Suskunluk Sarmalı Kuramı Çerçevesinde Türk Basını: Cem Karaca’nın Vatandaşlıktan Çıkarılışı ve Dönüşü Haberleri

Anadolu Rock müziğinin en önemli temsilcilerinden olan Cem Karaca’nın yaptığı müzikle olduğu kadar sol siyasi duruşu ile de öne çıktığı bilinmektedir. Şarkılarında komünizm propagandası yaptığı iddiasıyla hakkında yargılama süreci başlatılan Karaca, yurt dışında olduğu sırada 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi gerçekleşmiştir. Hakkındaki yargı sürecinin tamamlanması için geri çağrılan Karaca bu talebi reddetmiş, sonrasında da 1983’te Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır. Karaca, darbe yönetiminin ardından ANAP (Anavatan Partisi) döneminde yumuşayan siyasi atmosfer sayesinde 1987’de Türkiye’ye dönebilmiştir. Bu çalışmada amaç, Suskunluk Sarmalı Kuramı’nın Türk basınındaki etkisini Karaca’nın vatandaşlıktan çıkarılışı ve Türkiye’ye dönüşü süreçleriyle ilgili haberler üzerinden araştırmaktır. Bu çerçevede Cumhuriyet gazetesindeki haberler, eleştirel söylem analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Bulgular, Cumhuriyet gazetesinde Karaca’nın hem vatandaşlıktan çıkarılışına hem de Türkiye’ye dönüşüne ilişkin haberlerde farklı tutumlar yansıtılmasına karşın her iki süreci işleyen haberlerin de resmi söylemle uyumlu olduğunu göstermektedir. Hem darbe yönetimi sürecinde hem de ANAP döneminde, muhalif olma iddiasındaki bir gazetedeki haberlerin bile baskın görüşle örtüşmesi, ‘Suskunluk Sarmalı’nın varlığını açıkça ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Suskunluk Sarmalı Kuramı, 12 Eylül Askeri Darbesi, Haber, Eleştirel Söylem Analizi, Cem Karaca.

Turkish Press Within Framework of The Spiral of Silence Theory: News on Denaturalization of Cem Karaca and His Return

It is known that Cem Karaca, one of the most important representatives of Anadolu Rock music, stands out with his leftist political stance as well as with his music. The trial process was initiated against him alleging that he made communist propaganda. He was recalled after the 1980 coup when he was abroad and he was denaturalized in 1983 because of his rejection. After the coup, he could return to Turkey in 1987 due to the political atmosphere of ANAP. This study aims to analyze the effect of the Spiral of Silence Theory on the Turkish press through the news about Karaca’s denaturalization and return to Turkey. In this context, the news in Cumhuriyet newspaper was analyzed with the critical discourse analysis method. The findings show that although different attitudes are reflected in the news of Cumhuriyet regarding the denaturalization of Karaca as well as his return to Turkey, both are limited to official discourse. The fact that even the news in a newspaper claiming to be oppositional is compatible with the dominant opinion, both during the coup administration and during the ANAP period, clearly reveals the existence of the Spiral of Silence Theory.

Keywords:

Spiral of Silence Theory, 12th September Military Coup, News, Critical Discourse Analysis, Cem Karaca.,

