BEŞİNCİ SINIF FEN BİLİMLERİ ÖĞRETİM PROGRAMI KAZANIMLARININ VE DERS KİTABININ ÜST DÜZEY DÜŞÜNME BECERİLERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ
Günümüzde gelişen teknoloji ve değişen hayat şartları gereği sadece düşünen bireyler değil aynı zamanda farklı düşünen bireylerin yetiştirilmesi önem kazanmaktadır. Farklı bakış açıları ile olgu ve kavramlara yaklaşan, problemlere birden fazla çözüm yolu üreten bireyleri yetiştirmek için öğretim programlarında son yıllarda sıkça üst düzey düşünme becerileri kavramlarına yer verilmektedir. Bu çalışmanın amacı 5. sınıf fen bilimleri dersi kazanımları ve ders kitabındaki konu alanı metin, etkinlik ve mühendislik tasarımları/ uygulamalarındaki soruları yaratıcı, eleştirel, yansıtıcı ve analitik düşünme becerileri bağlamında incelemektir. Bu amaç için araştırma nitel araştırma yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Veriler doküman inceleme yolu ile elde edilmiştir. Fen bilimleri öğretim programındaki otuz altı adet kazanım incelenmiştir. Talim Terbiye Kurulu tarafından onayı verilen 5. sınıf fen bilimleri ders kitabı metinleri, etkinliklerde ve mühendislik tasarım/uygulamalar bölümlerinde öğrencilere yöneltilen sorular bakımından ele alınmıştır. Bulgular öğretim programında yer alan kazanımlarda incelenen dört düşünme becerisinin de yer aldığını göstermiştir. 5. sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarında en çok uygulama düzeyinde kazanımların olduğu, bunu sırasıyla anlama, çözümleme, değerlendirme ve yaratma düzeyinde kazanımların takip ettiği görülmüştür. Üst düzey düşünme becerilerinden en çok analitik düşünme becerisine yönelik kazanımların olduğu, onu sırası ile eşit sayıda olmak üzere eleştirel ve yansıtıcı düşünme kazanımlarının izlediği, diğerlerine oranla az sayıda yaratıcı düşünme becerilerini kapsayan kazanımların olduğu görülmüştür. Ders kitabında en çok analitik düşünme becerisini geliştirmeye yönelik sorular olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bulgulara ek olarak ders kitabında açık uçlu soruların en çok konu alanı metinleri ve etkinliklerdeki yönergelerde yer aldığı görülmüştür. Kapalı uçlu soruların her iki metinde de açık uçlu sorulardan daha az kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır.
AN INVESTIGATION OF THE 5 TH GRADE SCIENCE CURRICULUM ACQUISITIONS AND COURSE BOOK IN TERMS OF HIGHER-ORDER THINKING SKILLS
Today, due to the developing technology and changing life conditions, it is important to raise not only individuals who think but also individuals who think differently. In order to train individuals who approach facts and concepts with different perspectives and produce more than one solution to problems, the concepts of higher-order thinking skills are frequently included in the curriculum in recent years. The aim of this study is to examine the fifth-grade science course achievements and the subject area in the course book in the context of creative, critical, reflective and analytical thinking skills. For this purpose, it was carried out with qualitative research method. The data were obtained through document analysis. Thirty-six achievements in science curriculum were examined. In addition, the fifth-grade science course book, which was approved by the training board, was examined in terms of the questions asked to the students in the text, activities and engineering design / applications sections. The findings showed that there were all four thinking skills examined in the achievements in the curriculum. It was observed that the achievements at the application level were the most in fifth grade science course achievements, followed by the achievements at the level of comprehension, analysis, evaluation, and creation, respectively. Among the higher order thinking skills, it was observed that there were gains mostly related to analytical thinking skills, followed by critical and reflective thinking gains in equal numbers, and there were achievements that included less creative thinking skills than others. It was concluded that there are mostly questions about developing analytical thinking skills in the course book. In addition to the findings, it was concluded that open-ended questions of the course book were mostly included in subject area texts and activities and closed ended questions were used less than open-ended questions in both texts.
___
- Akkuş Çakır, N., & Senemoğlu, N. (2016). Yükseköğretimde analitik düşünme becerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1487-1502.
- Altın, M., & Saracaloğlu, A. S. (2018). Yaratıcı, eleştirel ve yansıtıcı düşünme: Benzerlikler-farklılıklar. Uluslararası Güncel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-9.
- Bloom, B. S., Engelhart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H., & Krathwohl, D. R. (1956). Taxonomy of educational objectives: Cognitive domain. NY: David McKay
- Çepni, S. (2014). Araştırma proje çalışmalarına giriş. (Genişletilmiş 7. Baskı). Celepler Matbaacılık
- Çevik, B. (2018). Eleştirel düşünme bağlamında Dr. Parkyeri ve Kömür Karası Çocuk adlı çocuk kitaplarının incelenmesi. Artıbilim. Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,, 1(2), 56-63.
