ŞÜKRAN UÇUŞ GÜLDALI, İREM DEMİRBAŞ, İbrahim GAFA, Zeki YILDIZ, Kadir SÖNMEZ

ÇOCUK KİTAPLARININ HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİM PROGRAMINA UYGUNLUĞUNUN İNCELENMESİ

Bu araştırmanın amacı ilkokul dönemine seslenen çocuk kitaplarının hayat bilgisi öğretim programına uygunluğunun incelenmesidir. Bu kapsamda hayat bilgisi öğretim programındaki beceri, değer, ünite ve kazanımlar kitaplara uygunluğu açısından değerlendirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 6-9 yaş arası çocuklara hitap eden 300 çocuk kitabı oluşturmaktadır. Kitapların seçiminde; öğretmen görüşleri, yayınevlerinin en çok satan kitaplar listeleri, çocuk edebiyatını dersini okutan öğretim üyelerinin görüşleri kapsamında ortak bir kitap havuzu oluşturulmuş, bu bağlamda çalışma grubu belirlenmiştir. Nitel araştırmadan doküman incelemesi yöntemi ile incelenen kitaplar, araştırmacılar tarafından oluşturulan "Kitap Değerlendirme" formu kapsamında değerlendirilmiştir. Kitaplarda hayat bilgisi öğretim programında yer alan becerilerden gözlem ve iletişim, değerlerden doğa sevgisi ve yardımlaşma, ünite ve kazanımlardan ise her sınıf düzeyinde doğa ve çevre ünitesinin ve bu üniteye ilişkin kazanımların en çok oranda yer aldığı tespit edilmiştir. Kitaplarda en az oranda ise becerilerden iletişim teknolojilerini kullanma, milli ve kültürel değerleri tanıma, kişisel bakım ve zaman yönetimi; değerlerden estetik, vatanseverlik ve bilimsellik, ünite ve kazanımlardan birinci ve ikinci sınıf için doğa ve çevre, üçüncü sınıf düzeyinde ise sağlıklı hayat ünitesinin en az oranda yer verildiği görülmüştür

REVIEW OF THE ELIGIBILITY OF CHILDREN’S BOOKS TO THE CONGURITY OF THE SOCIAL STUDIES1 CURRICULA (K1-K3)

The purpose of the current study aimed at investigating children’s books, regarding objectives, units, values, skills congruity to social studies (K1-K3) curriculum. The study group is comprised of 300 books for children appealing to between age 6-9. Books were chosen on the basis of elementary school teachers’ opinions and the instructors’ opinion as for the field of the expert about children’s literature, best sale books in most well-known bookstores to compile a list. The method of current study is the descriptive model in a qualitative strand. The data was analyzed with document analysis, and it supported with quotes from books. Besides, frequencies and percentages were used for the analysis of data. To actualize document analysis in a common and objective framework, researchers developed a “Book Evaluation Form” as a book checklist for the curriculum. “Observation” and “Communication” are most common skills, “The love of Nature” and “Helping Each Other” are most common values, “Nature and Environment” unit and its objectives are mostly observed in the books regarding social studies curriculum. When it comes to rarely seen skill, value and units-objectives, using information technologies, awareness of national and cultural values, personal care, time management for skills; esthetic, patriotism, being scientific for values; “Nature and Environment” for grade 1st and grade 2nd’s units and their objectives, “Healthy Life” for grade 3rd were seldom observed in the target children’s books related to social studies (K1-K3)

