Fıkıh Usûlünün İlimler Arasındaki Konumu The Position of Usûl al-Fıqh Among Sciences

Bir ilmi anlamanın en iyi yollarından birisi, o ilmin ilim tasnîflerindeki yerinin belirlenmesidir. Bu, bir ilmin kendi içyapısının anlaşılmasında önemli olduğu kadar diğer ilim dallarıyla olan ilişkisinin ortaya konulması açısından da önem arz etmektedir. Bu makalede, İslâm medeniyetine has bir ilim dalı olarak fıkıh usûlünün usûlcü olanlar ve olmayanlar tarafından yapılan ilim tasnîflerindeki yeri tespit edilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh usûlü, usûlcü, ilim, ilimler tasnîfi

PDF

___

Âmirî, Ebü'l-Hasan Muhammed b. Yusuf en-Nisâbûrî, el-İ'lâm bi-Menâkibi'l-İslâm (nşr. Ahmed Abdülhamid Gurab), Riyad 1988.
Bedahşî, Muhammed b. Hasan, Şerhu'l-Bedahşî Menâhicü’l-Ukûl, Beyrut 1984/1405.
Beitia, A. Cortabarria, "Kindî'de İlimlerin Sınıflandırılması" (trc. Doç.Dr. Emrullah Yük- sel), A.Ü.İ.F.D., 5 (1982), s.219-143.
Buhârî, Alâüddin Abdülazîz b. Ahmed, Keşfü'l-Esrâr an Usûli Fahrülislam el-Pezdevî (nşr. Muhammed el-Mu’tasım-Billah el-Bağdâdî), Beyrut 1997/1417.
Câbir b. Hayyân, Ebû Musa, Muhtâru Resâili Câbir b. Hayyân (nşr. Paul Eliezer Kraus), Kahire 1935.
Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn Ebu’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdullah, el-Burhân fî Usûli’l- fıkh (nşr. Abdülazîm ed-Dîb), Doha 1978.
Eflatun, Devlet (trc. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz), İstanbul 1975.
Fârâbî, Ebû Nasr Muallim-i Sânî Muhammed b. Muhammed, İhsâü'l-Ulûm (nşr. Ali Bû Mülhim), Beyrut 1996.
---, İlimlerin Sayımı (trc. Ahmet Arslan), Ankara 1999.
---, Kitâbü'l-Mille ve Nusûsun Uhrâ (nşr. Muhsin Mehdî), Beyrut 1986.
---, et-Tenbîh 'Alâ Sebîli's-Sa'âde (nşr. Cafer Âl-i Yasin), Beyrut 1985.
Gazzâlî, Ebu Hamid Huccetülislam Muhammed b. Muhammed, İhyâu 'Ulûmi'd-Dîn (trc. Ali Arslan), İstanbul 1971.
---, el-Mustasfâ min ‘İlmi'l-Usûl (nşr. Hamza b. Züheyr Hafız), Cidde ts.
Hadîdî, Hâlid, Felsefetü İlmi Tasnîfi’l-Kütüb, Kahire 1969.
Harizmî, Ebû Abdullah el-Katib Muhammed b. Ahmed b. Yusuf, Mefâtîhü'l-Ulûm (nşr. İbrahim Ebyari), Beyrut 1989.
İbn Akîl, Ebü'l-Vefa Ali b. Akîl b. Muhammed el-Bağdadî, el-Vâzıh fî Usûli'l-Fıkh (nşr. George Makdisî), Beyrut I: 1417/1996; II: 1419/1999.
İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime (trc. Zakir Kadiri Ugan), Ankara 1954,
İbn Rüşd, Ebü'l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî, ez-Zarûrî fî Usûli’l- Fıkh (nşr. Cemaleddin Alevî), Beyrut 1994.
İbn Sînâ, Ebû Ali Hüseyin b. Abdullah b. Ali el-Belhî, “Mantiku'l-Meşrikiyyîn”, Manti- ku'l-Meşrikiyyîn vel-Kasidetü'l-Müzdevice fi'l-Mantık, Kum 1405.
---, eş-Şifâ: el-İlâhiyyât: 1 (göz. geç. el-Eb Kanavatî, İbrahim Medkur, Said Zayid), Tah- ran 1943.
---, Tis'u Resâil, Konstantiniyye 1881.
İbn Sînâ, Ebû Ali Hüseyin b. Abdullah b. Ali Belhî, ‘Uyûnü'l-Hikme (nşr. Abdurrahman Bedevî), Kuveyt 1980.
İbn Sübkî, Ebü'l-Hasan Takıyyüddîn ve İbn Sübkî, Ebû Nasr Taceddîn, el-İbhâc fî Şerhi'l- Minhâc 'alâ Minhâci'l-Vüsûl ilâ İlmi'l-usûl (nşr. Şaban Muhammed İsmail), Kahire 1981/1401.
İbnü'l-Ekfânî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. İbrâhim, İrşâdü'l-Kâsıd İlâ Esne'l- Makâsıd (nşr. Jan Justus Witkam), Leiden 1989.
