Suriye ve Irak Örnekleri Üzerinden Türkiye-İran İlişkileri: İşbirliği mi Rekabet mi?

2011’de halk gösterileri şeklinde başlayan ve kısa sürede iç savaşa evrilen Suriye krizi başladığı günden bu güne Türkiye-İran ilişkilerinde en önemli sorun haline gelmiştir. İki ülkenin tamamen farklı hedeflere yönelik politikalar izlemeleri ve iç savaşın hem kendileri hem de bölge açısından oluşturduğu zararların bilincinde hareket etmemeleri, krizin derinleşmesine yol açmıştır. Oluşan güç boşluğu ise soruna ABD ve Rusya gibi bölge dışı aktörlerin müdahalesine zemin hazırlamış ve iç savaş çok aktörlü bir krize dönüşmüştür. 2017 yılında başlayan Türkiye ve İran ilişkilerinde yumuşama döneminin nedenlerden biri Suriye krizinin çıkmaza girmesi olmuştur. Bir diğer neden ise 2017 yılında Irak Kürt Bölgesel Yönetimi tarafından düzenlenen bağımsızlık referandumudur. Suriye örneğinin aksine, durumun kendileri için oluşturduğu ortak tehdidin farkına erken varan Türkiye ve İran, bu meselede ortak hareket etmeyi başarabilmişlerdir. Diğer sebeplerin yanında, iki önemli bölgesel güç olan Türkiye ve İran’ın ortak tutumu ve kararlılığıyla referandum sonuçları askıya alınmıştır. Bu iki örnek olay da; tek başlarına oyun kurucu rolüne sahip olmasalar da ortak hareket etmeleri durumunda iki ülkenin, bölgeyi doğrudan etkileyecek olaylarda etkin rol oynayabileceklerini göstermektedir. Bölgede yaşanan krizlerin her iki ülke için de oluşturduğu zararlara bakıldığında rasyonel olan davranış da ortak hareket etmeleridir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye-İran İlişkileri, Suriye İç Savaşı, Irak

Turkey-Iran Relations Through Syria And Iraq Cases: Cooperation or Competition?

Started as a civilian protest in 2011 and evolved into civil war in a short time, Syrian crisis has become the primacy issue on Turkey Iran relations. Pursuing the policies that aimed completely different objectives and acting as not aware of damages that civil war had caused both themselves and the region deepened the crisis. Power vacuum set grounds to interference of non-regional actors such as the USA and Russia, the crisis has turned into a multi-agency conflict. One of the reason of detente period of Turkey Iran relations in 2017 was Syrian crisis that stuck into dead end. And the other reason of detente was Independence Referendum in Kurdish region in Iraq. Unlike the example in Syria, Turkey and Iran has been aware of the danger of referendum and acted against it. Among other reasons, joint position and determination of Turkey and Iran as the main regional powers against it has resulted as failure of the referendum. These two cases show that although they do not have a playmaker role on their own, Turkey and Iran will be able toplay an active role in events that directly affect the region if they act jointly. When looking the damages that the crisis in the region has created, cooperation is the rational behavior for both states.

Keywords:

