Enerji ve Güvenlik Ekseninde Türkiye-Irak İlişkileri (1990-2018)

Bu çalışmada Türkiye-Irak ilişkilerinde enerji ve güvenlik unsurlarının rolü tarihsel ve karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. İki ülke arasında son dönemde güçlenen enerji merkezli karşılıklı bağımlılık olgusundan hareketle enerjide ortaklaşan çıkarların siyasi ilişkiler üzerindeki etkisi sorgulanmıştır. Bu bağlamda, enerjinin siyasal etkisinin çözümlenmesinde aktörlerin iç politika dinamiklerinin, karşılıklı tehdit algılarının ve bölgesel jeopolitik değişkenlerin rolü incelenmiştir. Çalışmanın temel savı, Türkiye-Irak ilişkilerinde enerji unsurunun artan görünürlüğüne rağmen, enerji işbirliğinin ve projelerinin esasen siyasal ve jeopolitik gerekliliklerce şekillenen güvenlik politikalarının yürütülmesinde bir araç ve kolaylaştırıcı rolü gördüğüdür.
Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Irak, IKBY, Enerji, Güvenlik

Energy and Security in Turkey-Iraq Relations (1990-2018)

This article addresses the role of energy and security related factors in Turkey-Iraq relations from a comparative historical perspective. Taking the growing energy-centered interdependence between the two actors as a point of departure, the article evaluates the role of mutual energy interests in bilateral political relations. Three factors are underlined as variables that that mediate the political impact of energy interests: domestic political shifts in both actors, mutual threat perceptions and regional geopolitical factors. The primary finding of the research is that even though energy has become a visibly critical component of Turkey-Iraq relations recently, energy cooperation is essentially an instrument and facilitator of security policies which are primarily shaped by political and geopolitical imperatives.

