Mahbûbu’l Kulûb’un Retorik/ Hitabet Değeri Üzerine

Ali Şir Nevâî, 1441-1501 yılları arasında yaşamış, kültür, sanat, edebiyat, fikir ve siyaset alanlarında oldukça önemli izler bırakmış mütefekkir ediplerimizdendir. Yaşamış olduğu çağ, Türk-İslam düşüncesinin farklı tezahürlerinin neşvünema bulduğu bir zaman dilimini ihata ederken, eserlerinin uzanımlarının edebiyat, kültür, sosyoloji, ahlak ve siyaset alanlarına doğrudan ve dolaylı olarak temas etmesi, düşüncesinin ve verimlerinin de kapsayıcı olduğuna işaret eder. Çalışmamız, çoğunlukla sözlü hitabın etkisine atıfla anlaşılan hitabet/retorik sanatını, beş sanatın orta gücü olarak konumlandırmasının yanında, onun sözlü olduğu kadar yazılı eserlerde de aranabileceğine ilişkin bir farkındalığa işaret etmek istemektedir. Her bir eser, muhatabıyla bir konuşma olmasının yanında çağlara ulaştırılan bir çağrı olması hasebiyle aslına bakılırsa bir hitaptır. Her hitabın, idrak, vicdan ve his yetilerinden müteşekkil olan muhatabını etkileme ve ikna etme gibi bir iddiası söz konusudur. Bu etkileyicilik iddiası kendisini sadece duygu üzerinden kurarsa, o etkinin kısa süreli, rasyonel olmayan ve anlamı sorgulanmamış olarak kalan bir zeminde inşa olunduğunu ifade etmek mümkün görünür. O halde hitabet/retorik sanatı, Aristoteles’in işaret ettiği bağlamda, içerisinde ‘logos’, ‘ethos’ ve ‘pathos’ unsurlarını barındırmalı, dahası bu unsurlara dengeli bir şekilde yer verip, onları esaslı şekilde tatmin etmenin yollarını aramalıdır. Çalışmada kurgulanan zeminde Ali Şir Nevai’nin son eseri olan Mahbûbu’l Kulûb’un bu çerçevede insanlara hitap etmede ve onları ikna etmedeki gücü değerlendirilecektir.

On The Rhetorical Value of Mahbûbu’l Kulûb

Ali Şir Nevâî is one of our grateful authors, who lived between 1441-1501 years and has left very significant marks in the fields of culture, art, literature, ideas and politics. While the era in which he lived, has been experienced a period at when different manifestations of Turkish-Islamic thought were found to be fruitful, he has pointed out that the extensions of his works have directly and indirectly in contact with the fields of literature, culture, sociology, morality and politics. His thought and yields also have inclusive. The paper wants to point out the awareness that rhetoric art, which is mostly conceived with reference to the effect of oral addressing, is also the medium power of the five arts and that it can be searched in oral as well as in written works. In fact, each work is an addressing to the ages, as well as a conversation with the addressee. Each address has a claim to influence and persuade its interlocutor, who is composed of cognitive, conscientious and emotional abilities. If this claim of impressivity builds itself solely on emotion, it seems possible to express that the effect is built on a short-term, non-rational basis that remains unquestioned. The rhetorical art, then, must contain the elements of ‘logos’, ‘ethos’ and ‘pathos’ in the context pointed out by Aristotle, and moreover, it should seek to find a balanced place and satisfy them completely. In this study, the strength of Mahbûbu’l Kulûb, Ali Şir Nevai’s last work, in addressing and persuading people in this framework will be evaluated.

PDF

___

Ali Nihat Tarlan, Ali Şir Nevâi, Hayatı ve Eserleri, İstanbul, 1962.
Aristoteles, Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, YKY, İstanbul, 2008.
Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I, İstanbul, 1948.
Bulut, Serdar, “Asya Coğrafyası’nın Büyük Edibi Ali Şîr Nevâî’nin Hayatı, Edebi Kişiliği,
Eserleri Ve Türk Dili’ne Katkıları”, Asya Studies Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, Number: 1, 2017.
Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Elis Yay., Ankara, 2009.
Ercilasun, Ahmet, “Ali Şir Nevayi’nin Mahbûbu’l Kulûb’unda Devlet Anlayışı”, Makaleler - Dil, Destan, Tarih, Edebiyat, Akçağ Yay., Ankara, 2007.
Kala, Muhammet Enes, “Aristoteles’in Retorik Eserine Özel Referansla Duyguları Tanımanın Ahlak Eğitimine Katkıları” Felsefe, Edebiyat ve Değer Sempozyumu Bildirileri, Kahramanmaraş, 2013.
Kala, Muhammet Enes, “Cengiz Aytmatov Retoriğinin Gücü”, Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri, Moskova, 2018.
Levend, Agah Sırrı, Ali Şir Nevâî Divanlar ve Hamse Dışındaki Eserleri, cilt 4, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1965.
Levend, Agah Sırrı, Ali Şir Nevâî Hayatı, Sanatı ve Kişiliği, cilt 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1965. Meyer, Michel, Retorik, çev. İsmail Yerguz, Dost Kitabevi, Ankara, 2009.
Nevâî, Ali Şir, Mahbûbu’l Kulûb, haz. Vahit Türk, Ötüken yay., İstanbul, 2016.
Ramage, John D. and John C. Bean, Writing Arguments, Allyn & Bacon, 1998.
Türk, Vahit, “Söz Başı”, (Ali Şir Nevâî, Mahbûbu’l Kulûb, Ötüken, İstanbul, 2016.)
Yazar, İlyas, http://web.deu.edu.tr/ilyas/Courses/ete/Nevâî_metin.pdf [Erişim: 13.04.2019]