Kasım Tınıstanov’un Akademiyalık Keçeler (Akademi Geceleri) Eseri Üzerine Bir Bakış

Farkındalık sahibi olan, kendi kimliğini bilen ve kararlılıkla daima ileriye yürüyen insan, kendi kabuğunu kırarak evrenselleşmeye başlar. Evrenselleşen insan ise halkı için mücadele ederek halkının yükselmesini sağlar. Her halkın medeniyet temelini atan mimarları, yetenekli aydınları vardır. Bunlardan biri olan Kasım Tınıstanov, Kırgız yazılı edebiyatının temelini atan şair, yazar, dram yazarı, ilk Kırgız alfabesini oluşturan filolog, ilk Kırgız gramer kitaplarını yazan bilim adamı, Kırgız halk aydınlanmasının önderi, Kırgız Kültür Enstitüsü Müdürlüğü başta olmak üzere birçok kurumda yöneticilik yapan devlet adamı ve Kırgızların ilk profesörüdür. Tınıstanov, 37 yıllık kısa ömrünün on dokuz yıllık zaman diliminde Kırgızlar için asra bedel hizmetler yapmış ve hayatın gerçeklerini kendi vücudunun acıyan bir parçası gibi kabul ederek, gerçek bir yazar olduğunu ortaya koymuştur. Sanatta materyalist anlayışın kesin doğruluğunu, sanatın halkın silahı olduğunu ve sanatın içeriğini sahne yoluyla ulaştırmak düşüncesinde olan yazar tiyatroya da yönelmiştir. Kırgız millî tiyatrosunun edebî seviyesini yükseltme isteği ve bu yönde devlet tarafından ilan edilen yarışma, K. Tınıstanov’un dram eseri yazmasına sebep olmuştur. Ancak bu dram eseri, yazılıp sahnelenmesinden fazla zaman geçmeden ideolojik mücadelenin yıkıntıları altına gömülerek yazarın trajik sonunu hazırlamıştır Çalışmada, Sovyet Kırgız edebiyatının tanınmış şahsiyetlerinden biri olan Kasım Tınıstanov’un Akademiyalık Keceler adlı ilk tarihi drama eseri ele alınmaktadır. Bu çalışmada, Kırgız Sovyet edebiyatındaki tiyatro eserlerinin ilk örneklerinden biri olan Kasım Tınıstanov’un Akademiyalık Keceler adlı tarihî piyesindeki kahramanların iç dünyası psikolojik yönden ele alınarak “İşgal ve Ruslaştırma”, “Özgürlük İçin Başlatılan Mücadele”, “Sınıf Mücadelesi Çerçevesinde Uygulanan Baskı” başlıkları altında inceleme ve çözümleme yapılacaktır. Eser, tarihi bir kesit sunması ve yazılı Kırgız edebiyatının en çok bilinen ürünlerinden biri olması sebebiyle son derece önemlidir.

Anahtar Kelimeler:

Kasım Tınıstanov, tiyatro, İşgal ve Ruslaştırma, Sınıf Mücadelesi, Özgürlük Mücadelesi

AN OVERVIEW ON KASIM TINISTANOV'S WORK ON AKADEMİYALIK KEÇELER (AKADEMİ GECELERİ)

A person who has awareness, knows his own identity and always walks forward with determination begins to become universal by breaking his own shell. On the other hand, the universalizing human ensures the rise of his people by fighting for his people. Every people has architects and talented intellectuals who laid the foundation of civilization. One of them, Kasım Tınıstanov, was a poet, writer, drama writer, philologist who created the first Kyrgyz alphabet, scientist who wrote the first Kyrgyz grammar books, the leader of the Kyrgyz public enlightenment, the director of many institutions, especially the Kyrgyz Cultural Institute. and he is the first professor of the Kyrgyz. Tınıstanov has served the Kyrgyz for a period of nineteen years of his short life of 37 years and has shown that he is a real writer by accepting the facts of life as a painful part of his body. The author, who intends to convey the absolute correctness of the materialist understanding in art, that art is the weapon of the people, and the content of art through the stage, also turned to the theater. The desire to increase the literary level of the Kyrgyz national theater and the competition announced by the state in this direction caused K. Tınıstanov to write a drama. However, this drama, before it was written and staged, was buried under the ruins of the ideological struggle and prepared the author's tragic end. In the study, the first historical drama titled Akademiyalık Keceler by Kasım Tınıstanov, one of the famous figures of Soviet Kyrgyz literature, is discussed. In this study, the inner world of the heroes in the historical play of Kasım Tınıstanov, one of the first examples of theatrical works in Kyrgyz Soviet literature, is examined psychologically under the headings of "Occupation and Russification", "Struggle for Freedom", "Pressure Applied within the Framework of Class Struggle" examination and analysis will be made. The work is extremely important as it presents a historical cross-section and is one of the most well-known works of written Kyrgyz literature.