PDF

___

Akkuş, Z. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde destanların kullanımı. Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi (KKEFD), 14, 31‐48.
Aktan, O. (2012). 100 temel eserlerde yer alan değerlerle sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin uyumu. Yüksek lisans tezi. Düzce Üniversitesi, Düzce.
Akyol, T. (2012). Resimli çocuk kitaplarında yer alan değerlerin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Akyol, Y. (2011). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde ‘‘ Türk Tarihinde Yolculuk’’ ünitesinin çocuk edebiyatı ile ilişkilendirilmesinin öğrencilerin empati becerilerine (eğilimlerine) etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
Akyürek Tay, B. ve Tay, B. (2009). Hayat bilgisi öğretiminde yapılandırmacılık. B.Tay (Ed.). Hayat bilgisi öğretimi içinde (s.49-70). Ankara: Maya Akademi Yayıncılık.
Aladağ, E. (2009). Hayat bilgisi dersinde kullanılan öğretim materyalleri. B. Tay (Ed.). Hayat bilgisi öğretimi içinde (s.117-138). Ankara: Maya Akademi Yayıncılık.
Anderson, S. (2010). Social studies and me! using children’s books to learn about our world. USA: The Vermont Center for the Book.
Aral, D. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı’nın hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Baymur, A. F. (1937). Hayat bilgisi öğretim. İstanbul: Devlet Basımevi.
Beldağ, A. ve Aktaş, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî eser kullanımına ilişkin öğretmen ve öğretmen adaylarının görüşleri: Nitel bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2). 953-981.
Belet, Ş. D. (2009). Edebi metinlerin hayat bilgisi öğretiminde kullanılması. B.Tay (Ed.). Hayat bilgisi öğretimi içinde (s.215-240). Ankara: Maya Akademi Yayıncılık.
Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat bilgisi öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Budak, İ.ve Budak, A. (2014). Nicel, nitel ve karma araştırmalarda örnekleme. Eğitim araştırmaları nicel, nitel ve karma yaklaşımlar içinde (s.215-242). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. Ç., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırmanın temelleri. Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s.1-36). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Chapin, J. R. (2013). Elementary social studies a pratical guide (8th Ed.). USA: Pearson
Çayır-Çevik, Y. (2014). Türkçe eğitim programındaki değerler ve Dede Korkut Hikâyeleri’ nin değerler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
Çengelci, T. (2013). Sosyal bilgiler dersinde yararlanılan toplumsal ve kültürel kaynakların belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (43), 219-236.
Creswell, J. W. (2016). Araştırma yaklaşımının seçimi. S. Demir (ÇevEd.). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları içinde (s. 1-25). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Demir, S.B. ve Akengin, H. (2014). Hikâyelerle Sosyal Bilgiler Öğretimi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
Demirel-Balık, Z. (2016). Hayat bilgisi öğretim programındaki değerler bağlamında hayat bilgisi ders kitapları ile yüz temel eser listesindeki ulusal masalların karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
Demirkaya, H. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler programında içerik ve kazandırılacak beceriler. A. Tanrıöğen (Ed.). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 78-87). İstanbul: Zafer Matbaacılık.
Dever, M. T., Brooke, S. ve Broderick, J. ( 2005). Using picture books as a vehicle to teach young children about social justice. Social Studies and The Young Learner, 18(1), 18-21.
Dirican, R., ve Dağlıoğlu, H. E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(2), 44-69.
Farris, P. J.ve Fuhler, C. J. (1994). Developing social studies concepts through picture books. Reading Teacher, 47(5), 380.
Gaston, A., Martinez, J. Ve Martin, E. P. (2016). Embedding literacy strategies in social studies for eighth-grade students. Journal of Social Studies Education Research, 7(1), 73-95.
Göçer, A. (2010). Türkçe öğretiminde çok uyaranlı bir öğrenme ortamı oluşturmak için seçkin edebî ürünlerden yararlanma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27(27), 341-369.
Gönen, M. ve Veziroğlu, M. (2015). Çocuk edebiyatının genel hedefleri. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde (s.1-12). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Gönen, M., Katrancı, M., Uygun, M. ve Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(160),250- 265.
Güzel-Candan, D. ve Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
Hayat Bilgisi Öğretimi Programı[MEB] (2015). 22.11.2016 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx/program2.aspx?islem=1&kno=30 adresinden erişilmiştir.
Jacobs, J. S.ve Tunnel, M. O. (2013). Children’s literature briefly (3rd Ed.). USA: Pearson. Kabapınar, Y. (2012). Kavram, tanım ve teoriler üzerinden hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimine bakmak.
Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (s.1-56). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Karabağ, G. ve İnal, S. (2013). Hayat bilgisi dersinde beceri öğretimi. S. Öğülmüş (Ed). Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen el kitabı içinde (s.259-420). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Karamustafaoğlu, O. (2006). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin öğretim materyallerini kullanma düzeyleri: Amasya ili örneği. Atatürk Üniversitesi Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 90-101.
Kaya, E. ve Ekiçi, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde gezi yazılarından yararlanma: Gülten Dayıoğlu’nun gezi yazıları örneği. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 87-114.
Kaymakçı, S. (2013). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sözlü ve yazılı edebi türlerin kullanım durumu. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 230-255.
Kıbrıs, İ. (2006). Çocuk edebiyatı. Ankara: Tekağaç Eylül Yayınları.
Kiefer, B. Z. (2010). Charlotte Huck’s children’s literature (10th Ed.). USA: McGraw-Hill Higher Education.
Kirman, J. M. (2008). Elementary social studies: Creative classroom ideas (4th Ed.). Canada: Pearson-Prentice Hall.
Kostelnik, M. J., Soderman, A.K. ve Whiren, A.P. (2011). Developmentally appropriate curriculum (5th Ed.). USA: Pearson.
