Câhiliye’den İslâm’a Geçiş: Tebliğ ve Sosyal Akışkanlık

Toplum, sürekli değişen ama bu değişim içerisinde belirli dengeleşim mekanizmaları ile süreklilik gösteren bir yapıdır. Toplumsal akışkanlık dediğimiz bu değişim sürecinde toplumsal hayat ani kırılmalara maruz kalırsa krizle karşılaşır. Temelde itikadî ve ahlâkî kaygılar taşıyan dinlerin pratik hükümleri bu akışkanlık göz önünde bulundurularak konulur. Hz. Muhammed’in tebliğine baktığımızda da, onun eski Arap toplumunun bütün uygulamalarını reddedip devrimci bir yaklaşımla yepyeni bir toplum kurmak yerine, sosyal akışkanlığa paralel bir strateji taşıdığını görürüz

Anahtar Kelimeler:

Süreklilik, değişim, sosyal akışkanlık, İs

Câhiliye’den İslâm’a Geçiş: Tebliğ ve Sosyal Akışkanlık

Keywords:

-,

PDF

___

Apak, Adem, Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasî Tarihindeki Et- kileri, Düşünce Kitabevi, İstanbul, 2004.
Aron, Raymond, Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, (Çev. K. Alemdar), Bilgi Yay., 3. bs., Ankara, 1994.
Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşri- yat, İstanbul, 1990.
Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, Selçuk Yay., 3. bs., İstanbul, 1992.
Bardakoğlu, Ali, “Ceza, Fıkıh,” İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstan- bul, 1993, c. 7.
Bardakoğlu, Ali, “Diyet,” İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 1994, c. 9.
Mustafa Fayda, “Câhiliye,” İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 1993, c. 7, s. 18.
Izutsu, a.g.e., s. 70-72.
Bkz. Adem Apak, Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasî Tarihindeki Etkileri, Dü
şünce Kitabevi, İstanbul, 2004, s. 83-85. İslam’ın en dikkate değer başarısı, bazı
karakteristikleri cahiliye düşüncesinden kurtarıp İslâmî düşünce etrafında yeni
den inşa edebilmesidir. İslâm bir taraftan “cehl”in yerine “hilm”i ikame etmeye ça
lışırken diğer taraftan “mürüvve”nin bir parçası olan cesaret, cömertlik, ahde vefa,
sabır gibi pek çok kadim Arap erdeminin İslâmî bir dünya görüşü çerçevesinde de
vam etmesini arzu etmiştir. Bkz. Toshihiko Izutsu, Kur’an’da Dinî ve Ahlâkî Kav
ramlar, (Çev. S. Ayaz), Pınar Yay., 2. bs., İstanbul, 1991, s. 109-150.
Bkz. İzzet Er, Din Sosyolojisi, Akçağ Yay., Ankara, 1998, s. 202-207.
Bayraktar, Mehmet, İslam’da Evrimci Yaratılış Teorisi, Kitabiyat Yay., 2. bs., Ankara, 2001.
Bilgin, Vejdi, “Sosyal Akışkanlık Kavramı Üzerine,” UÜ İlahiyat Fa- kültesi Dergisi, Cilt:12, Sayı:2, 2003.
Bloch, Marc, Tarihin Savunusu ya da Tarihçilik Mesleği, (Çev. M. Ali Kılıçbay), Birey ve Toplum Yay., Ankara, 1985.
Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yay., Anka- ra, 1988-1994.
Chelhod, Joseph, “Hicret Öncesi Mekke’de Kapitalizm,” (Çev. İzzet Er), UÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 4, Cilt: 4, 1992.
Dihlevî, Şah Veliyullah, Hüccetullâhi’l-Bâliğa, (Çev. M. Erdoğan), İz Yay., İstanbul, 1994.
Durkheim, Emile, Sosyolojik Metodun Kuralları, (Çev. E. Aytekin), Sosyal Yay., 2. bs., İstanbul, 1994.
Dursun, Davut, “Devrim,” Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Risale Yay., İstanbul, 1990, c. 1.
Er, İzzet, Din Sosyolojisi, Akçağ Yay., Ankara, 1998.
Erdoğan, Mehmet, İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, İFAV Yay., 3. bs., İstanbul, 1994.
Evans-Pritchard, Edward, İlkellerde Din, (Çev. H. Portakal), Öteki Yay., Ankara, 1998.
el-Ezrakî, Ebu’l-Velid, Kâbe ve Mekke Tarihi, (Çev. Y. V. Yavuz), Feyiz Yay., İstanbul, 1974.
Fayda, Mustafa, “Câhiliye,” İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 1993, c. 7.
Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’an, (Çev. A. Açıkgenç), Fecr Yay., 2. bs., Ankara, 1993.
Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, Sosyalizm 2, Türk Kültür Yay., İstanbul, 1976.