- Çiğdem, H ̇ . , Kurt, A . (2012). Yansıtıcı düşünme ölçeğinin Türkçeye uyarlanması . Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (2) , 475-493.
- De Bono, E. (1999). New thinking for the new millennium. The McQuaing Group Inc. Feldhusen, J. F. ve Eng Goh, B. (1995).
- Deveci, İ., Konuş, F. Z., & Aydız, M. (2018). 2018 yılı fen bilimleri dersi öğretim programı kazanımlarının yaşam becerileri açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47(2), 765-797.
- Dikici, A. (2013). Yaratıcılığı destekleyen ilköğretim öğretmenleri indeksi ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 307-324.
- Duban, N., & Yanpar Yelken , T. (2010). Öğretmen adaylarının yanıtıcı düşünme eğilimleri ve yansıtıcı öğretmen özellikleriyle ilgili görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 343-360.
- Duran, C., & Saraçoğlu, M. (2009). Yeniliğin yaratıcılıkla olan ilişkisi ve yeniliği geliştirme süreci. Yönetim ve Ekonomi, 16(1).
- Eğmir, E., Keskin, A., & Pektaş, F. (2018). Yaratıcı düşünme uygulamalarının etkisinin incelendiği lisansüstü tezlerin analizi. Language Teaching and Educational Research, 1(1), 1–12. https://doi.org/10.35207/later.709223
- Eğmir, E., & Ocak, G. (2018). Eleştirel düşünme becerisi öğretim programı tasarısının öğrencilerin yansıtıcı düşünme becerilerine etkisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(3), 431-456. https://doi.org/10.30831/akukeg.335388
- Eroğlu, S., Akarsu, B., & Bektaş, O. (2015). Kimya ders kitaplarının öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 16(2).
- Ersözlü, Z. N. (2008). Yansıtıcı düşünmeyi geliştirici etkinliklerin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi (Yayımlanmış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Gogus, A., Göğüş, H. G., & Bahadır, E. (2020). eleştirel düşünme becerileri ve problem çözmeye yönelik yansıtıcı düşünme becerileri arasındaki ilişkiler. Pamukkale University Journal of Education, 49, 1-19.
- Gömleksiz, M., & Kan , A. (2009). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programının eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve girişimcilik becerilerini kazandırmadaki etkililiğinin belirlenmesi (Diyarbakır İli Örneği)1-2. S. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları. 2009:39-49., 39-49.
- Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 32, 127- 146.
- Güngör, İ. (2007). Anadolu Lisesi öğrencilerinin yaratıcı düşünme düzeylerinin kişisel uyum, sosyal uyum, genel yetenek ve akademik başarı ile ilişkisi, Yüksek lisans tezi,. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Harun, Ç., & Aşkım Kurt, A. (2012). Yansıtıcı düşünme ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 475–93.
- Kanadlı, S. (2019). Öğretim Teknikleri. T. Yanpar Yelken, & C. Akay içinde, Öğretim İlke ve Yöntemleri (s. 257- 310). Anı Yayıncılık.
- Kapanadze, D. Ü. (2018). 2018 Türkçe öğretim programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 83-112.
- Kayhan , E., Altun, S., & Gürol, M. (2019). Sekizinci sınıf Türkçe öğretim programı (2018)’nın 21. yüzyıl ecerileri açısından değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 20-35.
- Koyunlu Ünlü, Z , Şen, Ö . (2018). 5. sınıf fen bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin bilimsel araştırma ve mühendislik tasarım sürecine göre incelenmesi . Sakarya University Journal of Education , 8(4) (Ek Sayı) , 185-197 . https://doi.org/10.19126/suje.448331
- Koray, O. (2004). The influence of science education based on creative thinking on creativity of preservice teachers. Educational Administration in Theory& Practice, 40, 580-599.
- Köksal, N., & Çöğmen, S. (2018). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme ve iletişim becerileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(44), 278-296. https://doi.org/10.9779/pauefd.422244
- Kurt, M., Haşıloğlu, M., & Budak , S. (2019). fen bilimleri eğitiminide kullanılan açık uçlu soruların puanlanmasında puanlayıcılar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(10), 28-45.
- MEB. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı.Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
- Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis.(2nd ed). SAGE.
- Ocak , G., & Park, F. (2020). Lise öğrencileri için analitik düşünme ölçeği geliştirme çalışması. Afyon Kocatepe Universty Journal of Social Sciences, 22(1). https://doi.org/10.32709/akusosbil.565699
- Ocak, G., & Kalender, M. (2017). Otaokul 5. ve 6. sınıf fen bilimleri öğretim programının kazanım ve içerik ilişkisinin değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 209-225.
