Suyûtî’nin Beyzâvî Hâşiyesi, Şâmî, Hocazâde ve Zebîdî’nin Risâleleri Bağlamında Hz. Peygamber’in İsmeti, Fazileti ve Şefaati Tartışmaları

Beyzâvî, tefsirinde Hz. Peygamber’in ismeti konusunda yanlış anlamalara yol açabilecek birtakım yorumlar yapmış; Suyûtî de bu yorumları tespit etmiş ve eleştirmiştir. Hocazâde ve Zebîdî ise Beyzâvî’nin bu yorumlarını, birkaçı hâriç Hz. Peygamber’in ismetine aykırı olmayan birer görüş olarak değerlendirmişlerdir. Hz. Peygamber’in âhirette günahkâr mü’minlere şefaati ve Cebrail’den üstünlüğü konularında ise Suyûtî, müellifin görüşlerini bir bütünlük içerisinde değerlendirmediği için ona haksız eleştirilerde bulunmuştur

Anahtar Kelimeler:

Beyzâvî, Zemahşerî, Suyûtî, Şâmî

The Discussions of Innocence, Superiority and Intercession of the Prophet Muhammad in the Coherence of Suyuti’s Annotation on the Baydawi and the Booklet of Shami, Hocazadah and Zabidi

Baydâwî has made some interpretations in his Qur’anic commentary about the innocence (‘ismah) of the Prophet Muhammad that caused some wrong understandigs. Suyûtî has found and criticised these interpretations. Hocazâdah and Zabîdî have received these interpretations as ideas that are not contrary to the innocence of the Prophet Muhammad. Suyûtî has made unjust criticing to Baydawî about the subjects of the superiority of the Prophet Muhammad on the angel Gabriel and the intercession of him for guilty believers for not to take concideration his ideas in a wholeness.

Keywords:

Baydâwî, Zamakhsharî, Suyûtî, Shaamî, Hocazâdah Zabîdî, Mu‟tazilah, „Ismah (Innocence), Shefaah (Intercession),

PDF

___

el-Beyzâvî, Kâdî Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş- Şîrâzî (v. 685/1286), Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, I-II, Dersaâdet Y., İstanbul, trs.
----, Tavâliu’l-Envâr min Metâlii’l-Enzâr, tahkîk: Abbâs Süleymân, Dâru‟l-Cîl, Beyrut, 1411/1991.
Bulut, Mehmet, “İsmet”, DİA, XXIII, 134-136, TDV Y., İstanbul, 2001.
el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd (v. 393/1003), es-Sıhâh, I-VI, tahkîk: Ahmed Abdulğafûr Attâr, Dâru‟l-İlm li‟l-Melâyîn, Beyrut, 1399/1979.
Ebû Hayyân el-Endelûsî, Esîruddîn Muhammed b. Yûsuf (v. 745/1344), Tefsîru'l-Bahri'l-Muhît, I-VIII, tahkîk: Âdil Ahmed Abdülmevcûd ve diğerleri, Dâru'l-Kütübi‟l-İlmiyye, 1413/1993.
Erkekli, Mustafa, Beydâvî Tefsirinin Tenkidine Dair Yazılmış İthâf ve İs’âf Adlı Eserlerin Tahkiki, basılmamış yüksek lisans tezi, danışman: Prof. Dr. Suat Yıldırım, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990.
el-Eş‟arî, Ebu‟l-Hasen Ali b. İsmail b. İshak (v. 324/936), el-İbâne an Usûli’d- Diyâne, tahkîk: Fevkıyye Hüseyin Mahmûd, Dâru‟l-Ensâr, Kâhire, 1397/1977. el-Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Ebu‟t-Tâhir Muhammed b. Ya‟kûb b. Muhammed (v. 817/1414), Basâiru zevi’t-Temyîz fî Letâifi’l-Kitâbi’l-Azîz, tahkîk: Muhammed Alî en-Neccâr - Abdülalîm et-Tahâvî, el-Mektebetü‟l- İlmiyye, Beyrut, trs.
Hocazâde Muhammed Vecîh el-İzmîrî (hicrî 12., mîlâdî 18. yüzyıl), İs’âfü'l- İthâf fî Muâveneti’l-Kâdî ve'l-Keşşâf, Mustafa Erkekli‟nin Beydâvî Tefsirinin Tenkidine Dair Yazılmış İthâf ve İs’âf Adlı Eserlerin Tahkiki adlı tezinin içinde, s. 1-52 (tahkîk kısmı), basılmamış yüksek lisans tezi, danışman: Prof. Dr. Suat Yıldırım, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990.
Kâdî Abdülcebbâr, Ebu‟l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed (v. 415/1025), Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, tahkîk ve takdîm: Abdülkerîm Osmân, ta‟lîk: Ahmed b. el-Hüseyin b. Ebû Hâşim, Mektebetü Vehbe, 3. baskı, Kâhire, 1416/1996.
el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mansûr es- Semerkandî (v. 333/944), Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, 5 cilt, tahkîk: Fâtıma Yûsuf el-Hıyemî, Müessesetü‟r-Risâle, Beyrut, 1425/2004.
----, Kitâbü’t-Tevhîd, tahkîk: Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçi, TDV İSAM Y., Ankara, 1423/2003.
er-Râzî, Fahreddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin b. Ali el-Kuraşî et-Teymî el-Bekrî (v. 606/1209), Mefâtîhu’l-Ğayb, 32 cilt, Dâru‟l-Fikr, Beyrut, 1401/1981. Türkçe Tercümesi: Tefsîr-i Kebîr (Mefâtîhu’l-Ğayb), 23 cilt, terc: Suat Yıldırım - Lütfullah Cebeci - Sadık Kılıç - Cafer Sadık Doğru, 2. baskı, Huzur Y., İstanbul, 2002.
------, İsmetü’l-Enbiyâ, haz. Muhammed Hicâzî, Mektebetü‟s-Sekâfeti‟d- Dîniyye, Kâhire, 1406/1986.
es-Sâbûnî, Nûreddîn, Mâtürîdiyye Akâidi (el-Bidâye fî Usûli’d-Dîn), Arapça metniyle birlikte neşr. ve çev. Bekir Topaloğlu, DİB Y., 8. baskı, Ankara, 2005.
es-Suyûtî, Ebu‟l-Fadl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr (v. 911/1505), ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri bi’l-Me’sûr, tahkîk: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Merkezü Hicr li‟l-Buhûs ve‟d-Dirâsâti‟l- Arabiyye ve‟l-İslâmiyye, Kâhire, 1423/2003.
------, Nevâhidü’l-Efkâr ve Şevâridü’l-Ebkâr, Adana İl Halk Kütüphanesi, No: 1157, 398 varak (www.yazmalar.gov.tr).
Külliyyetü‟l-Kur‟âni‟l-Kerîm,
ez-Zebîdî, Ebu'l-Feyz Murtazâ Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzâk el-Hüseynî (v. 1205/1790), el-İnsâf fi'l-Muhâkemeti beyne'l-İs'âf ve'l-İthâf, Mahtûtâtu Mektebeti‟l-Ezheri‟ş-Şerîf, Mısır, No: 335389, vr. 1b-17b.
ez-Zemahşerî, Cârullah Ebu‟l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed (v. 538/1143), el-Keşşâf an Hakâikı Ğavâmidı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, 4 cilt, tashîh: Muhammed Abdüsselâm Şâhîn, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 1416/1995.