İhvânü's-Safâ, Resâilü İhvâni's-Safâ ve Hullânü'l-Vefâ (nşr. Arif Tamir), Beyrut 1995.
İsfahânî, Ebü's-Sena Şemseddin Mahmûd b. Abdurrahman, Beyânü'l-Muhtasar Şerhi Muhtasarı İbni'l-Hacib (nşr. Muhammed Mazhar Baka), Mekke 1986.
Karâfî, Ebu’l-Abbas Şehâbeddin Ahmed b. İdris, Nefâisü’l-Usûl fî Şerhi’l-Mahsûl (nşr. Adil Ahmed Adülmevcûd ve Ali Muhammed Mu‘avvez), Mekke 1997.
Kâtib Çelebî, Hacı Halîfe Mustafa b. Abdullah, Keşfü'z-Zünûn ‘an Esâmi'l-Kütüb ve'l- Fünûn (nşr. M. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge), Ankara 1943/1362.
Kaya, Mahmut, “Tasavvur”, DİA, İstanbul 2011, XL.
Kindî, Ebû Yusuf es-Sabbah Yakub b. İshak, Felsefî Risâleler (trc. Mahmud Kaya) İstanbul 1994.
Kutluer, İlhan, İslam'ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, İstanbul 2001.
Merdâvî, Ebü'l-Hasan Alaeddin Ali b. Süleyman b. Ahmed, et-Tahbîr Şerhu’t-Tahrîr fî Usûli’l-Fıkhi’l-Hanbelî (nşr. Abdurrahman b. Abdullah el-Cibrin ve diğerleri), Ri- yad 2000/1421.
Nesefî, Ebü'l-Berekat Hafızüddin Abdullah b. Ahmed, Keşfü'l-Esrâr Şerhi'l-Musannef ale'l-Menâr, Beyrut 1986.
Nev'î, Yahya, İlimlerin Özü (nşr. Ömer Tolgay), İstanbul 1995.
Nezir Ahmed, Abdullah, Hizânetü’l-'Ulûm fî Tasnîfi’l-Fünûni’l-İslâmiyye ve Mesâdirihâ, Beyrut 1998/1419 (Zekeriyyâ el-Ensârî’nin el-Lü’lüü’n-Nazîm fî Ravmi’t-Te’allumi ve’t-Ta’lîm adlı risâlesinin şerhidir).
Öner, Necati, "Tanzimat'tan Sonra Türkiye'de İlim ve Mantık Anlayışı", A.Ü.İ.F.D., 5/1-4 (1956), s.100-135.
Saçaklızâde, Mehmed b. Ebî Bekr el-Mar'âşî, Tertîbü'l-'Ulûm (nşr. Muhammed b. İsmail es-Seyyid Ahmed), Beyrut 1988.
Sava Paşa, İslam Hukuku Nazariyâtı Hakkında Bir Etüd (trc. Baha Arıkan), Ankara 1956.
Sıddîk Hasan Han, Ebü't-Tayyib Muhammed el-Kannûcî, Ebcedü'l-'Ulûm, Beyrut 1978.
Şeker, Mehmet, "İzmirli İsmail Hakkı'nın ‘Tasnîf-i Ulûm’ adlı eseri", İzmirli İsmail Hakkı: Sempozyum: 24-25 Kasım 1995 (nşr. Adnan Bülent Baloğlu ve Mehmet Şeker), An- kara 1996.
Şirvânî, Mehmed Emin, el-Fevâidü’l-Hâkâniyye, Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüpha- nesi, Arşiv no: 43 Va 2371.
Şulul, Cevher, “İslam Felsefesinde İlimlerin Sınıflandırılması Geleneği”, D.E.Ü.İ.F.D., 16 (2002), s.217-233.
Teftazânî, Sa'deddin Mesud b. Ömer, et-Telvîh ilâ Keşfi Hakâiki’t-Tenkîh (nşr. Muham- med Adnan Derviş), Beyrut 1998/1419.
Taşköprüzâde, Ebü'l-Hayr İsamüddin Ahmed Efendi, Miftâhü's-Sa'âde ve Misbâhü's- Siyâde fî Mevzû'âti'l-'Ulûm (nşr. Kamil Kamil Bekrî ve Abdülvehhab Ebü’n-Nur), Kahire 1968.
---, Tercüme-i Şekâik-i Nu‘mâniyye (Hadâikü’ş-Şekâik) (trc. Mehmed Mecdî), İstanbul 1853/1269.
Tehânevî, Muhammed b. A'la b. Ali el-Fârûkî el-Hanefî, Keşşâfu Istılâhâti'l-Fünûn (nşr. Lütfi Abdülbedi'; trc. Abdünnaim Muhammed Hasaneyn), Kahire 1963.
Turhan, Kasım, Âmirî ve Felsefesi: Din Felsefe Uzlaştırıcısı Bir Düşünür, İstanbul 1992.
Üsmendî, Ebü'l-Feth Alaeddin Muhammed b. Abdilhamid b. Hasan, Bezlü’n-Nazar fî’l- Usûl (nşr. Muhammed Zekî Abdülber), Kahire 1992/1412.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahadır, Bahrü'l-Muhît fî Usûli'l-Fıkh (göz.geç. Ömer Süleyman Eşkar; haz. Abdülkadir Abdul Ani), [y.y.] 1992.
Ziriklî, Hayreddin, el-A'lâm: Kamûsu Terâcimi li-Eşheri'r-Ricâl ve'n-Nisâ, Beyrut 2002.