___

  • Altunışık, Meliha B. “Turkey’s Iraq Policy: The War and Beyond”, Journal of Contemporary European Studies, 2006, cilt 14 sayı 2, ss.183–196.
  • Aras, Bülent. “Davutoglu Era in Turkish Foreign Policy”, Insight Turkey, 2009, Cilt 11 Sayı 3, ss. 127-142.
  • Aras, Bülent ve Polat, Rabia Karakaya. “Turkey and the Middle East: Frontiers of the New Geographic Imagination”, Australian Journal of International Affairs, 2008, cilt 61sayı 4, ss. 471–488.
  • Barkey, Henri. “Turkey and Iraq: The Making of a Partnership”, Turkish Studies, 2011, cilt 12 sayı 4, ss. 663-674.
  • Baykal, Zana. “Türkiye’nin Yeni Enerji Tedarikçisi: Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi”, iç. Türk Dış Politikası Yıllığı 2014, der. SETA.
  • Byrza, Matthew J. “Turkey’s Dramatic Shift Toward Iraqi Kurdistan: Politics Before Peace Pipelines”, Turkish Policy Quarterly, 2012, cilt 11 sayı 2, ss. 53–61.
  • Charountaki, Marianna. “Turkish Foreign Policy and the Kurdistan Regional Government”, Perceptions, 2012, cilt 17 sayı 4, ss. 185-208.
  • Cook, Stephan. “The USA, Turkey, and the Middle East: Continuities, Challenges, and Opportunities”, Turkish Studies, 2011, cilt 12 sayı 4, ss.717–726.
  • Dalar, Mehmet. “Kendi Kaderini Tayin Hakkı Kavramı, Federasyon ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi” Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, cilt 20 sayı 32, ss.13-57.
  • Erkmen, Serhat. “Irak’ta İşgal Sonrası Siyasal Yaşam ve 2010 Parlamento Seçimleri”, Ortadoğu Etütleri, 2010, cilt 2 sayı 3, ss. 107–145.
  • Gunter, Michael M. “Economic Opportunities in Iraqi Kurdistan”, Middle East Policy, 2011, cilt 18 sayı 2, ss.102–109.
  • Hale, William. Türk Dış Politikası (1774-2000), çev. Petek Demir, İstanbul: Mozaik Yayınları, 2003.
  • Kirişçi, Kemal ve Kaptanoğlu,Neslihan. “The Politics of Trade and Turkish Foreign Policy”, Middle Eastern Studies,2011, cilt 47 sayı 5, ss. 705-724.
  • Kutlay, Mustafa. “Economy as the Practical Hand of New Turkish Foreign Policy: A Political Economy Explanation”, Insight Turkey, 2011, cilt 13 sayı 1, ss. 67–88.
  • Moradi, Jahanbakhsh ve Saie, Ahmad. “Energy Strategy of A Study of Obstacles on the Way of Federalism in Iraq”, Journal of American Science, 2013, cilt 8 sayı 9, ss. 592-594.
  • Morelli, Massimo ve Pischedda, Constantino, “The Turkey-KRG Energy Partnership: Assessing Its Implications”, Middle East Policy, 2014, cilt 21 sayı 1, ss.107–121.
  • Natali, Denise. “The Politics of Kurdish Crude”, Middle East Policy, 2012, cilt 19 sayı 1, ss.110-118.
  • Özcan, Gencer. “Facing its Waterloo in Diplomacy: Turkey’s Military in the Foreign Policy Making Process”, New Perspectives on Turkey, 2009, Sayı 40, ss.83-102.
  • Paasche, Till F. ve Mansurbeg, Howri. “Kurdistan Regional Government–Turkish Energy Relations: a Complex Partnership”, Eurasian Geography and Economics, 2014. cilt 55 sayı 2, ss. 111–132.
  • Sabadus, Aura. “Iraq: Turkey’s Energy Trump Card”, Turkish Policy Quarterly, cilt 11 sayı 2. 2012, ss. 105-113.
  • Stansfield, Gareth. “The Unravelling of the Post-First World War State System? The Kurdistan Region of Iraq and the Transformation of the Middle East”, International Affairs, 2013, cilt 89 sayı 2, ss. 259–282.
  • Uzgel, İlhan. “ABD ve NATO’ya İlişkiler”, iç. Türk Dış Politikası Cilt II, der, Baskın Oran, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2013), ss. 243-326.
  • Wildenburg, Wladimir. “Breaking From Baghdad”, World Affairs, 2012, cilt 175 sayı 4, ss. 47-53.
  • İnternet Kaynakları
  • ABD Dışişleri Bakanlığı. “SOFA Agreement”, son erişim tarihi: 17 Nisan 2015, http://www.state.gov/documents/organization/122074.pdf
  • AKP. “AK Parti 2023 Vizyonu”, son erişim tarihi: 4 Nisan 2015, .http://www.akparti.org.tr/upload/documents/akparti2023siyasivizyonuturkce.pdf
  • Arslan, Rengin. Dünyanın En Sıcak Noktası: Menbiç, son erişim tarihi: 1 Temmuz 2016, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/06/160603_menbic_analizAygün, Feyzullah Tuna. IKBY Referandumu Neler Getirecek, Neler Götürecek?, Ağustos 2017, son erişim tarihi: 5 Şubat 2018, http://orsam.org.tr/orsam/DPAnaliz/14481?dil=tr
  • Balcı, Ali. Enerjisine Kavuşan Komşuluk: Türkiye-Kürdistan Bölgesel Yönetimi İlişkileri, SETA Raporu, 2014, son erişim tarihi: 4 Mart 2015, http://setav.org/tr/%E2%80%98enerjisine-kavusan-komsuluk-turkiye-kurdistan-bolgesel-yonetimi-iliskileri/analiz/15953
  • Barkey, Henri. Preventing Conflict Over Kurdistan, Carnegie Endowment for International Peace, son erişim tarihi: 17 Mayıs 2015, https://carnegieendowment.org/2009/02/09/preventing-conflict-over-kurdistan-pub-22725
  • BBC. “Türkiye, İran ve Irak’tan Ortak Bildiri: Karşı Önlemler Masada”, 2017, son erişim tarihi: 1 Mart 2018, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-41350839
  • Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. “BMGK 688 Numaralı Kararı, 1991”, son erişim tarihi: 4 Ağustos 2015, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/688(1991)
