Bursa’da Ehl-i Fesâd Suhte Tâifesinin Kurbanı Bir Seyyid: Emir Gazi

Osmanlı Devleti’nin en parlak dönemi olarak bilinen XVI. asır, içte ve dışta elde edilen başarıların yanı sıra suhte ve levend tâifesi gibi bazı kesimlerden kaynaklanan birtakım huzursuzlukların da varlığına sahne olmuştur. Özellikle Anadolu’nun iç ve batısında etkili olan suhte olayları Bursa’da huzursuzluk yaratmıştır. Bu tür olumsuzlukların önüne geçilebilmesi için merkezden gönderilen emirlerle medreselerdeki talebelerden kefil talep edilmiş ve suhtelerin silahla gezmeleri yasaklanmıştır. Alınan tüm önlemlere rağmen birtakım olumsuzluklar yaşanabilmiştir. Suhtelerin bu dönemde organize bir şekilde evini basarak mal ve parasını çalıp, öldürdükleri kişilerden biri de Emir Gazi’dir. Tebriz’den Yavuz Sultan Selim’le birlikte gelen aileler arasında yer alan Emir Gazi, seyyid unvanına sahiptir. Bursa’da selâtîn vakıfları tevliyeti gibi önemli vazifeler yürütmüş, toplum nazarında saygın bir konum elde etmiştir. Yine kendisi gibi Tebriz’den gelmiş olan Yavuz Sultan Selim’in nedimi Hasan Can’la da yakınlığı bulunmaktadır. Emir Gazi’nin kâtilleri kısa sürede tespit edilip başka bir şehirde yakalanmıştır. Bundan sonra uzun bir davalar silsile-si ve merkezle yazışma süreci yaşanmıştır. Söz konusu kayıtlar, fâillerin hepsinin olay yerinden ustalıkla kaçtığı hallerde bile Osmanlı yargı sürecinin ne kadar hızlı işletilebildiğini gösterebilmesi açısından oldukça anlamlıdır.

A Sayyid Victim of Ahl al-Fesad Suhte Taifa in Bursa: Amir Ghazi

Abctract: The XVI th century, known as the brightest period of the Ottoman Empire, witnessed the existence of some unrest stemming from some sections such as the suhte and the levend group, as well as the successes achieved at home and abroad. Suhte events, which were especially effective in the center and west of Anatolia, created unrest in Bursa. In order to prevent such negativities, guarantors were requested from the students in the madrasahs with the orders sent from the center, and the suhte were forbidden to travel with guns. Despite all the precautions taken, some negative effects were experienced. Amir Ghazi is one of the people whom the Suhtes raided in an organized manner during this period, stole their property and money and killed them. Amir Ghazi, who was among the families who came from Tabriz with Sultan Selim I, has the title of sayyid. He carried out important duties such as the trusteeship of sultanic waqfs in Bursa and achieved a respectable position in the society. He also has a close relationship with Hasan Can, the bridesmaid of Sultan Selim I, who also came from Tabriz. The killers of Amir Ghazi were quickly identified and apprehended in another city. Following that, there was a protracted sequence of lawsuits and a correspondence process with the center. The records in question are significant in terms of demonstrating how swiftly the Ottoman judicial procedure could be completed, even when all of the perpetrators managed to flee the site of the crime.