Keywords:

Kasım Tınıstanov, Theater, Occupation and Russification, Class Struggle, Freedom Struggle,

PDF

___

ALTHUSSER, Louis. (2003). İdeoloji ve Devletin İdeoloji Aygıtları. (Çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki Yayınları.
ALTMIŞOVA, Zuhra. (2018). “Sovyetler Birliğinde “Sınıf Mücadelesi” Çerçevesinde Uygulanan Baskı Örneği: Kırgızistan’dan Yapılan Sürgünler”. 3. Türkistan Kurultayı, T.C. Kastamonu Üniversitesi Yayını.
ARTIKBAYEV, Kaçkınbay. (2013). XX. Yüzyıl Kırgız Edebiyatı Tarihi. (Çev. Mayramgül Dıykanbayeva), Ankara: Bengü Yayınları.
AYTMATOV, Cengiz ve ŞAHANOV, Muhtar. (2000) Kuz Başındaki Avcının Çığlığı. Ankara: Tolkun Yayınları.
AZAP, Samet.(2017). Tölögön Kasımbekov İnsan ve Eser. Ankara: Bengü Yayınları.
CANIBEKOV, Ç. (2006). Kasım Tınıstan uulu, Bişkek: Biyiktik Basması.
DIYKANBEYEVA, Mayramgül. (2014). “1916 Yılındaki Kırgız Millî Mücadelesi: Ürkün”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 3/3 2014 s. 112-126.
ELİUZ, Ülkü. (2006). Küçük adam, Orhan Kemal’in Romanlarında Yapı ve İzlek. Ankara: Öykü Yayınları.
ERKEBAYEV, Abdıganı. (1991). Canı Madaniyatıbızdın Köç Başı, Kasım Tınıstanov Adabiy Çıgarmalar. Bişkek: Adabiyat Basması.
FROMM, Erich. (2011). Özgürlükten Kaçış. (Çev. Şemsa Yeğin), İstanbul: Payel Yayınevi.
GÖMEÇ, Saadettin Yağmur. (2003). Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
İSRAİLOVA, Ç. (1999). Tradisionnoe Obshestvo Kyrgyzov v Period Russkoi Kolonizasiivo Vtoroi Polovine Xix Nachale Ххvv, I Sistema Ih Rodstva (19 Yy. İkinci Yarısından 20 Yy. Başlarındaki Rus Kolonileştirmesi Döneminde Kırgızların Geleneksel Toplumu ve Akrabalık Sistemi). Bişkek: İlim Yayınevi.
KARA, Füsün (2011). “1916 Kırgız Büyük İsyanı: Ürkün”, Turkish Studies, Volume 6/2, Spring p 537-546.
KARASAYUULU, Hüseyin. (1993). “1916- Cıldagı Kötörülüş Cönündö” Ürkün, Bişkek, s.217.
KAUFMANN, Walter. (2001). Dostoyevski’den Sartre’a Varoluşçuluk. (Çev. Akşit Göktürk), İstanbul: YKY.
MOLDOKASIMOV, Kıyas. (2012). Erkindik Üçün Küröştün Baraktarı Cana Sabakatarı. 1916 – Yıl, Azattık Kötörülüşü, Bişkek: Biyiktik Yayınları.
ÖZGEN, Nurcan. (2014). Yirminci Yüzyılın İlk Yarısında Kırgız Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TINISTANOV, Kasım. (1991). Adabiy Çıgarmalar, Bişkek: Adabiyat Basması.
VİOLA, Lynne. (2007). Unknown Gulag. New York: Oxford University Press.