KÖTÜLÜK VE UYGUR DESTAN TİPOLOJİSİNDE KÖTÜ TİPLER

Kötü, korku veren ve olumsuz etkileri olan çeşitli kavramları nitelemek için kullanılan bir sözcüktür. Kötü, sözlü gelenek içindeki bir anlatmada asıl kahramanın karşısında yer alan kahramanlar için de sıklıkla kullanılan sıfattır. Kötüler, asıl kahramanın engellerini aşarken yoluna çıkan herhangi bir engel olabildiği gibi, anlatının temeli iyilik-kötülük mantığına göre kurulmuş da olabilir. Sözü edilen anlatı eğer bir destan ise destanların şahıs kadrolarında kötüler bazen düşman bazen de zalim bir rakiptir. Her şeyin zıddıyla var olduğu ve aslında bu ikisinin de birbirini tamamladığı evrenselci dikatomi ilkesi gereği iyi kahramanın varlığı kötülere karşı verdiği mücadele ile kanıtlanmaktadır. Herhangi bir kötü insanın veya varlığın tip haline gelmesi için bunların sabit karakterli ve kötülükte ısrarcı olması düşünülmektedir. Uygur destanlarında kötü tipler; kötü anne, düşman, rakip, zalim ebeveyn, hain, hileci-kurnaz tipler olmak üzere altı ana başlıkta ele alınmış ve düşman tipin daha yoğun işlendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Uygur, Destan, Kötülük

PDF

___

Bars, Mehmet Emin (2014). “Türk Kahramanlık Destanlarında Kadın Tipleri”. International Journal of Languages’ Education and Teaching Volume/3, s. 121-140.Duman, Mustafa (2017). Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler –Mit, Destan, Halk Hikayesi. Ege Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi.Düzgün, Ülkü Kara (2014). Türk Destan Kahramanı ve Başkurt Destanlarının Tipolojisi. Konya: Kömen Yay.Ergin, Muharrem (2012). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay.İbrayev, Şakir (1998). Destanın Yapısı. Ankara: AKM Başkanlığı Yay.İnayet, Alimcan (2004). Uygur Halk Destanları I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.İnayet, Alimcan (2013). Uygur Halk Destanları II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.İnayet, Alimcan (2014). Uygur Halk Destan/Hikayeleri Üzerinde İncelemeler. Ankara: Gece Yay.Kaya, Mustafa (2014). Leibniz’in Théodıcée’sinde Kötülük Problemi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi.Mehmet, Abdülhakim (2006). Uygur Halk Destanları (İcra Merkezli ve Karşılaştırmalı Bir Araştırma). Ege Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir: Yayımlanmamış Doktora Tezi.Örnek, Sedat Veyis (2014). Türk Halkbilimi. Ankara: Bilgesu Yay. Süleyman, Eset (1994). “Altay Kültür Dairesinde Yalmavuz Tipi”. Miras Dergisi. Akt: Alimcan İnayet(1), s. 377-385.Türkçe Sözlük 1 (A-J). (1998). Türk Dil Kurumu.Türkçe Sözlük 2 (K-Z). (1998). Türk Dil Kurumu.Varol, Çiçek (2017). Uygur Halk Destanlarının Tipolojisi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uşak: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.Yıldırım, Gökşen (2015). Kötülük Olgusu ve Tanzimat Devri Türk Romanında Kötülük. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Elazığ: Yayımlanmamış Doktora Tezi.