Lintner, T. (2011). Using "exceptional" children's literature to promote character education in elementary social studies classrooms. The Social Studies, 102 (5), 200-203.
Macphee, D. A.ve Whitecotton, E. J. (2011). Bringing the “social” back to social studies: literacy strategies as tools for understanding history. The Social Studies, 102. 263–267. DOI: 10.1080/00377996.2011.571300
Manifold, M. C. (2000). Picture books as a social studies resource in the elementary school classroom. Teacher Librarian. 27 (4),29.
Maxim, G. W. (1999). Dynamic social studies for elementary classrooms (7th Ed.). USA: Pearson Education.
Maxim, G. W. (2006). Dynamic social studies for constructivist classrooms. (8th ed.). New Jersey, USA: Pearson Prentice Hall.
Melendez, W. R., Beck,V. ve Fletcher, M. (2000). Teaching social studies in early education. USA: Thomson Learning.
Mertol, H. (2009). Sosyal bilgiler derslerinde çocuk edebiyatı ürünlerinden yararlanma Mustafa Ruhi Şirin örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
Mindes, G. (2006). Teaching young children social studies. USA: Rowman & Littlefield Education.
Mindes, G. (2014). Social studies for young children: Preschool and primary curriculum anchor (2nd Ed.). USA: Rowman & Littlefield Education.
More, C. M. (2012). Social stories and young children: Strategies for teachers. Intervention in School and Clinic. 47(3). 167-174. DOI: 10.1177/1053451211423816.
Morgan, D. N. ve Rasinski, T. V. (2012). The power and potential of primary sources. The Reading Teacher. 65(8). 584-594.
Morgan, H. (2009). Picture book biographies for young children: a way to teach multiple perspectives. Early Childhood Education Journal, 37.219–227. DOI 10.1007/s10643-009-0339-7
National Association for the Education of Young Children [NAEYC] (2005). Exploring Social Studies through Children’s Books. Beyond the Journal Young Children on the Web. 22.02.2017 tarihinde www.journal.naeyc.org/about/permissions.asp adresinden erişilmiştir.
Oran, G. (2015). Yalvaç Ural'ın çocuk kitaplarında değer eğitimi ve bu eserlerin Türkçe öğretimine katkısı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Uşak Üniversitesi, Uşak.
Oruç, Ş. ve Erdem, R. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde biyografi kullanımının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine ilişkin tutumlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 215- 229.
Otluoğlu, R. (2001). İlköğretim okulu 5. sınıf sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerini ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Özgü-Koçağan, F. (2012). İlköğretim 4-5. sınıf için hazırlanan öyküleyici çocuk kitaplarının okunabilirlik ve değerler yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller (4. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerini ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 173-182.
Öztürk, T. (2015). Öğrencilerin hayat bilgisi dersi öğretim programındaki temel becerileri kazanmalarına yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim ve Bilim, 40(181), 271-292. DOI: 10.15390/EB.2015.4363
Pamuk, İ. ve Pamuk, A. (2016). Almanya’da sachunterricht Ve Türkiye’de hayat bilgisi ders kitaplarında okulda demokrasi uygulamalarına örnek olarak sınıf başkanı seçimi. Cumhuriyet International Journal of Education, 5(2), 67-83.
Sağlam, H. (2015). Toplum, birey ve doğaya bütüncül bakış: Hayat bilgisi. M. Gültekin (Ed.). Hayat bilgisi öğretimi içinde (s.1-15). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Sever, S. (2003). Çocuk edebiyatı. Çocuk ve edebiyat içinde (s.11-29). İzmir: Tudem Yayıncılık.
Sildir, E. (2016). Okul öncesi döneme yönelik hikâye kitaplarının milli eğitim bakanlığı 2013 okul öncesi eğitim programında yer alan sosyal-duygusal alan gelişimle ilgili kazanımları desteklemeleri yönünden incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Simsek, A. (2011). The use of children’s literature in social studies: A comparative study in the USA and Turkey. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (Aralık 2011), 1-24.
Sönmez, V. (2010). Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
Stewart, L.M. (1995). Integrating African-American literature in the elementary social studies classroom. Reading Horizons, 35, 414-21. EJ 508 134.
Şimşek, A. (2006). Tarihsel romanın eğitimsel işlevi. Bilig, 37, 65-80.
Şimşek, S. (2014). Geçmişten günümüze hayat bilgisi. S. Şimşek (Ed.). Sınıf öğretmenleri ve adayları için hayat bilgisi öğretimi içinde (s.3-26). Ankara: Anı Yayıncılık.
Şimşek, Ş. (2015). Kemalettin Tuğcu’nun romanlarında değerler eğitimi. International Journal of Humanities and Education, 1(1), 79-104.
Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde edebiyat temelli öğretim yönteminin öğrencilerin akademik başarısına ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
Tokcan, H. (2016). Sosyal bilgiler ve edebiyat. H. Tokcan(Ed.). Sosyal bilgilerde sözlü ve yazılı edebiyat incelemeleri içinde (s. 1-25). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Uz–Erşahin, I. (2009). Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı metinlerinin çağdaş çocuk edebiyatı ilkeleri açısından değerlendirilmesi ve eğitsel öneriler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Uzmen, S. ve Mağden D. (2002). Okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitapları ile desteklenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 193-212.
Veziroğlu, M., ve Gönen, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının MEB okul öncesi eğitim programındaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 226-238.
Walker, A. B. (2015). Giving literacy, learning literacy. Service-learning and school book drives. DOI: 10.1002/trtr.1394.
Wallace, M. C. (2005). Social studies-all day, every day in the early childhood classroom. USA: Thomson Delmar Learning.
Yeşilbursa, C. C. Ve Sabancı, O. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünlerin kullanımına yönelik görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36. 19-33.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Youngs, S. ve Serafini, F. (2011). Comprehension strategies for reading historical fiction picture books. The Reading Teacher. 65 ( 2). 115–124. DOI:10.1002/TRTR.01014
Yükselen, A. (2015) Yaş gruplarına göre çocuk kitapları. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde (s.57-72) . Ankara: Eğiten Kitap.