Milletler Cemiyeti’nde Türkiye: İyimserlik ve Kuşku Arasında

Bu makale, 1932 yılında Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne özellikle de 1934 yılında Konsey’e üye olduktan sonraki faaliyetlerini ve Cemiyet’e yönelik ikircikli tutumunu ele almaktadır. Çalışma esasen İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunan Milletler Cemiyeti Arşivi’ndeki belgelere dayanmaktadır. Ulusal arşivlere oranla mütevazı sayılabilecek bir koleksiyona sahip olmakla beraber mevcut belgeler, Türkiye Cumhuriyeti’nin katıldığı ilk uluslararası örgüt olan Milletler Cemiyeti’ndeki faaliyetleri, Ankara’nın iki savaş arası dönemde uluslararası ilişkilere bakışını ve tavrını büyük ölçüde yansıtmaktadır. Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne yaklaşımı ikircikliydi. Ankara bir yandan özüne uygun biçimde uygulandığı takdirde Cemiyet’in ilkelerinin dünya barışına katkıda bulunacağı inanmakta, öte taraftan da bu ilkeler bir türlü yaşama geçirilemediği için Cemiyet’in işleyişini sorgulamaktaydı.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Milletler Cemiyeti, İki Savaş Arası Dönem, Uluslararası İlişkiler, Uluslararası Örgütler

Turkey in the League of Nations: Between Optimism and Suspicion

This article discusses Turkey’s activities after its membership to the League of Nations in 1932 and especially to the Council in 1934 and its ambivalent position towards the League. This work is based on the archival documents on Turkey at the League of Nations’ Archives in Switzerland. Even though bulk of documents on Turkey has not been classified yet, collection presently available is sufficient to reflect the ambivalent position of Ankara towards the League in the interwar era. Ankara believed that the League could contribute a great deal to the world peace but at the same time it questioned the implementation of its principles.

Keywords:

Turkish Diplomacy, League of Nations, Interwar Era, International Relations, International Organizations,