- Ocak, G., & Kocaman, B. (2018). İlkokul fen bilimleri öğretim programındaki kazanım ve içerik ilişkisinin değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Universty Journal of Education, 37(2), 1-14.
- Oluk, S , Özcan, S . (2007). İlköğretim fen bilgisi derslerinde kullanılan soruların piaget ve bloom taksonomisine göre analizi . Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi , (8) , 61-68 .
- Özbek, A. B., & Ergül, C. (2018). İlkokul 4. sınıf ders kitaplarının okunabirliklerinin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 653-668. https://doi.org/10.17860/mersinefd.398401
- Özkale, U, Kılıç, F, Yanpar Yelken, T. (2020). İlkokul öğrencilerinin görüşlerine göre fen bilimleri dersinde yapılan etkinliklerin yaratıcı düşünme becerileri açısından incelenmesi. Türk Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7 (3), 139-168.
- Pallegrino, J. W., & Hilton, M. L. (2012). National Research Council. Education for life and work: Developing transferable knowledge and skills in the 21st century. Committee on Defining Deeper Learning and 21st Century Skills.
- Peyró, M. C. R., Herrero, E. C., & Llamas, E. (2020). Thinking skills in primary education: An analysis of CLIL textbooks in Spain. Porta Linguarum: revista internacional de didáctica de las lenguas extranjeras, (33), 183-200.
- Saido, G., Siraj, S., Bin Nordin, A., & Al_Amedy, O. (2018). Higher order thinking skills among secondary school students in science learning. MOJES: Malaysian Online Journal Of Educational Sciences, 3(3), 13-20.
- Seferoğlu, S. S., & Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(30), 193-200.
- Söylemez, Y. (2018). 2018 Türkçe dersi öğretim programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Dergisi, 63, 345-384. https://doi.org/10.14222/Turkiyat3991
- Tanrıseven, I. (2019). Öğretimde Planlama. T. Yanpar Yelken, & C. Akay içinde, Öğretim İlke ve Yöntemleri (s. 43- 76). Anı Yayıncılık.
- Tekkol, i. A., & Bozdemir, H., 2018. Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme eğilimleri ile eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi 26(6): 1897–1907. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2211
- Topaloğlu, M. Y., & Kıyıcı, F. B. (2015). Fen bilimleri programlarının karşılaştırılması: Türkiye ve Avustralya. Bartın Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 344. https://doi.org/10.14686/buefad.v4i2.1082000266
- Tutkun, Ö., & Aksoyalp, Y. (2010). 21. Yüzyılda eğitimde program geliştirmede yönelim, kavram ve anlayışlar. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 156-169.
- TÜSİAD. (2013). Ekim 21, 2020 tarihinde Türkiye Sanayicileri ve iş adamları derneği: https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/7344-okulda-universite-turkiyede-ogretmen-egitiminiyeniden-yapilandirmak-icin-bir-model-onerisi -Ekim 2020.pdf adresinden alındı
- Ünver, G. (2011). Yansıtıcı Düşünme. Ö. Demirel içinde, Eğitimde yeni yönelimler (s. 137-148).Pegem Akademi.
- World Economic Forum. (2020, 11 21). Kasım 21, 2020 tarihinde https://www.weforum.org: https://www.weforum.org/agenda/2020/10/top-10-work-skills-of-tomorrow-how-long-it-takes-tolearn-them adresinden alındı
- Yel, M., & Yiğitel, S. (2019). Ortaöğretim biyoloji dersi öğretiminde uygulanan yansıtıcı düşünmeyi Geliştirme etkinliklerinin öğrencilerin akademik başarı ve tutumları üzerindeki etkisi. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 39(3).
- Yenilmez, K., & Yolcu, B. (2007). Öğretmen davranışlarının yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimine katkısı. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(18), 95-105.
- Yeşilyurt, E. (2012). Öğretmen adaylarının bilişsel alanla ilgili sınama durumu soruları yazma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 519-530.
- Yeşilyurt, E. (2019). Öğretim durumları modeli: Kuramsal temelleri bağlamında kapsamlı bir derleme çalışması. Turkish Studies Educational Sciences, 14(5), 2767-2785. https://doi.org/10.26466/opus.662721
- Yeşilyurt, E. (2020). Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme: Tüm boyut ve paydaşlarıyla kapsayıcı bir derleme çalışması. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25), 3874-3915. https://doi.org/10.26466/opus.662721
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, K. (2019). Eleşirel ve analitik düşünme.Pegem Akademi.
- Yılmaz, K. (2020). Eleştirel ve analitik düşünme (3 b.). Pegem Akademi.
- Yolcu, H. H. (2019). ilkokul öğretim prgramı 3 ve 4 . sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisi açısından analizi ve değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 18(1), 253-262.
- Yücel , M., & Karamustafaoğlu, S. (2020). Ortaokul 5. ve 6. sınıf fen bilimleri ders kitapları hakkında öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 93-120.