Christianity and Muslim-Christian Relationships in Kosovo

Yüzölçümü ve nüfusu bakımından Avrupa’nın küçük bir ülkesi olan Kosova, farklı dinlerin ve dinî grupların bir arada yaşadığı çok dinli bir ülkedir. Roma döneminde Hıristiyanların, Bizans döneminde Ortodoksların, Osmanlı döneminde ve günümüzde Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkede, Ortodoks, Katolik ve Protestan Kiliseler, Yahudiler ve birtakım yeni dinî hareketler varlıklarını ve etkinliklerini devam ettirmektedir. Bu makale, Kosova’da Hıristiyanlığın tarihçesine kısaca değindikten sonra, geçmişte ve günümüzde Müslümanların Katolik, Ortodoks ve Protestanlarla ilişkilerine dair bilgiler sunmaktadır. Makalede ayrıca Müslüman-Hıristiyan ilişkileri konusunda yaşanan olumlu ve olumsuz gelişmelerin nedenleri değerlendirilmekte ve bu ilişkilerin geleceğine dair gözlem ve tespitlere yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kosova, Müslüman-Hıristiyan İlişkileri, Dinlerarası Diyalog, İslâm, Katolik Kilisesi, Sırp Ortodoks Kilisesi

Christianity and Muslim-Christian Relationships in Kosovo

A small country of Europe in terms of her surface area and population, Kosovo is a multi-faith country where various religions and religious groups live together. A great majority of her population was Christian at the Roman Empire (and Orthodox at the Byzantine time), and Muslim at the Ottoman time and today. Orthodox, Catholic and Evangelical Churches, Judaism and some other religious movements as well as Islam still live in the country. This article, after briefly summarizing the history of Christianity in Kosovo, deals with the relations between Muslims and Catholic, Orthodox and Evangelical churches past and today. It also evaluates the positive and negative aspects of the Muslim-Christian relations in Kosovo, and gives some observations about the future of these relations.

Keywords:

Kosovo, Muslim-Christian Relations, Interreligious Dialogue, Islam, Catholic Church, Serbian Orthodox Church,