Güvenç, Bozkurt, Kültürün Abc’si, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1997.
Hamidullah, Muhammad, İslâm Peygamberi, (Çev. S. Tuğ), İrfan Ya- yımcılık, 5. bs., İstanbul, 1991.
Hamidullah, Muhammed, İslâm Müesseselerine Giriş, (Çev. İ. Sürey- ya Sırma), Beyan Yay., 4. bs., İstanbul, 1992.
Herakleitos, Kırık Taşlar, (Çev. Alova), Bordo Siyah Yay., İstanbul, 2003.
Hz. Muhammed Sîret Ansiklopedisi (Encyclopaedia of Seerah), Haz. Afzalur Rahman, (Çev. K. Dönmez ve diğ.), İnkılap Yay., İs- tanbul, 1996.
Izutsu, Toshihiko, Kur’an’da Allah ve İnsan, (Çev. S. Ateş), Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, trs.
Izutsu, Toshihiko, Kur’an’da Dinî ve Ahlâkî Kavramlar, (Çev. S. A- yaz), Pınar Yay., 2. bs., İstanbul, 1991.
İbn Hişam, Siret-i İbn-i Hişam Tercemesi, (Çev. H. Ege), Kahraman Yay., İstanbul, 1985.
İbn al-Kalbî, Putlar Kitabı, (Çev. B. Bilgin), Pınar Yay., İstanbul, 2003.
Karadaş, Cağfer, “İsbât-ı Nübüvvet ve Peygamberlik ve Hz. Muham- med’in Peygamberliği Adlı Eser Üzerine,” Hadis Tetkikleri Dergisi, Cilt: 1, Sayı 1, 2003.
Kâtip Çelebi, Mîzanü’l-Hakk fi İhtiyari’l-Ahakk (En Doğruyu Seçmek İçin Hak Terazisi), (Haz. O. Şaik Gökyay), Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, 1980.
Kongar, Emre, Toplumsal Değişme, Bilgi Yay., Ankara, 1972.
Kur’an Mesajı, Muhammed Esed, (Çev. C. Koytak, A. Ertürk), İşaret Yay., İstanbul, 2002.
Kur’an Türkçe Çeviri, Hüseyin Atay, Atay ve Atay Yay., Ankara, 2002.
Kur’ân-ı Hakîm’in Açıklamalı Meali, Suat Yıldırım, Işık Yay., İstan- bul, 2003.
Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Haz. Ali Özek, Hayrettin Kara- man, İ.Kafi Dönmez ve diğ., TDV Yay., Ankara, 1993.
Kurt, Abdurrahman, İslam’ın İlk Döneminde Aile Müessesesi (Sosyo- lojik Bir Yaklaşım), UÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Li- sans Tezi, Bursa, 1987.
Kutub, Seyyid, Yoldaki İşaretler, (Çev. İ. Nuri), İhya Yay., 4. bs., İs- tanbul, 1980.
Marx, Karl, Fransa’da Sınıf Savaşımları 1848-1850, (Çev. S. Belli), Sol Yay., Ankara, 1988.
Marx, Karl, Friedrich Engels, Seçme Yapıtlar 3, (Çev. M. Belli ve diğ.), Sol Yay., Ankara, 1979.
McCarthy, E. Doyle, Bilgi Kültürü, (Çev. A. Figen Yılmaz), Çivi Yazıla- rı, İstanbul, 2002.
Olgun, Tâhirü’l-Mevlevî, Müslümanlıkta İbadet Tarihi, 2. bs., İstan- bul, 1963.
Özaydın, Abdülkerim, “Hac, İslâm’da Hac,” İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 1996, c. 14.
Özsoy, İsmail, “Faiz”, İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., İstanbul, 1995, c. 12.
er-Râzî, Fahruddin, Tefsîr-i Kebîr Mefâtîhu’l-Gayb, (Çev. S. Yıldırım ve diğ.), Akçağ Yay., Ankara, 1993.
Sayyid, S., Fundamentalizm Korkusu Avrupamerkezcilik ve İslamcı- lığın Doğuşu, (Çev. E. Ceylan, N. Yılmaz), Vadi Yay., Ankara, 2000.
Şâtıbî, el-Muvafakât İslâmî İlimler Metodolojisi, (Çev. M. Erdoğan), İz Yay., İstanbul, 1990.
Tanilli, Server, Dünyayı Değiştiren On Yıl Fransız Devrimi Üstüne, Say Yay., 3. bs., İstanbul,1990.
The Message of the Qur’an, Translated and Explained by Muhammad Asad, Dar al-Andalus Limited, Gibraltar, 1993.
Uludağ, Süleyman, İslam Siyaset İlişkileri, Dergah Yay., İstanbul, 1998.
Ünal, Yavuz, “Hadis Verilerine Göre Mut’a Nikahı,” OMÜ İlahiyat Fa- kültesi Dergisi, Sayı:7, Samsun, 1993.
Vedûd-Muhsin, Amine, Kur’an ve Kadın, (Çev. N. Şişman), İz Yay., İstanbul, 1997.
Wach, Joachim, Din Sosyolojisi, (Çev. Ü. Günay), İFAV Yay., İstan- bul, 1995.
Weber, Max, The Sociology of Religion, (Translated by Ephraim Fischoff), Beacon Press, Boston, 1963.
www.etymonline.com/index.php?search=revolution (28/12/2005).
Yörükoğlu, Atalay, Değişen Toplumda Aile ve Çocuk, Aydın Kitabevi, 2. bs., Ankara, 1984.
ez-Zebîdî, Zeynü’d-din Ahmed b. Ahmed, Sahîh-i Buhari Muhtasarı ve Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, (Çev. ve şerheden Kamil Miras), DİB Yay., 8. bs., Ankara, trs.