  • BP. “BP Statistical Review of World Energy 2017”, son erişim tarihi: 4 Mart 2018, https://www.bp.com/content/dam/bp/en/corporate/pdf/energy-economics/statistical-review-2017/bp-statistical-review-of-world-energy-2017-full-report.pdf
  • Bozbuğa, Rasim. Suriye Kürtleri: Suriye’nin Kuzeyinde Etnik Yapı ve Kürt Nüfusu, Ocak 2015, son erişim tarihi: 18 Mart 2015,http://www.21yyte.org/tr/arastirma/orta-dogu-ve-afrika-arastirmalari-merkezi/2015/01/05/7393/suriye-kurtleri-suriyenin-kuzeyinde-etnik-yapi-ve-kurt-nufusu
  • Çağaptay, Soner ve Evans, Tyler. Turkey’s Changing Relations With Iraq: Kurdistan Up, Baghdad Down,Ekim 2012, son erişim tarihi: Haziran 2015, https://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus122.pdf
  • Deutsche Welle. “Irak Hükümeti: Kerkük’te PKK Varlığı Savaş İlanı,” Ekim 2017, son erişim tarihi 01.03.2018, http://www.dw.com/tr/irak-h%C3%BCk%C3%BCmeti-kerk%C3%BCkte-pkk-varl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-sava%C5%9F-ilan%C4%B1/a-40962118
  • Duman, Bilgay. Irak’ta Çatışmaların Odak Noktası: Kerkük, Haziran 2015, son erişim tarihi: Kasım 2017, http://orsam.org.tr/orsam/DPAnaliz/14028?dil=tr
  • Hürriyet. “Kerkük Bir Günde Ele Geçirildi”, Ekim 2017, son erişim tarihi: 21 Şubat 2018, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/kerkuke-1-gunde-girdiler-40612815
  • IEA. "Iraq Energy Outlook 2012", son Erişim Tarihi: 6 Aralık 2012, https://www.iea.org/publications/freepublications/publication/WEO_2012_Iraq_Energy_OutlookFINAL.pdf
  • Jozel, Abdelhakim Khusro. Ankara-Erbil-Baghdad Axis: A Question of Energy and Politics”, Arab Center for Research & Policy Studies, Şubat 2014, son erişim tarihi: 8 Kasım 2014, http://english.dohainstitute.org/release/673ea095-888f-4b72-b4a5-4ffad70611bf
  • Kane, Sean. The Coming Turkish Iranian Competition in Iraq, United States Institute of Peace (USIP) Special Report, 2011, son erişim tarihi: 18 Mayıs 2015, https://www.usip.org/sites/default/files/Turkish_Iranian_Competition.pdf
  • Karadeniz Holding. “Karadeniz Enerji Gemileri İle Irak’ı Aydınlatmaya Devam Ediyor”, Mayıs 2015, son erişim tarihi: Ekim 2016, http://www.karadenizholding.com/tr/Web/PressReleasesDetail/277
  • Kardaş, Şaban. Irak Kürtlerinin Bağımsızlık Söylemi ve Değişen Dengeler, 2014, son erişim tarihi: Kasım 2015, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/irak-kurtlerinin-bagimsizlik-soylemi-ve-degisen-dengeler
  • Kıvanç, Ahmet. Türkiye, Komşuları Arasında En Yüksek Dış Ticaret Fazlasını Irak’a Veriyor, 2007, son erişim tarihi: 5 Temmuz 2015, http://www.radikal.com.tr/ekonomi/turkiye-komsulari-icinde-en-yuksek-dis-ticaret-fazlasini-irakla-veriyor-829684/
  • Radikal. “Talabani’den Övgüler”, 2015, son erişim tarihi: 15 Ocak 2016, http://www.radikal.com.tr/yorum/talabaniden-ovguler-690756/
  • Sputniknews. “BMGK’dan Irak’taki Türk Askeri Kararı”, Aralık 2015, son erişim tarihi: Ekim 2016, https://tr.sputniknews.com/haberler/201512191019758960-bm-turkiye-irak/
  • Sputniknews. “Barzani Neden Görevini Bıraktı?”, Kasım 2017, son erişim tarihi: 28.02.2018 https://tr.sputniknews.com/columnists/201711031030875348-barzani-neden-gorevini-birakti/
  • Sputniknews. “Bağdat ile Erbil Arasında Yeni Kriz: Sınır Kontrolü”, Kasım.2017, son erişim tarihi 02.03.2018, https://tr.sputniknews.com/analiz/201711031030875584-bagdat-erbil-arasindaki-yeni-kriz-sinir-kontrolu/
  • Star. “TSK: Zeytin Dalı Operasyonu Başladı”, Ocak 2018, son erişim tarihi 04.03.2018, http://www.star.com.tr/guncel/tsk-zeytin-dali-harekati-basladi-haber-1300055/
  • TC Başbakanlığı. “Yüksek Düzeyli İşbirliği Mekanizmaları”, son erişim tarihi: 6 Ekim 2015, http://kdk.gov.tr/haber/yuksek-duzeyli-isbirligi-mekanizmalari/452
  • TC Dışişleri Bakanlığı. “Türkiye’nin Enerji Profili ve Stratejisi”, son erişim tarihi: 13 Kasım 2016, http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-enerji-stratejisi.tr.mfa
  • TC Dışişleri Bakanlığı. “Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Belgesi”, son erişim tarihi: 5 Nisan 2015, http://www.mfa.gov.tr/data/DISPOLITIKA/Bolgeler/ortadogu/irak/Ortak%20Siyasi%20Bildirge.pdf
  • TC Dışişleri Bakanlığı. “Türkiye-Irak Siyasi İlişkileri”, son erişim tarihi: 5 Nisan 2015, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-irak-siyasi-iliskileri.tr.mfa
  • TC Enerji Bakanlığı. “Türkiye-Irak 17. Karma Ekonomik Konsey (KEK) Toplantısı”, 2015, son erişim tarihi: 4 Mart 2016, http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Bakanlik-Haberleri/Turkiye-Irak-17nci-Karma-Ekonomik-Komisyonu-KEK-Toplantisi
  • Vatan. “Gül’den Çarpıcı Irak Açıklamaları”, 2013, son erişim tarihi: 28 Mart 2015, http://www.gazetevatan.com/gul-den-carpici-irak-aciklamalari-16542-gundem/
  • Yetkin, Murat. Bir Irak Krizi Daha Kapıda, 2004, son erişim tarihi: 8 Ekim 2014, http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=102992