“MİLLÎ / ERKEK”, “GAYR-I MİLLÎ / KADIN”: TÜRK ROMANINDA YABANCI OKULLAR VE CİNSİYETLER ÜZERİNE ETKİLERİ

Birtakım kanun ve yönetmeliklerle denetim altına alınan yabancı okullar, millî kimlik önünde her zaman bir tehdit olarak görülür. Özellikle Balkanlardaki toprak kayıplarıyla yükselişe geçen Türkçülük düşüncesi, farklı kültürler konusunda sert bir politika benimsenmesine neden olur. Cumhuriyet döneminde de yabancı okulların Türk millî kimliği önünde tehdit oluşturabilecek yönleri engellenmeye çalışılır. Millî kimliğin inşa edilmesinde kanonlaştırılan romanlar da bu tehdide kayıtsız kalamaz. Müfide Ferit’in “Pervaneler”, Mehmet İrfan’ın “Kız mı Çiçek mi Yahut Mini Mini Nadire”, Halide Nusret’in “Gül’ün Babası Kim?” ve Necmettin Halil’in “Kolejli Nereye” adlı romanları yabancı okulları ana mesele hâline getirir. Halide Edib’in “Son Eseri” ile “Mev’ut Hüküm”, Yakup Kadri’nin “Sodom ve Gomore” ve Reşat Nuri’nin “Çalıkuşu” romanlarının odak noktası yabancı okullar olmasa da konu ile ilgili önemli noktalara işaret ederler. Bu anlamda yazarlar, konuya dair birbirlerinden farklı yaklaşımlar sergileseler de yabancı okulların olumsuz etkisine açık cinsiyetin kadın olduğu sonuca ulaşırlar. Ulaşılan bu sonuç ise cinsiyet ile etkilenme ilişkisi arasında -bilinçli veya bilinçsiz- kurulan bağı gösterir.

“National / Male”, “Non-National / Female”: Foreign Schools and Their Effects on Genders in Turkish Novel

Brought under control by certain rules and regulations, foreign schools have always been seen as a threat to national identity. The rise of Pan-Turkism after the losses in the Balkans particularly, caused a strict policy to be adopted towards different cultures. During the Republican Period as well, the aspects of foreign schools, which could pose a threat to national identity, were attempted to be inhibited. The novels canonized in the process of building a national identity also could not remain indifferent to this threat. The novels, Mufide Ferit’s “Pervaneler”, Mehmet Irfan’s “Kız mı Çiçek mi Yahut Mini Mini Nadire”, Halide Nusret’s “Gül’ün Babası Kim”, and Necmettin Halil’s “Kolejli Nereye” had foreign schools as their main topic. The novels, Halide Edib’s “Son Eseri” and “Mev’ut Hüküm”, Yakup Kadri’s “Sodom ve Gomore” and Reşat Nuri’s “Çalıkuşu” give us some important clues about the subject, although they do not directly focus on foreign schools. Despite the different approaches they have, the names mentioned in this respect reach the conclusion that it is the female gender which is open to the negative effects of foreign schools. These conclusions show the connection created -intentionally or unintentionally- between gender and being influenced.