PDF

___

Acaroğlu, D. (2016). “50. sanat yılını kutlayan Cahit Berkay: Artık albüm çıkartmak istemiyorum” T24, 22.07.2021 tarihinde https://t24.com.tr/haber/cahit-berkay-50-sanat-yilini-kutluyor-artik-albumcikartmak- istemiyorum,324761, adresinden edinilmiştir.
Adaklı, G. (2006). Türkiye’de medya endüstrisi neoliberalizm çağında mülkiyet ve kontrol ilişkileri. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Ahmad, F. (2006). Modern Türkiye’nin oluşumu. (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
Aksun, K. (2019). İfade özgürlüğü bağlamında gazetecilikte sansür ve otosansür araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Alpar, H. (2014). Türk pop müzik kültüründe Anadolu rock müziği temsilcileri ve kullanılan halk türlerinin analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Althusser, L. (1994). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (Y. Alp & M. Özışık, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Aydemir, N. F. (2014). Anadolu Rock’da protest ve milliyetçi söylem: Cem Karaca örnek olayı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Güzel Sanatlar Enstitüsü.
Bayram, A. & Bayer, N. (2019). Turkish adaptation of spiral of silence scale: the study of reliability and validity. Yaşam Becerileri Psikolojisi Dergisi, 3(6), 187-194.
Bilgen, Ç. (1987). Cem Karaca serbest. Milliyet, 1 Temmuz 1987.
Bayramoğlu, N. E. (2015). Cem Karaca: Sanat hayatı. Kültür Çıkmazı, 1(8), 18-21.
Boz, H. A. (1999). Kitle iletişim araçları ve suskunluk sarmalı. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 32(1), 41-48.
Bryan, A. C. & Kromphardt, C. D. (2016). Public opinion, public support, and counterattitudinal voting on the u.s. supreme court. The Justice System Journal, 37(4), 298–317.
Bulut, F. (2011). 68 kuşağı gençlik olaylarının uluslararası boyutu ve Türkiye’de 68 kuşağına göre Atatürk ve Atatürkçülük anlayışı. Çağdaş Türkiye Tarih Araştırmaları Dergisi, 11(23), 123-149.
Canbazoğlu, C. (2009). Kentin türküsü: Anadolu Pop Rock. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Chen, H-T. (2018). Spiral of silence on social media and the moderating role of disagreement and publicness in the network: analyzing expressive and withdrawal behaviors. New Media & Society, 20(10), 3917-3936.
Dik, U. (2015). Sosyal medyanın suskunluk sarmalı kuramı açısından incelenmesi: twitter üzerinden ‘çözüm süreci’ ve ‘nükleer enerji’ tartışmaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dilmener, N. (2014). Bak bir varmış bir yokmuş-Hafif Türk Pop tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Doğan, E. & Dönmez, M (2016). Türkiye’de altmış sekiz kuşağı dünya algısının popüler müziğe yansıması. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 2(1), 45-75.
Duman, S. G. (2021). Anadolu pop/rock’ta toplumsal belleğin izini sürmek: 1960’lı ve 1970’li yıllar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Durna, T. & İnal, A. (2010). 12 Eylül, medya ve demokratikleşme sorunu. Mülkiye Dergisi, 34(268), 123-145.
Dündar, L. (2016). 12 Eylül askeri darbesinin basına etkileri. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmaları Dergisi, 8(16), 125-154.
Emre Kaya, A. E. (2010). Cumhuriyet’in gazetesi: Cumhuriyet, içinde N. Güngör (Ed.), Cumhuriyet döneminde iletişim (ss. 51-63). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Erden, K. (2017). Sosyal medyanın sessizleştirme sistemi bağlamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Eren, O. (2017). Türkiye’de 1960’larda müzik alanı ve protest müziğin ilk nüveleri: Anadolu Pop akımı. Sosyoloji Dergisi, 38(1),131-162
Fairclough, N., Mulderrig, J. & Wodak, R. (2011). Critical discourse analysis. In T. A. Van Dijk (Ed.), Discourse studies a multidisciplinary introduction (ss. 357-378). London: Sage Publications.
Güler, M. A. (2016). 1970’li yıllarda Türkiye işçi sınıfını Cem Karaca şarkıları ile okumak, Çalışma ve Toplum, 2(49), 725-756.
Güler-Yeşiloğlu, B. (2016). Suskunluk sarmalı bağlamında tiyatro metinlerinde “susma eylemi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gürses, F. (2017). Müzikte siyasi söylem ve Türkiye’de Anadolu Rock: “Cem Karaca ve Barış Manço” örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, 3(5), 325-350.
HaberTürk TV. (2017, 18 Kasım). Başrol (Cem Karaca) [Televizyon belgeseli]. 10.09.2020 tarihinde https://www. youtube.com/watch?v=CPNrABYMtS4 adresinden edinilmiştir.
Özgentürk, N. (Haz.). (2017). Bir yudum insan [Televizyon belgeseli]. 06.09.2020 tarihinde https://www.youtube. com/watch?v=vrwr2bjhqUE, adresinden edinilmiştir.
İrvan, S. (1997). Suskunluk sarmalı kuramı ve Elisabeth Noelle-Neumann’ın özgeçmişi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (6), 421-446.
Karaduman, İ. C. (2018). Geleneksel medyanın kamu politikaları üzerindeki etkisi: medya, hükümet ve kamuoyu arasındaki ilişkiler. Social Sciences Studies Journal, 4(14), 479-487.