PDF

___

Anamali, Skënder, “Iliria në Periudhën e Zgjerimit dhe të Rënies së Perandorisë Romake”, Historia e Popullit Shqiptar I, Akademia e Shkencave e Shqipërisë-Instituti i Historisë, Botimet Toena, Tiranë 2002.
Bataković, Dušan, Serbia’s Kosovo Drama - A Historical Perspective, Cigoja Stampa, Belgrade 2012.
Bislimaj, Orhan, Marrëdhëniet Ndërfetare Në Kosovë (1990-2010), Logos-A, Shkup 2016.
Culaj, Lush, “Nën Sundimin e Serbisë dhe të Jugosllavisë”, Kosova Vështrim Monografik, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës, Prishtinë 2011.
Caka, Eduart, Dialogu Ndërfetar - një qasje teoriko-praktike dhe realiteti shqiptar, West Print yay., Tiranë 2015.
Gjini, Gaspër, İpeshkvia Shkup Prizren Nëpër Shekuj, Drita Yay., Ferizaj 1992.
Hasani, Ismail, Vetëdija Fetare dhe Kombëtare Tek Shqiptarët, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë 2001.
Hellsten, David, Historia e Krishterimit Në Shqipëri, Vernon Publishing, Tiranë 2008.
Ibrahimi, Nexhat, Islami në Trojet Iliro-Shqiptare Gjatë Shekujve, M.D.I., Prishtinë 2000.
Ibrahimi, Nexhat, Kontaktet e ParaTë Islamit Me Popujt Ballkanikë Në Periudhen Paraosmane, Logos-A, Shkup 1997.
Katar, Mehmet, “Ortodoksluk”, Yaşayan Dünya Dinleri, DİB, 1.b, Ankara 2007.
Krasniqi, Mark, Toleranca në Traditën Shqiptare, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës, Prishtinë 2007.
Krasniqi, Mark, “Toleranca Fetare Mes Myslimanëve dhe Katolikëve në Kosovë”, Feja Kultura Dhe Tradita Islame Ndër Shqiptarët, Kryesia e Bashkësisë Islame Të Kosovës, Prishtinë 1995.
Lajçi, Lulëzim, “Të Dhënat e Para Për Pejën Dhe Emërtimin e Saj”, Gjurmime Albanologjike, Seria e Shkencave Historike, Instituti Albanologjik, Prishtinë 2008.
Loka, Nikollë - Kola, Gjet, Iliria Biblike Shejtorët İliro-Shqiptarë, Geer, Tiranë 2005.
Malcolm, Noel, Kosova Balkanları Anlamak İçin, Sabah Kitapları, İstanbul 1999.
Marku, Kastriot, Kishat e Kurbinit, Geer, Tiranë 2008.
Meksi, Aleksandër, “Shën Pali Dhe Fillimet e Krishterimit Në Trojet e Sotme të Shqiptarëve”, Shën Pali dhe Doktrina e Tij Sot, Konferenca Ipeshkvnore Shqiptare, Tiranë 2009.
Mirdita, Zef, Krishtenizmi Ndër Shqiptarë, Drita & Misioni Katolik Shqiptar Në Zagreb, Prizren-Zagreb 1998.
Mirdita, Zef, “Gjashtë Shekujt e Parë Të Krishtenizmit Në Trevat Iliro-Shqiptare”, Krishterimi Ndër Shqiptarë (Simpozium Ndërkombëtar), Konferenca Ipeshkvinore e Shqipërisë, Shkodër 2000.
Morina, Qemajl, “Roli i Kishes Ortodokse Serbe Ne Lufterat e Fundit ne İsh-Jugosllavin”, Edukata Islame, sy., 75, Prishtinë 2004.
Morina, Qemajl, “E Vërteta Dhe Paragjykimet Për Islamin Në Botë dhe Ndër Shqiptarët”, Feja Kultura Dhe Tradita Islame Ndër Shqiptarët, Kryesia e Bashkësisë Islame Të Kosovës, Prishtinë 1995.
Nushi, Pajazit - Berishaj, Anton, “Religjioni dhe Toleranca Fetare”, Kosova Vështrim Monografik, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës, Prishtinë 2011.
Pirraku, Muhamet, “Roli i Islamit Në Integrimin e Shqipërisë Etnike dhe Të Kombit Shqiptar”, Feja Kultura Dhe Tradita Islame Ndër Shqiptarët, Kryesia e Bashkësisë Islame Të Kosovës, Prishtinë 1995.
Pollo, Stefanaq - Prifti, Kristaq, “Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë”, Historia e Popullit Shqiptarë II, Akademia e Shkencave e Shqipërisë - Instituti i Historisë, Botimet Toena, Tiranë 2002.
Popovic, Radomir V., Serbian Orthodox Church in History, Trans. by Petar V. Serovic, Academy of Serbian Orthodox Church for Fine Arts and Conservvation, Belgrade 2013.
Pruthi, Vahdet, “Pozita Gjeografike”, Kosova Vështrim Monografik, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës, Prishtinë 2011.
Qiriazi, Dhori, Krishterimi Në Shqipëri, LMG, Tiranë 2000.
Rexhepi, Fehmi, “Lëvizja Çlirimtare dhe Lufta për Pavarësi”, Kosova Vështrim Monografik, Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës, Prishtinë 2011.
Rizvanolli, Masar, “Shkaqet e Pranimit të Popullsisë së Krishtere në Klasën e Spahinjve”, Feja Kultura Dhe Tradita Islame Ndër Shqiptarët, Kryesia e Bashkësisë Islame Të Kosovës, Prishtinë 1995.
Edi Shkuriu, Kisha e Shën Premtës, Prishtinë: Felsefe Fakültesi Bülteni 21, 1993.
Sarıkçıoğlu, Ekrem, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Fakülte Kitabevi, 6.b, Isparta 2008.
Tërnava, Muhamet, Popullsia e Kosovës Gjatë Shekujve XIV-XVI, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë 1995.
Toçi, Fatmir, Kosova në Veshtrim Enciklopedik, Akademia e Shkenca e Shqiperise Qendra e Enciklopedise Sqiptare, Botimet Toena, Tirane 1999.
Thëngjilli, Petrika, “Katolicizmi Në Shqipëri Përballë Shtetit Osman (Shek. XVI-XVIII), Krishtërimi Ndër Shqiptarë, (Simpozium Ndërkombëtarë Tiranë, 16-19 Nëntor 1999), Konferenca Ipeshkvinore e Shqipërisë, Shkodër 2000.
Xhufi, Pëllumb, “Shqipëria Gjatë Shekujve V-XIV”, Historia e Popullit Shqiptar I, Akademia e Shkencave e Shqipërisë-Instituti i Historisë, Botimet Toena, Tiranë 2002.
Young, David, Lëvizja Protestante Midis Shqiptarëve 1908-1991, Tenda Yay., Prishtinë 2011.
Zefi, Shan, Islamizimi i Shqiptarëve Gjatë Shekujve, Drita Yay., Prizren 2000.
Zefi, Shan, “Fenomeni i Laramanizmit Në Vazhdën e Islamizimit Ndërshqiptar Në Dritën e Relacioneve Kishtare”, Krishtërimi Ndër Shqiptarë, (Simpozium Ndërkombëtarë Tiranë, 16-19 Nëntor 1999), Konferenca Ipeshkvinore e Shqipërisë, Shkodër 2000.
http://kishaprotestante.net/pse-u-dogjen-kishat-serbe/ (27.12.2016).
http://lajme.shqiperia.com/lajme/artikull/iden/261746/titulli/Marredheniet-Nderfetare-ne-shqiperi (11.02.2017).
http://www.evropaelire.org/a/1031055.html (05.01.2017).
http://www.files.ethz.ch/isn/28021/105_religion_kosovo.pdf (24.02.2017).