___

Adıvar, H. E. (1967). Yeni Turan-Raik’in annesi. Atlas Kitabevi.
Adıvar, H. E. (1968). Mev’ut hüküm. Atlas Kitabevi.
Adıvar, H. E. (2008). Son eseri. Can Yayınları.
Berkand, M. T. (1980). Bahar çiçeği. İnkılâp ve Aka Kitabevi.
Çitçi, S. (2011). Türk Romanında yabancı okullar ve kültürel değişimdeki rolleri (1881-1950). Akademi Titiz Yayınları.
Demir, A. (2011). Kadının ötekileşmesi: Millî Edebiyat Döneminde kimlik inşa aracı olarak kadın olgusu. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, IV(1), 257-267.
Esin, E. (1972). Annem muharrir Müfide Ferit Tek. N. Dirvana, S. Kazancıgil, N. Uluocak (Haz.), Türk Soroptimisti In Memorian Müfide Ferit Tek Özel Sayısı içinde (14-19. ss.), Çeltüt Matbaacılık.
Gümüş, M. (2008). Anayasal meşrûti yönetime medhal: 1856 Islahat Fermanı’nın tam metin incelemesi. Bilig, (47), 215-240.
Güntekin, R. N. (t.y.). Eski hastalık. İnkılâp Kitabevi.
Güntekin, R. N. (t.y.). Çalıkuşu. İnkılâp Kitabevi.
Gürbilek, N. (2004). Kör ayna, kayıp şark-edebiyat ve endişe. Metis Yayınları.
Hayber, A. (1988). Necmettin Halil Onan. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
İnce, H. G. (2005). Halide Edib Adıvar’ın hikâyelerinde kadınlar. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Jaggar, A. M. (1991). Feminist ethics: problems, projects, prospect. C. Card (Ed.), Feminist Ethics içinde (pp. 78-104), University Press of Kansas.
Jenkins, H. D. (2008). Robert Kolej’in kızları: misyonerlik, feminizm, yabancı okullar. (Çev: A. Aksu), Dergâh Yayınları.
Karaosmanoğlu, Y. K. (2000). Sodom ve Gomore. İletişim Yayınları.
Kılıç, S. (2005). Cumhuriyet Döneminde yabancı okullar (1923-1938). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXI(61), 259-280.
Koçak, O. (2009). 1920’lerden 1970’lere kültür politikaları. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Kemalizm 2 içinde (370-418. ss.), İletişim Yayınları.
Lloyd, G. (2015). Erkek akıl-Batı Felsefesinde “erkek” ve “kadın”. (Çev: M. Özcan), Ayrıntı Yayınları.
Mazıoğlu, H. (1972). “Necmettin Halil Onan’ın kişiliği, eserleri ve şairliği”. Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, 4(1), 1-36.
Mehmet İrfan (1328/1912). Kız mı çiçek mi yahut mini mini Nadire. Hurşit Matbaası.
Mehmed Murad (2005). Turfanda mı yoksa Turfa mı?. Akçağ Yayınları.
Mutlu, Ş. (2005). Osmanlı Devleti’nde misyoner okulları. Gökkubbe Yayınları.
Onan, N. H. (1977). Kolejli nereye. Boğaziçi Yayınları.
Ortaylı, İ. (1982). Osmanlı İmparatorluğunda Amerikan Okulları üzerine bazı gözlemler. Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Dergisi, 14(3), 87-96.
Parla, J. (2018). Babalar ve oğullar: Tanzimat Romanının epistemolojik temelleri. İletişim Yayınları.
Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da eğitimin modernleşmesi (1839-1908): İslâmlaşma, otokrasi ve disiplin. İletişim Yayınları.
Stone, F. A. (2011). Sömürgeciliğin hasat mevsimi: Anadolu’da Amerikan Misyoner Okulları. (Çev: A. Aksu), Dergâh Yayınları.
Tek, M. F. (1972). Hayat hikâyem. N. Dirvana, S. Kazancıgil, N. Uluocak (Haz.), Türk Soroptimisti In Memorian Müfide Ferit Tek Özel Sayısı içinde (11-12. ss.), Çeltüt Matbaacılık.
Tek, M. F. (2002). Pervaneler. R. Duymaz (Haz.), Kaknüs Yayınları.
Topaloğlu, Y. (2011). Pervaneler romanının yapısı ve anlamı üzerine. Turkish Studies, 6(3), 1211-1228.
Vahapoğlu, M. H. (1992). Osmanlıdan günümüze azınlık ve yabancı okulları. Boğaziçi Yayınları.
Yücel, M. S. (2016). Türkiye’de yabancı okullar ve azınlık okulları (1925-1926). (Yayımlanmamış doktora tezi). Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Zorlutuna, H. N. (2002). Gül’ün babası kim?. Kültür Bakanlığı Yayınları.