Kavukçuoğlu, D. (2013, 20 Kasım). Cem Karaca, Şivan Perwer ve rüzgârgülü liberaller. Cumhuriyet Gazetesi. 18.09.2020 tarihinde https://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/11243/Cem_Karaca__Sivan_Perwer_ ve_Ruzg_rgulu_Liberaller.html, adresinden edinilmiştir.
Kehya, R. Ö. (2018). Çevrimiçi medya ve suskunluk sarmalı. SDÜ İFADE, 1(1), 42-61.
Kılıç, S. (2009). Kamuoyu oluşum sürecinde sosyal hareketler ve medya. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 150-167.
Kongar, E. (2010). 21. yüzyılda Türkiye (2000’li yıllarda Türkiye’nin toplumsal yapısı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Konyar, H. (2010). Türkiye’de küresel medya ve rock müzik kültürü ile kurulan küresel kültürel ortamlar. Folklor/ Edebiyat Dergisi, 16(61), 121-156.
Kösedağ, M. S. (2019a). Sıkıyönetim dönemlerinde Türk basını. Selçuk İletişim, 12(1), 475-501.
Kösedağ, M. S. (2019b). Darbe dönemlerinde basın alanında yapılan yasal düzenlemelerin gazetelere yansıması. Turkish Studies Social Sciences, 14(3), 803-824.
Kutlu, A. (2019). Suskunluk sarmalı 2.0: Türkiye’de facebook kullanımı üzerine bir araştırma. TESAM Akademi Dergisi, 6(1), 43-75.
Kuyucu, M. (2012). Türkiye’de medya ekonomisi. İstanbul: Esen Kitap.
Malaspina, C. (2014). The spiral of silence and social media: analysing Noelle-Neumann's phenomenon application on the web during the Italian political elections of 2013. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, London: University of London.
Matthes, J., Morrison, K. R. & Christian, S. (2010). A spiral of silence for some: attitude certainty and the expression of political minority opinions. Communication Research, 37(6), 774-800.
Nakiboğlu, M. (2019). Cem Karaca parçalarında Almanya’da göçmen işçi olgusu. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5), 37-58.
Noelle-Neumann, E. (1974). The spiral of silence a theory of public opinion. Journal of Communication, 24(2), 43-51.
Noelle-Neumann, E. (1977). Turbulences in the climate of opinion: methodological applications of the spiral of silence theory. The Public Opinion Quarterly, 41(2), 143-158.
Noelle-Neumann, E. (1991). The theory of public opinion: the concept of the spiral of silence, Annuals of the International Communication Association, 14(1), 256-287.
Noelle-Neumann, E. (1998). Kamuoyu suskunluk sarmalının keşfi. (M. Özkök, Çev). Ankara: Dost Kitabevi.
Övür, A. (2019). Kültür endüstrisinin gündem belirleme ve kamuoyu oluşturma işlevi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 11(4), 319-343.
Özçetin, B. (2018). Kitle iletişim kuramları. Kavramlar, okullar, modeller. İstanbul: İletişim Yayınları.
Özdemir, H. (2018). 12 Eylül 1980 Askeri Darbe döneminde Cumhuriyet, Hürriyet ve Tercüman gazetelerindeki sansür / oto-sansür uygulamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özgentürk, N. (2008). Cumhuriyetten günümüze basının kısa tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları.
Özgentürk, N. (Hazırlayan). (2017). Bir yudum insan [Televizyon belgeseli]. 06.09.2020 tarihinde https://www. youtube.com/watch?v=vrwr2bjhqUE, adresinden edinilmiştir.
Pehlivan-Muratoğlu, B. (2019). Sosyal medya ve suskunluk sarmalı: fikirlerin ifadesi için özgür bir alan vaadi gerçekleşti mi? Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi Etkileşim, 2(3), 114-126.
Tamer-Gencer, Z. (2012). Medyanın gündem oluşturma sürecinde sosyal entropinin rolü üzerine uygulamalı bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tellan, B. (2019). Cumhuriyet’in gazetesi Cumhuriyet. K. Alemdar (Der.) içinde, Türkiye’de Kitle iletişimi dünbugün- yarın (ss. 29-33). Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
Toy, H. & Elmacı, D. (2007). Kronolojik Türkiye tarihi ansiklopedisi. İstanbul: Karma Kitaplar Yayınevi.
Türk Dil Kurumu (2020). 10.09.2020 tarihinde https://sozluk.gov.tr/, adresinden edinilmiştir.
van Dijk, T. A. (1988a). News as discourse. New Jersey: Lawrence Earlbaum Associates Publication.
van Dijk, T. A. (1988b). News analysis case studies of international and national news in the press. New Jersey: Lawrence Earlbaum Associates Publication.
van Dijk, T. A. (1991). Media contents the interdisciplinary study of news as discourse. In Jankowski, N. W. &
Jensen, K. B. (Ed.), A handbook of qualitative methodologies for mass communication research (ss. 108- 120). London: Routledge
van Dijk, T. A. (2001). Critical discourse analysis. In Schiffrin, D., Tannen, D. & Hamilton, H. E. (Ed.), The handbook of discourse analysis (ss. 352-371). Massachusettes: Blackwell Publishers.
Yalçın, S. (Haz.). (2015). Oradaydım-Cem Karaca Belgesel Yolumuz Gurbete Düştü. [Televizyon belgeseli]. 06.09.2020 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=m1T8u_QR8QU adresinden edinilmiştir.
Yılmaz, G. (2019, 11 Şubat). Cem Karaca’yı anıyoruz. 10.09.2020 tarihinde https://www.sonangazetesi.com/ makale/1281/cem-karaca-yi-aniyoruz-i/ adresinden edinilmiştir.