Turkey-Iran Relations Syrian Civil War, Iraq, Kurdish Referendum in Iraq,

PDF

___

“ IKBY Referandumuna İran'la Irak ve Türkiye’nin Tepkisi Ne Oldu?”(2017), https://www.amerikaninsesi.com/a/ikby-referandumuna-iran-irak-ve-turkiye-nin-tepkisi-ne-oldu/4047012.html.
ACUN Can (2016), “Türkiye’nin Suriye Politikası 2015”, Kemal İnat ve Muhittin Ataman (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2015, SETA.
ALTUN Fahrettin (2017), Türkiye ve İran Yakınlaşmasının Anlamı”, SETA, http://www.setav.org/turkiye-ve-iran-yakinlasmasinin-anlami/
ALTUNDEĞER Nurettin ve YILMAZ Ertuğrul M. (2016), “İç Savaştan Bölgesel İstikrarsızlığa: Suriye Krizinin Türkiye’ye Faturası”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 21.
ÇETİNGÜLEÇ Mehmet (2018), “Türkiye-İran Ticaretinde Trend Değişimi”, Al Monitor,https://www.almonitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2018/03/turkey-iran-syria-trade-revived-amid-rapport.html.
ÇETİNSAYA Gökhan (2005), 30 Ocak 2005 Irak Seçimleri Sonrası Irak, http://www.setav.org/30-ocak-2005-irak-secimleri-sonrasi-irak/.
ÇUBUKÇU Mete ve ÖZHAN Taha (2010), “İşgal Altında İstikrar Arayışları; 2010 Irak Seçimleri”, SETA Analiz.
ERTUĞRUL Doğan (2012), Türkiye Dış Politikası için bir Test: Suriye Krizi, TESEV.
GÜNDEDE Süleyman (2018), “İran Medyasında Zeytin Dalı Harekâtı”, İRAM, https://www.iramcenter.org/iran-medyasinda-zeytin-dali-harekati
http://www.aljazeera.com.tr/portre/portre-tarik-el-hasimi
İNAT Kemal (2011), “Türkiye’nin İran Politikası 2010”, İNAT Kemal ve ATAMAN Muhittin (Ed.), Ortadoğu Yıllığı 2010, Açılım Kitap.
İNAT Kemal (2012), “Türkiye'nin İran Politikası 2011”, Kemal İnat ve diğerleri (Ed.), Ortadoğu Yıllığı 2011, Açılım Kitap.
İNAT Kemal (2017) , “Türk-İran İlişkileri -I-: Güvenlik”, Türkiye Gazetesi, http://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/prof-dr-kemal-inat/598713.aspx.
İNAT Kemal (2017), “Türkiye’nin Ortadoğu Politikası 2016”, Kemal İnat ve Muhittin Ataman (Ed.), Ortadoğu Yıllığı 2016, Kadim Yayınları.
İNAT Kemal ve YEGİN Abdullah (2015), “Türkiye’nin İran Politikası 2014”, Burhanettin Duran ve diğerleri (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2014, SETA.
MİŞ Nebi (2012), “Suriye 2011”, Kemal İnat ve diğerleri (Ed.), Ortadoğu Yıllığı 2011, Açılım Kitap.
OKTAV Özden Zeynep (2017) , Suriye İç Savaşı’nın Türkiye- İran-Suriye İlişkileri Üzerine Etkileri.
SAYIN Abdullah (2017), “Türkiye-İran İlişkilerinde Yeni Dönem”, Yeni Şafak, https://www.yenisafak.com/hayat/turkiye-iran-iliskilerinde-yeni-donem-2808461
SİNKAYA Bayram (2010), “İran Nükleer Programı Karşısında Türkiye’nin Tutumu ve Uranyum Takası Mutabakatı”, Akademik Ortadoğu, Cilt 2, Sayı 18.
SİNKAYA Bayram (2011), “İran-Suriye İlişkileri ve Suriye’de Halk İsyanı”, Ortadoğu Analiz, Cilt 3, Sayı 33.
Suriye Gündemi (2017), Barış İçin Astana Süreci, http://www.suriyegundemi.com/2017/11/23/baris-icin-astana-sureci/,.
TAMER Cenk (2016), “Türkiye ve İran’ın Irak’ta Güç Tahkim Etme Çabası: Başika Örneği”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 6.
UYGUR Hakkı (2017), “İran’daki Protesto Gösterileri ve Sloganlar Ne Anlama Geliyor?”, İRAM, https://www.iramcenter.org/irandaki-protesto-gosterileri-ve-sloganlar-ne-anlama-geliyor/.
UYGUR Hakkı (2017), Yeni Dönemde Türkiye-İran ilişkileri, https://aa.com.tr/tr/analiz-haber/yeni-donemde-turkiye-iran-iliskileri/930892