___

  • Ak, Mahmut. “Mehmed Paşa, Gürcü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/509-510. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Akdağ, Mustafa. Türk Halkının Dirlik Ve Düzenlik Kavgası “Celali İsyanları”. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1975.
  • Atar, Fahrettin. “Sulh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/481-485. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Atâyî, Nev‘izâde. Hadâ’iku’l-hakâik fî tekmileti’ş-şakâ’ik –Nev‘izâde Atâyî’nin şakâ’ik zeyli- 2 Cilt. haz. Suat Donuk. ed. Derya Örs. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Ku-rumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
  • Ayışın, Sercan. Osmanlı Devleti’nde Bilirkişilik (İstanbul Örneği). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Adli Tıp ve Adli Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Baldırzâde, Selisî Şeyh Mehmed. Ravza-i Evliya. haz. Mefail Hızlı-Murat Yurtsever. Bursa: Arasta Yayınları, 2000.
  • Beliğ, İsmail. Güldeste-i Riyaz-ı İrfan ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân. Bursa: Hüdavendigâr Matbaası, 1287.
  • Beyazıt, Yasemin. Osmanlı İlmiye Mesleğinde İstihdam. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
  • Çetin, Osman. “III. Murad Dönemine Ait A 145/173 Numaralı Bursa Şer‘İyye Sicili (Günümüzden 1586-1588 Bursa’sına Bir Pencere Açmak)”. Sultan III. Murad Dönemi ve Bursa. ed. Ersin Gülsoy. 566-598. Bursa: Gaye Kitabevi, 2021.
  • Değirmenci, Tülün. “Osmanlı Sarayının Geçmişe Özlemi: Tercüme-i Şakâ’ikû’n-Nu‘mânîye”. bilig 46 (Yaz 2008), 105-132.
  • Düzbakar, Ömer. “Gypsies in Ottoman Empire According to the 16th-17th Centuries Bursa and Balıkesir Sharia Court Records”. Bulgarian Historical Review 3/4 (2016), 3-30.
  • Hızlı, Mefail. Osmanlı Klasik Döneminde Bursa Medreseleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
  • Hızlı, Mefail. “Mevlid’e Dair Bazı Belgeler ve Bilgiler”. Süleyman Çelebi ve Mevlid –Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri-. ed. M. Kara- B. Kemikli. 43-50. Bursa: Osmangazi Bele-diyesi Yayınları, 2007.
  • Karademir, Zafer. Osmanlı Döneminde Medreseli Olayları. Sivas: Cumhuriyet Üniversite-si, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Kartal, Ahmet. “Yavuz Sultan Selim Dönemi Kültür ve Edebiyatı”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 40 (2019), 187-266.
  • Kepecioğlu, Kamil. Bursa Kütüğü 1-4. haz. Hüseyin Algül vd. İstanbul: Bursa Büyük-şehir Belediyesi Yayınları, 2009.
  • Koç, Yunus. “XVI. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Suhte Olayları”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 18 (Bahar 2013), 147-159.
  • Köse, Ensar. “İçel Sancağı’nda Kargaşa: Suhte Fesadı (1576-1606)”. Çukurova Araştırmaları Dergisi 3/1 (2017), 22-51.
  • Maydaer, Saadet. “XVI. Yüzyılda Bursa’da Emekli Bir Kadı: Baldırzâde Oğlu Derviş Mehmed Efendi ve Serveti”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 569-592.
  • Maydaer, Saadet. Osmanlı Klasik Döneminde Bursa’da Bir Semt: Hisar. Bursa: Emin Ya-yınları, 2009.
  • Maydaer, Saadet. XVI. Yüzyılda Bursa’da Asayiş. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
  • Nazlıer, Yağız Fatih. Geç Osmanlı’dan Erken Cumhuriyet’e Adlî Tıp ve Bilirkişilik. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
  • Orbay, Kayhan. “Bursa’da Sultan II. Murad Vakfı’nın Mali Tarihi (1608-1641)”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 61/2 (2011), 293-322.
  • Özcan, Nuri. “Hasan Can Çelebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/312. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Şahin, Tahsin. Celali Kuşatması Altında Bursa. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bi-limler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
  • Târîh-i Silsile-i Ulemâ, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi. no. 2142.
  • Toka, Gökhan. XVI. Yüzyıl (1550-1585) Osmanlı Bursa’sında Suhte Ayaklanmaları. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Uluskan, Murat. “Ehl-i Hiref Maaş Defterlerinde Kayıtlı Tebrizli Sanatkârlar”. Belle-ten 85/304 (2021), 849-887.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.