ALTAY YARATILIŞ MİTİ İLE M. NECATİ SEPETÇİOĞLU'NUN YARATILIŞ DESTANININ YÜZEYSEL YAPI UNSURLARI BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Halk hafızasındaki çeşitli olaylar ve inançlar; mitlerde, destanlarda ve çeşitli anlatı türlerinde yaşayarak günümüze kadar gelebilmiştir. Fakat zamanla komşu veya sonradan tanışılan kültürlerin etkisine maruz kalmışlar, bu nedenle mevcut metinlerde değişiklikler olduğu gibi yeni metinler de teşekkül etmiştir. Sözlü olarak icra edilen bu ürünler yazıya belli bir zamandan sonra aktarıldığı için, çoğu kez unutulmuş ve birtakım değişikliklere maruz kalmıştır. Bu bağlamda 19. yüzyılın ikinci yarısında Altay Türkleri arasında Radloff tarafından derlenmiş olan Türk yaratılış miti, dünyanın ve evrenin yaratılışı, insan soyunun türeyişi ve tüm bunlar oluşurken şeytanın (Erlik) yaptığı kötülükler Türk düşüncesi etrafında şekillendirilmektedir. Bu makalede Radlof'un derlemiş olduğu Altay Yaratılış Miti ile M. Necati Sepetçioğlu'nun Yaratılış Destanı, karşılaştırmalı yazın bilimi açısından, yüzeysel yapısındaki figüratif unsurlar (mekân, zaman, anlatıcı, bakış açısı, kahramanlar, motifler, olay örgüsü) dikkate alınarak incelenmiştir. Gerçekleştirilen çözümlemede yazın bilim, gösterge bilim ve metin dil bilim yöntem ve teknikleri çalışmanın kuramsal zeminini oluşturmaktadır. Çalışmanın bir diğer amacı da mit ve destan yazın türlerinin yapısına ilişkin çıkarımlarda bulunmaktır. Değerlerin ve deneyimlerin bilgisini mitler aracılığı ile bize sunan mitoloji ile iç içe olmak, insanı, toplumu ve evreni anlama noktasında önemlidir. Mitleri su yüzüne çıkaran şair ve yazarlar da hazırladıkları bu eserlerle insanlara yeni ufuklar açacaktır

COMPARISON OF ALTAYYARATILIS MYTH and THE EPIC OF YARATILIS, M. NECATI SEPETCIOGLU IN TERMS OF SURFACE STRUCTURE ITEMS

Various events and beliefs in people's memories has survived to the present day by living in myths, legends, and various stypes of narrative. But once exposed to the cultures of their neighbors or the impact of later become acquainted with the culture. Therefore, it has been formed in the new text as well as changes in the existing text. But the mythological elements of living legends have survived transformed in to icons and symbols. These products are to be conducted or allyastran scribed after a certain time, often forgot ten and has been subject to some changes. In this context in the second half of the 19th century, Turkish creation myths, edited by Radloff from the Altay Turks, is shaped around Turkish thought, the creation of the world and the universe, the human race des cent, and all of them formed the devil his evil. In this article, Altay Yaratilis Myth' edited by Radloff and Yaratilis Epic edited by M. Necati Sepetçioğlu, figurative elements in the surface structure in terms of comparative literature science (space, time, narrator, point of view, heroes, motives, plot) were examined considering. In The analysis carried out Type science, instrument science and text linguistics methods and techniques are the theoretical ground work. Another objective of the study is to perform the extraction related to the structure of literature type of myths and legends. To be intertwined with the Mythology, that gives us knowledge of the values and experience through myth, is important in terms of understanding the universe., human and society. Poets and writers, who bring surface the myths, will open new horizons for the people with this work.

PDF

___

Atsız, N. (1997). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İrfan Yayınevi.
Bakırcı, N. (2015). "Ignacz Kunos'un Derlediği Masal Metinlerinde Yer Alan Mitolojik Unsurlar Üzerine Bir İnceleme". International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 6, Issue: 20, p. (183-210).
Banarlı, N. S. (1971). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi C-1. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Bayat, F. (2007a). Mitolojiye Giriş. İstanbul: Ötüken Yayınevi
Bayat, F. (2007b). Türk Mitolojik Sistemi C-1. İstanbul: Ötüken Yayınevi
Beydilli, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt kitap-Yayın.
Bıçak, A. (2014). Evren Tasavvuru. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Çetin, Y. A. (2009). Türk Halk Hikâyelerinde Anlatıcı Tipolojisi. Ankara.
Çetindağ Süme. G. (2015). "Halk Anlatılarında 'Olağanüstü Biçimde Hamile Kalma' Motifi Üzerine Bir Değerlendirme", International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 6, Issue: 20, p. (135-151).
Çoruhlu, Y. (2006). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Demir, S. (2015). "Ferit Edgü'nün 'Garip Aile' Küçürek Öyküsünün Gösterge Bilimsel Yöntemlerle Çözümlenmesi". The Journal of Academic Social Science, 12(3), Haziran 2015, s. 126-140
Dilek, İ. (2010)."Sibirya Türk Destanlarında Kahramanın Yeraltı ve Gökyüzü Dünyalarıyla İlişkileri Üzerine Bazı Tespitler", Millî Folklor, 22(85):46-56.
Dilek, İ. (2014). Türk Mitoloji Sözlüğü Altay/Yakut, Ankara.
Doğan, M. C. (2009). "Modern Türk Şiirinde Mitolojiye Bağlı Kaynaklanma Sorunu". Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, sayı:4, Ankara.
Eagleton, T. (2004). Edebiyat Kuramı Giriş. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ekici, M. (2005). "Türk Sözlü Geleneğinde Anlatıcılar ve Anlatmalar Arasındaki İlişkiye Art Zamanlı (Diyakronik) ve Eş Zamanlı (Senkronik) Bir Bakış". Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı. İzmir. s. 225-229.
Eliade, M. (2000). "Mit, Bir Tanım Denemesi" İçinde. Mitolojiler Sözlüğü II. Cilt. (Yöneten: Yves Bonnefoy, Hazırlayan: Levent Yılmaz). Ankara: Dost Yayınları.
Eziler Kıran, A. ve Kıran, Z. (2003). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin.
Günay, D. (2003). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual.
İnan, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Jahn, M. (2012). Anlatıbilim: Anlatı Teorisi El Kitabı. Çev. Bahar Dervişcemaloğlu, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ögel, B. (2002). Türk Mitolojisi II. Cilt. Ankara.
Öztokat, N. C. (2005). Yazınsal Metin Çözümlemesinde Kuramsal Yaklaşımlar. İstanbul: Multılıngual.
Sepetçioğlu, M. N. (2000). Yaratılış ve Türeyiş. İstanbul.
Şenocak, E. (2015). Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik Bir Meyve: Nar. International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 6, Issue: 20, p. (79-104).
Taş, İ. (2002). Türk Düşüncesinde Kozmogoni- Kozmoloji. Konya: Kömen Yayınevi.
Tural, S. (1999). Tarihten Destana Akan Duyarlılık. Ankara.
Yakıcı, A. (2003). "İslamiyet Öncesi Türk Destanlarının Bilim ve Kültür Hayatına Etkisi Üzerine Bazı Düşünceler". Türkiyat Araştırmaları Dergisi Prof.Dr. Ahmet Bican Ercilasun'aArmağan. 13: 411-420.
Yakıcı, A. (2015). "Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Sözlü Kültür Ürünlerinden Yararlanma Yöntemleri", (Yayın Hzl. T. Simsek- B. V. Yıldız). II. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. İstanbul: Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazarları Birliği.