PDF

___

Alantar, Özden Zeynep. “Türk Dış Politikasında Milletler Cemiyeti Dönemi”, Faruk Sönmezoğlu (der.), Türk Dış Politikasının Analizi, İstanbul, Der Yayınları, 2004, s.99-129.
Aras, Tevfik Rüştü. Atatürk’ün Dış Politikası, İstanbul, Kaynak Yayınları, 2003.
Barlas, Dilek ve Serhat Güvenç. Türkiye’nin Akdeniz Siyaseti (1923-1939), İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları, 2014.
Barlas, Dilek ve Serhat Güvenç. “Turkey and the Idea of a European Union”, Middle Eastern Studies, Cilt 45, No.3, 2009, s.425-446.
Barlas, Dilek. “Turkey and the Balkans: Cooperation in the Interwar and Post-Cold War Periods”, Turkish Review of Balkan Studies, No.4, 1998/1999, s.65-80.
Bennett, A. LeRoy and James K. Oliver. International Organizations, New Jersey, Prentice Hall, 2002.
Carr, Edward H. Yirmi Yıl Krizi 1919-1939, Can Cemgil (çev.), İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2010.
Criss, Bilge. “Türkiye-NATO İttifakının Tarihsel Boyutu”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 9, No.94, 2012, s.1-28.
Davis, Joseph S. The World Between the Wars 1919-39: An Economist’s View, Baltimore, Johns Hopkins University Press, 1976.
Denk, Erdem. “Milletler Cemiyeti Misakı”, http://www.erdemdenk.com/mcmisaki.doc (Erişim Tarihi 30 Ağustos 2016).
Doğan, Cabir. “Cemiyet-i Akvam’ın Kuruluşunun İstanbul Basınına Yansımaları”, Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, No.3, 2016, s.33-47.
Dunbabin, John P. “The League of Nations' Place in the International System”, History, Cilt 78, No.254, 1993, s.421-442.
Egerton, George. “The League of Nations: An Outline History 1920-1946”, The League of Nations 1920-1946, New York, United Nations, 1996, s.24-29.
Ekmekçioğlu, Lerna. “Republic of Paradox: League of Nations Minority Protection Regime and the New Turkey Step-Citizens”, International Journal of Middle East Studies, Cilt 46, Özel Sayı (World War I), No.4, 2014, s.657–679.
Erim, Nihat. “Milletler Cemiyeti Üzerinde Düşünceler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 1, No.1, 1943, s.31-46.
Farell, Nicholas. Mussolini: A New Life, London: Weidenfeld&Nicolson, 2003, s. 259.
Güçlü, Yücel. “Turkey's Entrance into the League of Nations”, Middle Eastern Studies, Cilt 39, No.1, 2003, s.186-206.
Henig, Ruth. The League of Nations, Londra, Haus Histories, 2010.
Hobsbawn, Eric. Age of Extremes, Londra, Abacus, 1994.
Karabulut, Bilal. “Birinci Dünya Savaşı ve Uluslararası İlişkilerde İdealizmin Yükselişi”, Akademik Bakış, Cilt 8, No.15, 2014, s.57-72.
Kıran, Abdullah. “Milletler Cemiyeti ve Önlenemeyen Savaş”, Girne American University Journal of Social and Applied. Sciences, Cilt 3, No.6, 2008, s.19-36.
Kırdar, Üner. “Atatürk ve Milletler Cemiyeti”, Sivil Müdafaa Dergisi, Cilt 14, No.47, Ocak 1972, s.3-16.
League of Nations Archives, 6 B/1045/1045, Ocak 1933.
League of Nations Archives, Political, 1/16924/16923, 16 Mart 1935.
League of Nations, Verbatim Record of the Special Session of the Assembly, Altıncı Genel Kurul Toplantısı, 1 Temmuz 1932.
League of Nations, Official Journal, Records of the Thirteenth Ordinary Session of the Assembly, Special Supplement, no 104, 3 Ekim 1932.
League of Nations, Official Journal, Records of the Fourteenth Ordinary Session of the Assembly, Special Supplement, no 115, 30 Eylül 1933.
League of Nations, Official Journal, Records of the Fourteenth Ordinary Session of the Assembly, Special Supplement, no 118, 7 Ekim 1933.
League of Nations, Official Journal, Eighty-First Session of the Council, No 11 (Part I), Kasım 1934.
League of Nations, Official Journal, Eighty-First Session of the Council, No 12 (Part II), Aralık 1934.
League of Nations, Official Journal, Eighty-Third Session of the Council, No 12 (Part II), Aralık 1934.
League of Nations, Official Journal, Eighty-Fourth Session of the Council, No 2, Şubat 1935.
League of Nations, Official Journal, Eighty-Fifth Extraordinary Session of the Council, No 5, Mayıs 1935.
League of Nations, Official Journal, Ninety-Second Session of the Council, Nisan 1936.
League of Nations, Official Journal, Ninety-Second Session of the Council, Temmuz 1936.
McKercher, Brian J. C. “The League of Nations and Collective Security 1919-1939”, The League of Nations 1920-1946, New York, United Nations, 1996, s.66-73.
Mesud, Zeki. “Milletler Cemiyeti Düzeni”, İnsan Hakları, No.24, Aralık 1948, s.3-11.
Nadi, Yunus. “Milletler Cemiyetinin geçirmekte olduğu Büyük Tehlike”, Cumhuriyet, 12 Ağustos 1935.
Polanyi, Karl. Büyük Dönüşüm, Ayşe Buğra (çev.), İstanbul, İletişim, 2003.
R. B. “Milletler Cemiyeti Yeni Bir İmtihan Geçiriyor, Kazanacaklar mı Yoksa…”, Kurun, 4 Haziran 1936.
“Saarland”, Encyclopædia Britannica, https://global.britannica.com/place/Saarland (Erişim Tarihi 30 Ağustos 2016).
Société des Nations. Journal Officiel, Supplement Officiel, No.125, Actes de la Quinzieme Session Ordinaire de L'assemblée, Geneve, 1934.
Soysal, İsmail. Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, Cilt I, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1983, s.304-319.
Sürmeli, Serpil. “Cemiyet-i Akvam’a Müzaheret Cemiyeti-Türkiye’de Kuruluşu ve Prag Konferansı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, No.25-26, 2000, s.181-200.
“The Covenant of the League of Nations”, http://avalon.law.yale.edu/20th_century/leagcov.asp (Erişim Tarihi 18 Nisan 2017).
Ulusan, Şayan. “Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne (Cemiyet-i Akvam) Girişi-Öncesi ve Sonrası”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt VII, No.16-17, 2008, s.237-258.
Us, Asım. “Milletler Cemiyeti Ne Olacak?”, Kurun, 6 Ekim 1938.
Us, Asım. “Bir Ziyaretin Manası”, Kurun, 22 Haziran 1938.
Us, Asım. “Milletçe Sorulan Bir Sual, Türkiye Milletler Cemiyetinde Kalmalı mıdır?”, Kurun, 18 Haziran 1938.
Wilson, Peter. “Leonard Woolf, the League of Nations and Peace Between the Wars”, The Political Quarterly, Cilt 86, No.4, 2015, s.532-539.