, Serap: “Birinci Dünya Savaşı’nda Orduya Zeytinyağı Temininde Balıkesir’in Yeri ve Önemi”, C.I, Milli Mücadele’nin 100. Yılında Kuva-yı Milliye Şehri Balıkesir Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı (19-22 Eylül 2019), Balıkesir, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları, 2020, s. 353-360.
- Tekir, Süleyman-Ural, Selçuk: “Batı Anadolu’da Yunan İşgali ve Aydın Muhacirleri (1919-1920)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Y.13, S.26, 2017, s. 125-148.
- Tayla, Mustafa: Batı Anadolu’da Yunan Mezalimi: Bursa Vilayetinde Yaşanan Acıların Dokümanter İncelemesi, Ankara, Stratejik Araştırma ve Etüdler Milli Komitesi (SAEMK), 2001.
- Tolon, Ahmet Hurşit: Birinci Dünya Savaşı Sırasında Taksim Anlaşmaları ve Sevr’e Giden Yol, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 2004.
- Turan, Mustafa: Yunan Mezalimi, İzmir, Aydın, Manisa, Denizli 1919-1923, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 1999.
- Türkgeldi, Ali Fuad: Görüp İşittiklerim, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987. Türkmen, Zekeriya: Belgelerle Yunan Mezalimi, Ankara, Ocak Yayınları, 2000.
- Yıldırım, Hatice: “Mütareke Yıllarında Osmanlı Topraklarında Göçleri Önlemeye Yönelik Çabalar”, Gazi Akademik Bakış, I. Dünya Savaşı Özel Sayısı, C.7, S.14, 2014, s. 71-96.
- ISSN: 1304-9720
- Başlangıç: 2002
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler
Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’in Yeni Türk Alfabesinin Öğretilmesi İçin Yürüttüğü Faaliyetler
Mülki ve Askerî Görevlilerin Raporlarına Göre Yunan İşgali Altında Balıkesir (1920-1922)
Murat Arslan, Süleyman Demirel, İletişim Yayınları, İstanbul, 2019, 1. Baskı, 271 s.
Millî Korunma Kanunu’nun Ceza Hükümleri ve Demokrat Parti Döneminde Uygulanması