YAKIN KIRGIZ TARİHİNİN EFSANEVÎ KAHRAMANI ORMON HAN VE CAPARKUL TOKTONALİEV’İN “HAN ORMON” ADLI ROMANI ÜZERİNE

Ormon Han 19. yüzyıl Kırgız tarihinin en önemli simalarından biridir. Rus Çarlığı, Çin ve Hokand Hanlığı üçgeninde sıkışmış halkının bağımsızlığı ve geleceği için kutlu bir mücadeleye girişmiş ancak başarılı olamamıştır. Yüzyıllar sonra Ormon Han döneminde siyasi olarak bir araya gelebilen Kırgız boylarının bir kısmı Ormon Han’ın iktidarını değil, Rus Çarlığının iktidarını benimsemiş, bu yüzden Rus Çarlığının Kırgızistan topraklarını ele geçirmesi kolaylaşmıştır. Caparkul Toktonaliyev Han Ormon adlı romanında gerek Çarlık ve gerekse Sovyetler Birliği döneminde feodal ve zalim bir yönetici olarak tanıtılan Ormon Han’ı edebiyat sanatı içerisinde aklamak ve onun halkının bağımsızlığı ve geleceği için mücadele etmiş gerçek bir halk önderi olduğunu kanıtlamak ister gibidir. Yazar Ormon Han’ın faaliyetlerini ve dönemin olaylarını tahkiye ederken sık sık resmî belgelere başvurur. Kırgız edebiyatında bu tür romanların kaleme alınması ülkede millî şuurun gelişimine katkıda bulunmaktadır.

___

  • ÇETİN, N. (2006). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Akçağ Yay.
  • CIYNAK. (2002). Ormon Han Ilimiy Emgekterde Cana Arhivdik Materialdarda: Koşumçalanıp (2. Baskı). Bişkek: Kırgızstan Yay.
  • KULTAEVA, Ü. (2007). Kırgız Tarıhıy Romandarının Janrdık Özgöçölügü. Bişkek.
  • ÖMÜRBEKOV, T. (2003). Uluu İnsandardın Kırgızstandın Tarıhındagı Rolu cana Ordu. (XIX.kılımdın ortosu-XX.kılımdın başı). Bişkek: Biyiktik Yay.
  • SOLTONOEV, B. (1993). Kızıl Kırgız Tarıhı. Bişkek: Uçkun Yay., I – II.
  • TOKNOTALİYEV, C. (2000). Han Ormon. Bişkek.
  • TOKNOTALİYEV, C. (2001). Han Ormon II. Bişkek.
  • USENBAEV, K. (1999). Ormon Han. Bişkek: Şam Yay.
  • ZİYAYEV, H. (2004). Türkistan’da Rusya Tecavüzü ve Hükümranlığına Karşı Mücadele. (XVIII. - XX. Asır Başları). (Çev. Ayhan Çelikbay). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.